Шурма дебш дедибси сутбукIан

ЖявхIейчибадли дубурланти чула някъла устадешличибли ва пагьмуличибли ункъли хIербирутири. Гьарил шила адамтала чучи хасти санигIятуни дузахънили адамти-ургар гьалмагъдешла бархбасунира гьачамличир-гьачам гIяхIдулхъутири.  Дахадаевла районна шимазирра се-дигара дарес балутири. Хъярбукантани мегьла гIягIниахълуми, ярагъ дирутири, гIярбукIантани — мургьи-арцла ваяхI, кIишантани — балала гьимиртазирадли динди, кьалтинти, сулевкентлантани – гIянжилизирадли тIалхIяна… Гьарил шилизиб палтарла устнира бирутири. Янила манзиллизир дубурлантас чараагарли хIяжатти гулбала хIякни, варгьни, варгьила дабри… дирутири. СутбукIанти-ургабра някъла устадешличилти бахъал адамти бирутири мурталра ва гьаннара леб. Илдани имцIаливан къаркъализирадли декIар-декIарти гIягIниахълуми дирутири.

СутбукIанти някъла устадешличилцун машгьурти ахIен, илди далай-делхъла пергерти устни саби, дигахъу масхурти, шадлихъуни… Спортлизиб ва багьудлуми кайснилизиб жагьилтира гIяхIил бажардибиркули саби. Леб шила багьа ахъбуцибти ва халаси хIурматличил пайдалабикIути гIяхIгъубзнира.

ГIе, къаркъуби някьишличил гъайдикIахъути сари сутбукIантани. Илди лерилра манзилтазиб гъабзадешла баркьудлумазиб бурибти, гIяхIялдешлис мисалли бетаурти, яхI-ламуслизиб гьалабти саби. Илдигъунти пергерти дубурлантазавадли сайри БяхIяммала Мажид. Ил акIубси сай гIядатла дубурлантала хъалибарглизив. Мажид СутбукIла урга даражала школализив гIяхIцад дусмазив мугIяллимли узули калунси сай. Гьанна 12 дус дикили сари ил нушачивадли даимлис арякьунхIейчирадли. Гьалжанализи катабну сай. Илала гIямрула марси гьалмагъ ПатIимат Кьурбановара учительницали рузули калунси сари. Ил школализирадли авал дус гьалар аррякьун ва гьанна сунела дурхIнала дурхIначи хIеруди бирули, хъулир сари. Арадеш барабну сунесра сунела кулпетлисра.

БяхIяммадовхъала  пергер хъалибарглизив 1982 ибил дуслизив урши акIубхIели, бегIтала разидешлис ахир аги. Мажидли илис сунела дудеш БяхIяммала у бихьибсири. Духуси, гьалмагъдешлис марси, разити хIял-тIабигIятла, хIяжатбикибхIели кумекличи музаухъес мурталра хIядурси урши сайри БяхIямма. Илис дебали спорт дигахъуси саби. Ил мурталра чеваэс вири, мухчара гIелахъили, дубурла мер-мусаличив.

Гьачам илизи хьарбаира се леба хIела мухчализиб или.

— Се диэса, къаркъуби сари. Илди нуни дила цIакь ахтардибарес багьандан дихути сари. Илди гIелахъили дуцIикIули, сецад гьуни ахъес вирусал белгибирулра.

ГIе, ил баркьуди гIурлизиб илис багаласили уббухъунсири. ГIяхIти кьиматуначил шилизиб школара таманаили, ил пединститутла дявила-спортла факультетлизи керхурсири. БелчIуди хъараахъурли гIергъи, ил Каспийсклизибси дявила гарнизоннизи вякьунсири. Илар илала спортлашалти ва дявила баркьудиличи хIядурдешлашалти къиликъуни гIяхIил гаргдиубтири. Взводла командир сайливан, илини сунечи хъарси гьарил секIал ламусличил таманбирусири. Сириялизив, Грузиялизив, Карабахлизив ва цархIилти дявила мер-мусаличив ургъули калун. ИшбархIи дубурлан нарт подполковникла уличи лайикьикили сай.

Мотострелковый батальонна командир сай. Дагъиста миллатла игит сай. Чуйнара душма хIярхIубани варгибси ил госпитальлизи викиб.

БяхIяммала нешли бурули сари, вяхъили госпитальлизивад вакIибхIели, гIур дергълизи мякьяд, хъулив уэн хIела хъалибаргличил ибхIели, сунес сели-биалра бяхъибхIеливан илис хIейгибизур или.

— ХIу се рикIусири, неш, дилакIун дергълизиб набчи хIерти тебти саби. Илдас-декIар хъули букьес хIейгулив? Нура, итдира, цархIилтира хIебургъалли, нушала ахIерси ВатIайс къияндиркургу.

Илдигъунти пикрумачил БяхIямма Украинализир дурадуркIути дявила анцIбукьуназир бутIакьяндеш дирули, ишбархIира ургъули сай.

БяхIяммала ва илала гIямрула рархкья ПатIимат Кьурбановала урши-рурси Самирара Мажидра леб. БяхIяммала кулпет Владикавказлизиб хIербирули биалра, дубурлантала гIядатунира культурара хъумхIертес къайгъилизиб саби.

Улкали БяхIяммала игитти баркьудлуми ахъли кьиматладариб. Россияла Президентла ХIукму хIясибли, илис «Гъабзадеш багьандан», «Гъабзадеш чедаахъни» ибси кIиибил даражала, Суворовла, Жуковла медальти ва цархIилтира шабагъатуни дедиб. Командованиели чуйнара баркалла багьахъурси гIяхIгъабза бархкьябала халаси хIурматличира лайикьикили сай.

СутбукIла шантаницунра ахIи, дахадаевлантани, дагъистанлантани ва россиялантани илдигъунти игитуначи пахрубирули саби. Ил пергер ургъаннис назмула ишди чумал тугъра пешкешдирулра:

Душманти къирбирахъес

Дулай някъбази цIакь габ,

Гьалмагъдеш ахъдуцахъес

УркIилизи сабур габ.

 

Чедибдешра сархили,

Чарухъахъес ахъри габ,

Ахъ шурла хъирхъалаван

Хъали балгунни баргаб.

 

Дубуртани айкьурси,

Шурма дебшлаварибси,

Гъабзала уличилси

БяхIяммахъа БяхIямма.

Булжанат ХIусейнова