Даимлис мицIирли кавлан

Дубуртазив акIубсини гIяхIил бала шурмала яра дубурла мер-мусаличир сегъунти вавни дерхъили дирарал. Гьарил мерличир декIар-декIарти вавни дирар дашутира. БерхIидяхIси шайчир дирар имцIали жагати вава-кьар. Иларти вава-кьар муралис чердикIес къайгъилизиб бирар дубурланти. СенахIенну, илдала сабухъчебдеш ва лугуси пайда халаси саби.

Адамла дагьрилизирра илкьяйдали вава-кьарла майдунтира шурмира… дирутиван билзан. Илала гIякьлула ва дагьрила даражаличи мешути дирар илала баркьудлумира буруси гъайра. Адамла бегIлара чебяхIси пагьму вава-кьарла майдайчи мешуси бирар. Илар шигIрула вавни пархдикIар, дарма кьар дерхъили дирар, берхIила нурани илар савлиличирадли бархIи ахъайчи сахаватли парчдикIули дирар… Гьайгьай, поэт гIямрула берхIидяхIси шайчив акIубси сай викIалра, хатIа бетхIерар. ЧIянкIли ил гьарли-марси поэт виалли. ЧIинкIир поэтуни хIябцси аргълизир шайтIа кьапIниван чинаб-дигара дакIубухъес бирули биалра.

Сарат ибси девра сани ибси девличи гъамли саби. Амма дусла се манзиллизир ва чинар акIубли риалра, ил гьарли-марси дарган сабур-яхIли рицIибсири. ЧевяхIси адам якьутличилцун цугуцес вирар, сенахIенну ил чинаб ва сегъуна аги-кьяйдализиб биаллира, азир рангли рурхIуси саби. илала рангани чилилра дейгIес вируси ахIен. Духуси шягIирла пагьмуртиван.

ХIурхъила ванзаличир сецад–игара гIилмули ва шигIрули варакьдарибти якьутуни камли ахIен. Илдазирадли Сарат ГIялиева дахъал шаликарси пагьмуличил декIаррулхъули сари. ГIямрула ургуба бегIлара вавалибяхъибхIели ил кьисматли нушазирадли керасибси сари. Ишдус ил 100 дус риубли сари. Илала шигIрула урунжуни гьаннарапарчдикIули калунти диалри сецад халкьла уркIбази малхIямдешла ва умудешла шараб минадиишира? Сепайда,…

Сарат ГIялиева акIубси Сергокъалала районна ХIурхъила шилизиб ил 100 дус риънилис хасбарибси жагаси балбуцличи поэтуни, писательти, журналистуни, поэзия диганти, къуллукъла хIянчизарти, хIурхъила жамигIят цалабикибтири.

Саратла шилизибси культурала Юртлизиб поэт ункъли ралути, иличил гIямрула вайра гIяхIра дутIибти хIурхъанти бархли лебри. Илдала гьанбикуназир, мугIяллимтала ва поэтунала назмуртазир хабарла шягIир мицIирриубсиван билзулри. Ил нуша-урга кариили хIериалра, сунела хIурматбирули цалабикибтачи чедирадли хIурулгIянван хIеррикIули, хатIавикибсилис кумекбирули, гъайла устадеш гIердурцули, лерсиван билзулри. Ил багьандан бурги гъайбулхъути ва назмурти дучIути гьарил девличи чекабилзути. Адамтас гIякьлу-дагьрила гIинизли ретаурси поэтла асар сецад дусми ардашалра имцIабикIни багьеслири.

Сценаличи дурабухъун исбагьиби ведущийти Рашидат Лукьманова ва Асият ХIяжиева.

Илдани Сарат ХIяжиевнала назмула тугъи зайдухъахъун:

…Ну агархIелира дила у кавлан,

Башули хIеблизиб хIунтIен вававан,

Ну агархIелира дила ранг дирар

Чейули дусмала гьарил ласлизир.

 

Ну агархIелира дила гъай кавлан

Дурули айтули лебил шантазир,

Ну агархIелира хабурти кавлан

Дурули гIебакIуб гьар наслулизир.

БегI гьалар ведущийтани сценаличи Сергокъалала районна ЦБС-ла директор Замира ГIямарова жирариб. Балбуц Сарат ХIяжиевнала шилизиб дурабуркIнилизира илини бекIлибиубсигъуна пай кабихьибси саби. Илини цалабикибти илгъуна мягIничебси шадлихъличил мубаракбариб ва поэтличила къантIти баянти гьаладихьиб.

Балбуцличив гъайухъун ХIурхъила шила бекI Мажид ГIисаев:

— Гьаннала гIергъи ХIурхъила шилизиб акIубти поэтунас ва писательтас хасдарибти далдуцуни иш культурала учреждениелизир дурадуркIес пикрибарилра. Гьалар лерилра илдигъунти далдуцуни районнизир дурадуркIухIели, нушала шилизибадли бахъал адамтала ила букьес бетарули ахIенри. Илкьяйдали чеалкIуси наслула вакилтани илдала творчестволичила баянтира камли далули сари. Шадлихъуни гьар дуслизир дирути ахIен. Чумал дусла духIнар шадлихъуни дурадуркIухIели лебилра шанти цалабиркни гIяхIси саби.

Иш нушала клуб дахъал дусмазиб ремонтбарес имканти агарли калунсири. Гьанна ХIурхъила шилизибадти баркьудила адамтала кумекличибли ил жагали балкьаахъурлира ва сегъунти-дигара далдуцуни дурадуркIес имкантира лер. Иш культурала учреждение ремонтбарахъес кумекбарибтас ва иш балбуцличи цалабикибтас уркIи-уркIилабадси баркалла багьахъес дигулра.

ГIур ХIурхъила шила культурала Юртла директор Нариман Идзиевли хIядурбарибти дурхIнани «ГIинизла мякьлаб» ибти делхъ чедаахъиб.

Балбуцличиб илкьяйдали гьарил гъайухъунсилис гIергъи далайчибани яра делхъчибани чула пергерти пагьмуртачил цалабикибти разибирахъулри.

Сценаличи жирариб республикала «Замана» газетала бекI редактор Салимат ГIялиева:

— ИшбархIи нуша иша цаладикилра машгьурси поэт 100 дус риънила шадлихъ дураберкIес багьандан. Иша цалабикибти гIяхIлас ва хIурхъила шантас баркалла багьахъес дигулра. Нушани ишкьяйда уржили цаладиркули, жагали дурадуркIес хIяжатсира саби ишдигъунти шадлихъуни.

Сарат ГIялиевани даргалацунра ахIи, Дагъиста литературара гьалабяхI арбукес халаси пай кабихьибси саби. Ахъти къуллукъуначир рузулира калунси сари ил. Ил багьандан илини халкьличил дархдасунти зугIлуми уркIиличир далутири ва сунела произведениебазир илдачила мурхьси мягIнала пикруми гьаладирхьутири. 100 дус ардякьи диалра, гьаннара илала назмурти аргъбаибтили кавлули сари. Ишабра белкIиван, зубарти дилшути ахIен. Илди даимлис лямцIдикIули кавлути сари. Хаслира нушагъунти литературала кьимат балути ва творчество диганти лебхIели.

«Замана» газетала культурала отделла редактор, иш белкIла автор ПатIимат Кьурбанованира Сарат ХIяжиевнала творчестволичила сунела пикри буриб:

— Адамтала гIямрулизир кадиркути вайтира гIяхIтира сунела сархIеливан произведениебазир бучIантас гьаладирхьули сари илини. Илала жузи ил багьандан дурги шимала ва школабала библиотекабала кьасурбачир чедаэс хIейрути. Илди адамтала някъбазир дири, акьудеш агарли дучIухIели, дурдили ва делкахъи. РиштIахIейчирадли ил дилара бегIлара дигуси поэт сарри. Нуни умутличил бурес рирус илала мурхьси мягIнала творчестволи набзирра поэзияличи диги акIахъуб ва сари дила малхIямси учительли ретаур или.

ХIурхъила ванзаличиб бахъал пагьмучебти гIялимти, поэтуни ва машгьурти адамти акIубти саби. Берхъаб гьаннала гIергъира иш дурхъаси ванзаличиб акIубти хIурхъила жамигIят.

ГIур сценаличи жирариб МяхIячкъалализибси Р.ХIямзатовла уличилси Миллатла библиотекала хIянчизар Салимат ХIяжиева:

— Сарат ГIялиева гьанрушес, илала кьиматбарес цаладикилра ишбархIи нуша. Дахъал гIяхIти назмурти делкIи, гIяхIти жузи гIелар датурли аррякьун нушачирадли ил. Илала гIяхIцад назмурти машгьурти далайчибани далуйтази кадерхахъурти сари. Илала назмуртачил далуйти дучIутири МяхIяммад Улахъаевли, СултIанат Кьурбановани, Алпият Шапиевани ва бахъал цархIилтани. Гьаннара илала каргьурти назмуртачил далуйти зайдикIахъу Салимат Шагьмандаровани, Пирдауз Камаловани  ва цархIилти далайчибани.

Сарат ГIялиева ункъли ралуси илала ученица ва дахъал дусмазир ХIурхъила школализир мугIяллимли рузули калунси РСФСР-ла ва ДАССР-ла рурибси учительница ЯхIъяева Жаго МяхIяммадовнани гьандикахъиб сунела учительницала гIямрулизирадли баянти:

— Иш заллизи ракIили жагати адамтачи ва Сарат ГIялиевала къугъати суратуначи хIеррикIухIели, дила уркIи разибирули ва пахрули бирцIули саби. Нуни жагали ралусири Сарат ХIяжиевна.

Ну интернатлизир ручIухIели, ДАССР-ла багьудлуми тIинтIдирнила шайчивси министрла заместительли рузуси Сарат ХIяжиевна нушачи гьунираэс ракIибсири. Халаси къуллукъличир рузули риалра, илала сегъунтилра хамдеш аги. Илцадра адамдешла чихъти къиликъуначил регIриубси рири ил.

Нуша дучIнила аги-кьяйда ахтардидарнила дурарад, илини белчIудила даража ахъбурцес багаладиэсти насихIятунира дурибти. Гьарилличил ил уркIи гьаргли гъайрикIи, адамла гьав ахъбуцести дугьби даргес бали. Илала мурхьси мягIнала ихтилатуни гьаннара уркIилизир дихIули лерал.

Гъай бедиб ДГУ-ла филологияла факультетла преподаватель, профессор Муса БяхIяммадовлизи:

— ХIурматла хIурхъила жамигIят, хIяйнара салам дарган девла давлара, дебшра, дазура далути хIурматла юлдашуни. Иша ацIибхIели, хIеризурра иш жагаси клубличи ва дебали разивиубра ХIурхъила шилизиб ишгъуна ишхIелла тIалабуначи балбикибси адамтани гIяхIил бамсриахъесил мер лебхIели. Амма нушала жявхIелла кьиматчерти культурала бикьруми мяхIкамдарнира дигеси баркьуди саби. Клубла унза, бурханирти зехнуби, кьяца тIал. Кьяца тIал пайдалабируси саби хъали халаси бетаахъес багьандан кIел зехни цаладяхъес или. ИшбархIила шадлихъра илгъуна кьяца тIайчил цугбуцес вирар. Гьалабла ва ишхIелла манзилти цаладяхъили, черяхIси поэтла пагьмуртала хIурматбарни ва ил хъумхIертули бахъал адамти цалабикни пергерси баркьуди саби. Дарганти цалабяхъили, ишгъуна пергерси шадлихъ дураберкIнилис баркалла биаб хIушаб.

Набзи тиладибариб Дагъиста писательтала Союзла председатель Марина ГIяхIмадовани сунени гIяхIил ралуси пагьмучерси поэт Сарат ГIялиевала шантас саламти дурахъес. Итгъуна пасихIчерси поэт риалри даргала лебгIеб гIяхIсири рикIи ил. Илини буриб сунени Сарат ХIяжиевнала гIяхIцад назмурти урус мезличи шурдатурти сари или ва подстрочникуни лер диалли, гIурра шурдалтас рикIи.

ИшбархIи нушала даргала 321 ши ва махьи лер, 626 601 адам леб. Нуша цадиэсра хIяжатли саби. Селичилра хIерхIедикIули, нуша цадиэс ва мез гьаладяхI дашахъес хIяжатли саби. Сарат ГIяливагъунти гъайла устнани ва шягIиртани илди давлачердирахъутири ва гьаладяхI дашахъутири. Илдала баркьуди ишхIелла манзиллизибра даимбарес хIяжатли саби.

Балбуцличир илкьяйдали гъайрухъун Дагъиста халкьла писатель Аминат ГIябдулманапова:

— Нуни чуйнара Сарат ХIяжиевначил уркIи-уркIиларадти ихтилатуни дурадеркIира. Ил дебали гIяхIти хIял-тIабигIятла адам сарри. Илини жагьил лукIанти гIеббурци ва творчестволизи ахъибтас кумекрикIи. Нуша цаличи ца шадир дашутири мурталра ва поэзияличила нушала пикруми дурутири, назмурти лукIнила дигIяндешуначила гъайдикIутири.

Шадлихъличиб гъайбухъун «Дагъиста хьунул адам» журналла бекI редактор Хамис Шамилова, ДР-ла вацIала хозяйствола комитетла председательла заместитель Улахъай ГIисаев, МяхIячкъала шагьарла жагьилтала парламентла председатель ГIялигъалбицI ХIусейнов, районна бекIла заместитель Баркакьади Мажидов, мугIяллимти, бучIанти, цархIилти хIурматла гIяхIли ва хIурхъила шанти.

Сарат ГIялиевала назмуртачил далуйти делчIун Пирдауз Камаловани, Гьидаят МяхIяммадовани, Оксана ГIямаровани, Загьидат Мусаевани, ГIямарла Батирайла уличилси Даргала театрла гIяртистуни Салимат Шагьмандаровани, ХIузаймат Ибрагьимовани ва цархIилтани. Делхъла устнанира шадлихъличи цалабикибти урга-ургади разибирахъулри.

Дагъистанлантани Сарат ГIялиева пагьмучерси поэт сарливан ралули риалра, ил чеалкIуси наслулис мурхьти багьудлуми лугнила республикала бетуцуназирра хIурматла мер буцибси адамри. Дагъиста пединститутла химияла-биологияла факультет таманбарили гIергъи, ил Сергокъалала районнизибси педучилищелизир преподавательли ва заучли рузусири. Дагъиста багьудила министрла заместительли, Каспийск шагьарла компартияла секретарьли, Дагъиста пединститутла парткомла секретарьли рузули калунсири. 30 дусла гIямруличир Сарат ГIялиева ДАССР-ла Верховный Советла депутатли рикIибсири. Илала цаибти белкIани 1957 ибил дуслизир дурадухъунтири.

Сарат ГIялиевала сабухъчебси бузери улкалира ахъли кьиматлабариб. Ил РСФСР-ла ва ДАССР-ла рурибси хIянчизар сарри. «Бузерила хIунтIена байрахъ» ва «ХIурматла лишан» ордентачил шабагъатларарибсири, «Дургъбала дусмазиб асилси бузери багьандан» бикIуси медаль бедибсири илис. Амма поэтлис бегIлара чебяхIси шабагъат адамтала хIурмат ва диги сарри. Ил пагьмучерси шягIир, сунела дигайлис марли калунси пергер дубурлан хьунул адам, республикализиб багьуди гьалабяхI башахънилизи белгиси пай кабихьибси ва жагьилтас патриот бяркъ бедлугнилизир декIаррухъунси пергер адам сарливан халкьли ралуси сари. Гьаннала гIергъира чеалкIуси наслули дигиличил гьанруршули, хIурматличил сунела у бурули, даимлис мицIирли кавлан ил.

Тамара ГIябдусалимова