Дигайли бицIибси уркIи «пешкешбарибси»

Арбякьунси дусла ахирличиб Сер­го­къа­­лала районна биб­­лио­текализиб хала­си са­кIуб­­­деш сабри – ишаб дар­гала пер­гер поэтесса ва жа­ми­гIятла поли­ти­кала ва­кил, рес­публикалис гьуни че­би­ахъу­тала къушум­лизирадси хIур­хъан Са­рат ХIя­жиевна ГIя­лие­вас ва илала твор­чест­во­лис ба­гъиш­ла­барибси балбуц дура­бур­­кIулри.
Балбуцла сиптакарти сабри районна библиотекала заведующая Замира ГIямарова ва Расул ХIямзатовла уличилси республикала Миллатла биб­лиотекала отделла заведующая Салимат ХIяжиева.

Балбуцличи Сергокъалала районна шимазибад бакIибти, сергокъалаланти, избербашланти, Сарат ГIялиева ралути ва илала гъамти цалабикилри.
Набра кьадарбиуб ил балбуцличир бутIакьяндеш дарес. Балбуц дураберкIнилис сабаб сабри 2019 ибил дуслизиб дуракаибси Сарат ГIялиевала «Чер­дикIибти» би­кIуси жуз дурабухъни, сабира чедир гьанрушибси Салимат ХIяжиевани цалабяхъибси…
Нуни Сарат ГIялиева Сергокъалала педучилищелизив учIу­хIелил ралусири – ил пе­дучи­лищела директорла бел­чIу­­дила шайчирси заместитель (за­вуч) сарри.
Сарат ХIяжиевна дебали сунени бируси хIянчиличи чекаризурли рузусири. Нушаб, педучилищелизир дучIутас, ил дебали багаларирусири, нуша гIердурцутири ва кумекбарес мурталра хIядурси рири.
Дагъистан Республикала багьудила министрла заместительли, пединститутла парткомла секретарьли, Каспийск шагьарла партияла комитетла секретарьли рузухIелира Сарат ГIялиева черетаибси хIянчизарван, адамтани (сари ралути) ил ишбархIира дигиличил гьанруршули сари.
Сарат ХIяжиевначила нуни чумал дус гьалабра газетализи бел­кIунсири. Биалра, сагаси жуз сабирхъули, чумал гъай дурес пикрибарира. «ЧердикIибти» би­кIуси жузлизи кадерхахъурли са­ри мицIирли лералхIели дурадухъунти жузази ва сагати жузази кадерхурти назмурти ва поэмаби, «Гульжанат» би­кIу­си драма, сабира хабарла Ба­­тирайла рурси Гульжанатлис багъишлабарибси.
Даргала бучIантани иш­тяхI­личил дучIа лерилра илди. Ил багьанданра баркалла биаб Салимат ХIяжиевас, нуша рази­дарнилис.
Гьу, се хасдеш леба Сарат ГIялиевала наз­муртазиб? Цаибилгъуна, халаси мягIна бухI­на­буцибти диштIати назмурти, сарира ур­кIи­лизи атIести дугьбачил делкIунти. КIи­эсил – давла­черти мез! Сарат ХIя­жиев­на­ла чидил-дигара назму касая – ил далай саби.
Тамаша ахIену, Саратла назмурти дебали мешути сари Батирайла далуйтачи. Илдиван зай­дикIули сари илала назмуртира. Гьарил назму далайличи шур­булхъуси ахIен, цархIилван бу­ралли зай­бикIуси ахIен. Ам­ма Сарат ГIя­лиевала лерилра наз­мурти-да­луй­ти сари.
Ну мурталра пикривикIу­сири, улас, сен гIяхIил далутири поэтессани даргала мез или?
Сарат ГIялиевнани химико-биоло­ги­чес­кий факультет сабри белчIунси, ил редакцияла хIянчизар ахIенри, журналист ахIенри, партийно-советский учреждениебазир рузули калунси хIянчизар сарри.
Нуни гьачам хьарбаибсири Сарат ГIялиевази:
– Мурт ва сен-сен хIела пагьму, назмурти лукIнила ус­тадеш дагьардухъунтири?
ИлхIели наб илини сейфлизирад касили «ХIебилшуси зубари» бикIуси, урус мезли дурабухъунси жуз гьабуциб.
– БелчIен, Ражаб, иш жуз. ХIуни иргъид ну сен-сен наз­мурти лукIес бурсириубсирал.
Агь, тамаша! Жуз хабарла дарган поэт Батирайличила, илала гIямруличила, кьисматличила, поэзияличила сабри.
Сунела неш Уздиятли, ду­деш – граждан дургъбала бу­тIакьянчи, ГIяякьакьала дергъла игит ГIялини, хала неш Рай­хIянатли дурибти хабуртала ва Батирайла назмуртала асарлиур Саратла уркIи барс­биуб – ил зянкъяриван зайбу­хъа­хъун.
Батирай Саратла хала неш­ла­ дудеш Сулайбан-кьадила узи сайри. Дагъиста урибси юрист ва Северный Кавказлизивра машгьурси гIялим, Башир ГIяб­дулк­а­римович ТIал­хIят – хала нешла узи сайри.
Илдигъунти пагьмучебти хIурхъантала кьамлизирадси Сарат ририв, гьатIи, назмурти хIе­лукIули руэс!
ПагьмукIун жинс хIясибли башусира саби. Ил хIекьдеш марси саби!
Лерилра-сера дунъяла лигI­матуни лерри нушала Саратла: гIяхIти шуртIри, адамтала хIурмат, жагаси сипат (адам­тани мяштIбареси), ахъси тахличи кариили хьалли, ук­­тем­деш агни, дурадулхъути жузи, бучIантала разидеш илди ду­­­чIу­­хIели!!!
Амма талихIли разихIе­рариб нушала Сарат – гIярмия­ли­зивад, дургъбазивад чар­хIев­­хъунси гьалмагъличи хIер­ли гIямру ардякьун илала.
– Ишдус хIябцIалиэсти
ХIеб дакIиб хIу агарти,
Гьар бархIи савлилизир
ХIу или ну рулхIути.

Ишдус хIябцIалиэсти
ХIеб дакIиб хIечи хIерти.
Гьар дугила гьанкIлизив
ХIу муэрли чейути.

Ишдус хIябцIалиэсти
ХIеб дакIиб, хIу рикIути
ХIябцIайзивра хIяйналра
ГIур чилра гьанхIейкибти.

Ишдус хIябцIалиэсти
ХIеб дакIиб, хIу наб гьанти,
ХIела рухъна нешличил
ХIу даим гьануршути.

Ишдус хIябцIалиэсти
ХIеб дакIиб цайли цунти!
ДакIаллира чумдехIра
ХIед марли ну кавласра!
1975 ибил дуслизиб, Чедибдешла бархIилис багъишлабарибси назмулизиб сунела дард буриб Сарат ГIялиевани.
Ририв гьатIи, илкьяйда гьалмагъличи дигили ва дигайли­ би­­­цIибси уркIи цархIиллис пеш­­­кешбарес? Тяп Саратгъунти азир­ти-миллионти лебри нушала ул­кализиб дургъбани цIуръа­ба­­рибти, гамъабарибти, уркIби дам­­кьа­хъурти хьунул адамти, рурс­­би.
Илдазирад ца сарри нушала Саратра!
ГIе, назмурти дучIусилис гьанбикес асубирар Сарат чичи-саррил гIяшикьли кали сари или эсра. СенахIенну Саратли балтIули сари хамти, хьунул адамличи вачарла масличиван хIербикIути, хаиндеш дирути, къунба бугьути «гIяшикьуни» хьунул адам риргIяриргес, иличи бугьтан чебушес къайгъилизибтира камли ахIенри.
Юх, хIерири нушала суратгъуна Сарат къянала «гIя­ши­кьуначи» гIяшикьриэс. Сена­хIен­ну дубурлан хьунул адамла яхIли хIералти ил кункси гьуни чеб­бикIахъес. Ил асарлиур са­ри империалист дургъбала кIел георгиевский къанч сархибси, ГIяякьакьала дергълизив ХIя­мид ТIялхIятла полкла бай­рахъ­чи дудеш ГIялила ва хабарла Ба­тирайла жинслизирадси Уз­дият­ла бяркъла.
…Набра дигулра дигай
Рурсила инсапгъунти,
Дарган Батирайлаван
Далуйтазир дучIути, – бел­чIунси ца назмулизир къар­ши­хIедикиб Саратлис илдигъунти дигай.
Се дирутив хIед дигай,
Вигахъаба викIули,
Шурмазиркад хъирхъали
ТIама гьачам даралли,
ЛямцIлизибад къакъбаван
Пяхъиркули виадли?

Селис хIяжаттив карцIай,
КарцIли сайра викIули,
ВацIализир къянали
ЛапIдаралли дуклуми,
Аршилизиб кIанриван
КIуницIули виадли?
Илгъуна сабри Саратла жаваб чIинкIир гIяшикьлис!
Я хIякимдешла тахличир, я му­гIяллимтала авидлизир хIе­даргиб Саратли паргъатдеш ва ряхIятдеш.
Илди даргиб поэзиялизир, назмуртазир.
Сарат ХIяжиевна рузути кабинетунала столтачир дарган мезла газета, «Гьалмагъдеш» журнал, Батирайличила белкIани ва уркIиличи дакIибти лукIуси блокнот камхIедири.
– Назмурти, – гьанбушиб Саратли гьачам, – дила ур­кIи­лис дарман сари. Илди дучIу­хIе­ли ва лукIухIели, ну гьамадли гьигьрикIулра. Илдазиб са­би дила талихI!
Даргала машгьурси поэт Сулайбан Рабадановли гап­рирусири Сарат ГIялиева. Илала бегI гьа­ларти наз­­мур­тира «Гьалмагъдеш» жур­нал­лизир дурадухъунтири, Сулай­бан редакторли узу­хIели. С.ГIя­лие­вани назмура багъиш­ла­ба­рибсири су­нела цаибил редакторлис. Ил назмура каберхурли саби «Чер­ди­кIибти» жузлизи. Лер жузлизир М.ХIя­мидовлис, Ба­­тирайлис багъишладарибти наз­­муртира.
Замана аркьули саби. Дусми ардашути сари. Ардякьи сари 28 дус нушачирад Сарат ГIя­­лиева ахиратла хъули ар­ря­­кьун­хIей­чи­рад. Амма ил хъу­муртули ахIен ХIурхъила шан­тани, сергокъа­лалантани, са­ри ралутани, поэзия дигутани, сунени дурсри кадихьибти адамтани. Илгъуна саби кьисмат поэтла. Поэт убкIуси ахIен, илала назмурти дучIули лерай.
ХъумхIертури хIу нушани, ахIерси Сарат ХIяжиевна!