ГIякьлу-дагьрилизи минадарая

Савли Дербентлизибадли МяхIячкъалализи лябкьуси маршруткаличи кариили ляркьухIели, дила шан рурси къарширикиб ва иличил ДугIахъарла шила лугъатличил гъайибхIели, нуни бегI гьалав чейуси ХIямид бикIуси жагьси шоферли набзирадли арц сахIесиб. Гьайгьай, илини нура ралуси ахIенри. ЧIянкIли ну сунела шан риъни багьурхIели сабри уршили наб илгъуна ламусбарибси. Илала ил баркьудили ну пахрули рицIахъира ва заклизи раибсиван бизур. «ХIерагу ца, — пикрирухъунра ну, — мезла сегъуна кьадри буилил. Сегъуна-дигара агилизир илди кумеклидирули дуили сари…»
Мезла кумекличил бахъла кьисматуначи асар­барниличила хIебалуси хIергар. Дагъистайзивцунра ахIи, Россиялизивра машгьурси писатель ГIяхIмадхан Абу-Бакарлира Москва шагьарлизир итцад бахъал халкьла дайлар сунела гIямрула марси гьалмагъ нешла мезла гIяхIдешличирлиригу раргибси. Фатимани итхIели умути гIярбукIан мезли гъайхIеибси риалри, писательла кьисмат цархIил тяхIярли бетаэсра асубирусири.
Мезла кумекличил убяхIси ва цIахси баркьуди пужбирнила анцIбукьунира дирути сари. ЧебяхIси ВатIа дергъла замана фашистунала шайчи кайзурси ца усал гъабзали (илис дубурлан эсра лезми ласбулхъули ахIен) сунела шан чеибхIели, нешла мезли «Агь, нажас!» или тIамадарили сай ва душмантази буйрухъбарили сай ил кавшахъес. ИлхIели нушала летчикунани чедирадли чекьурти бомбабани фашистуни гьаваличи арцахъурли саби. Сенрил кIелра дарган мицIирли кали саби.
Дявти тамандиубли гIергъи ВатIан бицибси верша шилизи вакIили, гапикIули сай нуни ит барира, иш барира, игит сайра или. ГIур чарухъи сай иличил дявила майдайчив «гьуниваибси» ургъанра. Верша чеибхIели илини тIамадарили сай, «Агь, нажас!». Ва илини чучил кабикибси анцIбукьличила шантази хабар бурили сай. Верша илала гIергъи шантас нажасцун сайри. ВебкIайчи ил «махличил» ванзакад сай къунзикIули калицун ахIи, иличибадли акIубтанира «Нажас» ибси «фамилия» бихес даимбиуб.
Илкьяйдали нешла мез кумекличи музадухъи, абзурли гIяскарлицад кумекбаресра дирули сари. ЦацахIели бугаси ханжайчи шурдухъи, увяхIсила дай уркIилизи атIесра дирули сари.
Гьарли-марли мезлизи халаси цIакь, гьунар ва пасихIдеш духIнадуцибти сари. ХIязлис ахIенгу дубурлантани «девли ханжайчиб мурхьси дяхъи биру. Ханжа дяхъи сагъбирар, амма девла дяхъи – хIебирар» ибти ва дахъал цархIилти дугати пикруми дурути. ВегI варкьибси ахIерси нешли ниъличил ва хIиличил нушала дагьри-рухIлизи илкьяйдали минадирути сари сунела мезра. ГIергъиси замана, даргалацунра ахIи, дубурла лерилра миллатунала халкь нешла мезличи къакъгьабли кабизни лебгIеб убяхIси ва цIахси баркьуди саби. Мурт илгъуна чула кахси хатIа иргъул илдани белгили ахIен, амма илхIели лебгIеб кьай бирар.
Пикридухъенаягу, секьяйдали даргай дарган мезличилван ахIи, урус мезли гIяхIил сунела пикри аргъахъес вирусил. Дарга хIилизир дарган пикрумира кьасанирагу дирути. Илди урус мезли дуралли, илдала мягIна бетхIейхъуру? Нуша урус мезли гъайдикIни илди мезла бегIтас-декIар илцад хIяжатлив? Нешла мез дицилрая или хIейрув илдани? Нешла мез хIедалули, илдала мезличил гъайдикIахIелли, илдани-декIар мучлаагархIедирурав нуша? ВегIла неш, вегIла кьам, вегIла гIядатуни ва культура… мучлахIедирусила гIякьлу агни гьариллис гIячихъсигу. Нешла мезличил буруси девлагъуна кьимат лебси ахIен, хIурматла дарганти. Иличила пикридухъес замана баили саби, урхIла мез мурт-дигара дагьес вирарну, вегIла миллат чебяхIбирути, вегI варкьибси нешли дагьахъурти, гIямрулизир нушаб кьацIра шинраван хIяжатти дарган мез минадарая хIушала гIякьлу-дагьрилизи. Илди (нушаб ахIерси нешван хIяжатти сарину) мучлаагардарили кьяшмау кадихьили, (вегIли халавиахъуси дурхIяван хIялалти сарину) уркIецIиагардешличил ганздарили, мадубкIахъидая!

ПатIимат Кьурбанова