ИтхIели нуша, ухъна ХIяна Исупра нура, шала хIедикили лерай хъулирад дурадухъи, берхIи абухъес гьалар Кумли-къаданибси Кьялкнила анхъла дубла даира. Хабарагарли анхълизир тупангла къяйкла тIама адердиб. Чили тупанг игьубсирил багьес или, ну анхъла ухIнавяхI дуцIухъес вализуррагу, ХIяна Исупли тIашаира ва викIар: «Анхъла къараулчи кьяшагар Абубакар сай. Савли дигIяндикес далкьхIеурти гIярмачи гIяярвашули ургар».
Камси замана дикили гIергъи гIинцIла галгубала ургавад ца кьяш агарси адам гьаввакIиб. Шайу убяхъибси гIяйсара къузбирули, хъуцIарличи тупангра чебяхIкахъили, ил нушачивяхI лявкьулри. Балуй някъли гIеларти кьяшми дуцили, сурбатурли гIярара лебри.
— ВелхIунрив, Исуп, ишбархIи дузани кьаниублиригу, — дугьавизур ил дила унрачи.
— ГIебшнила бугIярси бархIи дуцIрумла заманализивван жявли айзес гьамадли ахIен. ИшбархIи алхIятра саби. Селис къалабадикIутира нуша викIули, варх иш унра уршира кили, кьан-кьанни дузани дураухъунсира. Мубараквирулри гIяхIси гIяярличил.
— Баркалла, Исуп. ГIяярличи дуравхъунси ахIенри. ГIярмази галгубала хъар кьама батахъес хIейрули, цацахIели илди кадуршесра чевкъули саби: гушли дургар, байтарманти.
— Бархьси саби, Абубакар, гIебшниван вайти янира дакIалли, анхъла галгубала гIянкIа ахIенну, гIярмани галгубала мякьи дархли дуга. Янилизир хIяйванти адикьесра нушаб гьамадли ахIен. Хъулразибра ванадеш хIербарес къиянни бирар. Ил багьандан сарра дила унра виштIаси Мурадра нура гьарил алхIят бархIи дузани дашути.
— ГIяй, къучакъ, — дугьавизур чулахъ набчи. – Чила уршири хIу?
— ГIяммала Ражабла, — викIулра, халаси адам набчи дугьавизниличи пахрубирули.
— Серхурси, гIяхIгъабза сай ГIяммала Ражаб, нугъуна дявтала бутIакьянчи. ХIелара лишанти лер гIяхIгъабза ветаэсти, Мурад, — викIар ил ва акьуси някъли дила бекI хIяршбариб…
Анхъчи Абубакарличил дурутира тIашаили, нуша вацIализи аркьуси гъярцIа гьунчирад лаг ЦIурцIала гIеладяхI (ЦIурцIи Кумли-къадала чедибси мер саби) датдихьира.
Нуша имцIаливан дузани дашуси мерличи сарри итхIелира аркьути. Ну ил мерлис ХIяна Исупла чукъла викIусири. Илаб дяргIибти шинна гIинизра лебси саби. Гьала хIеблизир нушани иларадли чудни дарес гIятурира хIямкура дихути сари. ГIебшни ва яни кIел эмхIелис дех барес илар дерубти урцулра камдирути ахIен.
1959 ибси дус бурги итхIели. Ну 7-ибил класслизив учIулри. Дила дудеш Къараногъайла авлахъличив колхозла мазала хала букIунри. Нушала унра хIунтIена партизан ухъна ХIяна Исупли ну сунечил варх Кумли-къадани дузани викусири.
Абубакар ГIямарович Маммаевличила саби иш дила белкI. Ит дус чуйнара гIурра къаршиикира ну Кялкнила шилизивадси кьяшагар Абубакарличил. Кумли-къаданив илала къушла гьала ваибхIели, ну тупангла тIамаличи лехIли вираси: кьяшагар адам секьяйда гIяярвашес вирусил наб тамашабилзули бурги. Илини вииши викIулра набзир виштIали левалли гIяярвашахъес иштяхI акIахъубсира.
Ну Кьялкнила шилизив авал дус урус мезла учительли узули калунсира. ИлхIели Абубакарла рурси Гульбарият дила ученицали рирусири. Дебали гIяхIти, дуравад вакIибсила хIурматбарес балути адамти саби кьялкланти. Бурули бири, Абубакарли изути цулби дархли адилтIи бикIули.
Кьялкниб дила бахъал юлдашунира леб. Илдазибад чилирил бурули бакьибсири нуни Абубакар ГIямарович Маммаев ЧебяхIси ВатIа дергълизивад ца кьяш агарли чарухъунси сай или. Кьялклантани бурни хIясибли, Абубакар урчала гIяскарлизив ургъули калунси уилри. Венгрияла тах шагьар Будапешт фашистуназибад азадбалтахъуси дявилизиб Абубакар сунечивли урчили миналичи кьяш кацIили, саби алхунсири, бикIар. Урчиличивси Абубакар биалли, ца кьяш чеббикили, мицIирли калунси сай. Чулахъиубли шилизи чарухъунси Абубакарла михъирличир «Будапешт азадбатахъни багьандан» медальличил дарх цархIилти пачалихъла шабагъатунира рурхIутири, бикIар. Чили ва чинаб Будапешт шагьар гьанбушалра, наб Исаковскийла «Душмантани хъали цIали бигуб» («Враги сожгли родную хату») бикIуси назмура ва ил назмула дугьбачилси Матвей Блантерла далайра гьандиркур. Удирти дугьбачил таманбируси саби ил тамашала кьисматла далай:
«Илала михъирличиб шалабикIулри
Будапешт багьандан бедибси медаль».
(«И на груди его светилась
Медаль за город Будапешт»).
Бархьси саби: Абубакар Маммаев жявли иш дунъяличивад арукьни багьандан (ил 1971 ибил дуслизив вебкIибсири), дила имкан агара, урчиличиб мурдали душмантачил бургъутала чидил гIяскарлизив ил ургъусирил бурес. Къара Къараевла дагъистанлантала эскадроннизиврил яра генерал-майор Селивановла къазакъунала корпуслизиврил.
Дявилизивад чарухъунти цаибти дусмазив Абубакар ХIябкьяйлизирти Кьялкнила Мичуринна уличилси колхозла шинкьбазив шинкьанкулали узусири, сунела гIямрула гIеларти дусмазив – колхозла Кумли-къаданибси анхъла анхъчили.
Ил анхълизи шинни иртуси чяхIчяхIила чедиб Хайдакьла районнизи кабурхуси ЦIурхачила ши мерлабиубси саби. Ил шилизив цагьатIи дявила чулахъ хIерирусири. Рабазан СалихIов бикIусири илис. Нуни гIяхIил валусири илала урши СалихI. Ил Бускрила школализив мугIяллимли узули вири. ГIяхIси адамра пагьмучевси мугIяллимра сайри СалихI. Рабазан СалихIовлара ца кьяш агарсири. Абубакарлира Рабазайра цадехI дабри исутири, бикIар, ва цалис балуй кьяшла, итиллис алгъай кьяшла дуртIутири, бикIар.
Абубакарла рурсби ахIи, уршби агартири. Илала рурсбала хIябал уршили бусягIятла замана нушала гIярмияла дявила хасси балбуцлизиб къуллукъбирули саби.
Иш макьала лукIухIели, кумекбарибси кьялклан Къаркъала Ибрагьимлис нуни баркалла балахъулра.
ХIяжимурад Ражабов