Майла 9 — ЧебяхIси Чедибдешличила багьахъурси бархIи

1945 ибил дусла ап­рель­ла цаличиб Англияла пре­мьер-министр У.Чер­­чиль­ли США-ла президент Ф.Рузвельтличи бел­кIун: «Нуша паргъатли хIердикIес гIягI­ни­ли ахIен большевикунани Берлин бурц­­ни­личи. Ну­шани къайгъибарес гIягI­нили саби Берлиннизи гьа­лар-гьалар духI­на­духъес!»
США-ла президент, духуси, вархьси адам Франклин Рузвельтли илала пикри гIебхIебуциб. «Советскийтани Берлин буцес кьасбарили биалли, илдазиб ил барес ихтияр леб или гьанбиркули саби», — белкIун илини сунела жаваб.
Советское командованиели Берлин шагьар бурцнила хасси план хIядурбариб. Разведчикунани Ставкализи багьахъур фашистуни союзникунала някъла арбукьес хIядурбикIули биъниличила. Ил багьахънили советское командование къалабабикахъиб сунела план бетурхахънилизиб.
Берлинничи дяхIчиаиб дегIлара кьувачерти гIяскурти, илди-ургар лерри машгьур­ти полководецуни Г.Жуковли, И.Ко­нев­ли, П.Ры­бал­кони, В.Чуйковли, К.Ро­кос­совс­кийли, Д.Лелюшенкони, А.Жа­дов­ли, М.Ка­туковли бекIдеш дирути.
Берлин бурцухIели гьарил гIяскарла сунес чебаахъибси мер ва сунечи хъарси баркьуди лерри. Берлин буцес чебаахъилри цаибил Белорусский ва цаибил Украинский фронтунала бургъантас.
Цаибил Белорусский ва цаибил Украинский фронтунас гьужумлизи дурадухъес замана чебаахъиб — апрельла 16-личиб. КIиибил Белорусский фронт дявилизи каберхес гIягIнилири ца жумягI дикили гIергъи. Илди хIябалра фронтлизиб лебри кIел миллион 500 азир бургъан. 7 азирличи гъамли танкаби ва «Катюшаби», 8 азирличи гъамли самолетуни.
Бургъанти мяхIкамбарес багьандан илдас памяткаби дедлугутири, чузибра шагьар бурцухIели ва хаслира шагьарла ухIнав сен-сен виэс гIягIнисил бурути, чинаб, сегъуна дебадеш лебал бала­хъути.
Фашистунала чIумати къаршидешличи хIерхIеили, апрельла 16-17-личиб нушала гIяскуртани оборонала цаибси дебадеш гьаббердиб ва мегьла гьуниличи сабаиб. ГIелабяхIбиубти немецунани гьар мерличи минаби кадихьили урдухъун, ва ил сабабли гIяскуртас гьалаб саперти башахъес чебуркъуб.

Советский Союзла Игит летчик И.В.Кожедубли илди бурхIназир гIурра чумал самолет кадикахъиб ва сунени кадикахъибти душма самолетунала цахIнабси лугIи 62-личи абикахъиб.
Апрельла 21-личир цаибил Белорусский фронтла гIяскурти Берлинна дуба-карчIализи садаиб. Неме­цунани илдачи къаршили лебилра цIакь бяхIчиаиб биалра, гIергъила бархIи нушала гIяскурти Берлинничи гьатIира гъамдиуб.
Советское командованиела кьас сабри Берлиннизир лерти немецунала ярагъладарибти цIакьани алавдуцес ва ил­дас союзникунала шайчи ар­дукьяхъес имкан хIебедес. Ил багьандан северла ва юг­ла шайчирад танкаби ва пе­­­хота шагьарлис алав­ди­ахъуб ва гьуни бу­циб.Душ­ман­ти мутIигIбикIули ахIенри. Ап­­рельла 24-личиб Гер­ма­ния­­ла туснакъуназибти ле­бил­ра дураиб ва дявтази бархьиб. Союзникунала шай­чир дургъути частани со­вет­ско-германский фронтла шай­чи шурдатур. Лебилра по­ли­цейс­кийти бургъахъес бар­хьиб. Гьарил кьакьа, гьарил юрт дебадарилри ва гьар мер­ла­бад душманти къяйк­би­кIул­ри.
Апрельла 25-личиб Берлинничи нушала само­ле­тунани цIакьси гьужум дура­бер­кIиб. Ил гьужумлизир кIел азир­цад самолетли бутIа­кьян­деш дариб.
Апрельла 26-личирад 30-чи бикайчи Берлин ша­гьар­лизирти немецунала гIяскурти алавдуциб ва цаличирад ца декIардариб. Илди бурхIназиб душма 70 азирцад бургъан агарбариб ва 120 азирцад ясирбуциб.
Ахирра майла 1-личиб савли шала диркуси манзиллизиб Рейхстагла чеди хIунтIена байрахъ баршиб. Рейхстагла юртлизиб кIел азирличиб имцIали душма бургъанти кабушиб ва хIябал азирцад ясирбуциб. Майла 2-личиб хIери гIергъи хIябал сягIятличиб Берлинна радиоли багьахъур немецунала шайзирад гьатIи къаршидеш хIедирар или.
Берлиннизиб 500 азирцад душма бургъанти ясирбуциб, амма нушала бургъантала шайчирадра детахъ­луми камти ахIенри: апрельла 16-личибад майла 8-ли­чи бикайчи 300 азирличи гъамли бургъанти кабушиб.
Майла 2-личибад майла 8-личи бикайчи дергъ бе­тер­хур Чехословакияла мер-мусаличиб дебабиубти фа­шистуначил ва илдира мутIигI­бакIахъиб.
Майла 8-личиб Гитлерла фашизм тIутIубарес дургъули калунти гIяскуртала командующийти цалабикиб Берлинна мякьлабси Карлхорст бикIуси мерличи — США-ла, Англияла, Францияла ва СССР-ла. СССР-ла шайзивад вакIиб маршал Жуков Георгий Константинович. Германия тамай удибикнила хIекьлизибси акт къулбасбариб Германияла шайчибад фельдмаршал Кейтельли. Майла 8-личиб Европала замана хIясибли дай дугилис гIергъи, кIел сягIят диркухIели, СССР-ла шайзибад Германия удибик­нила хIекьлизибси акт къул­басбариб маршал Г.Жу­ков­ли.
Майла 9-ибил бархIи Чедибдешла БархIи сабливан багьахъур.
Берлин багьанданси дергълизиб 82 азир советский бургъан кабушиб, 240 азир бургъан бяхъиб.
Советский бургъантани ясирбуциб азирти душманти, даршути халкьличи биалли сегъуналра зулму хIебариб. И.Сталинна хъарбаркь, даршути халкьличи се­гъу­налра зулму хIебарес ибси, чебетаахъили таманбариб.

«История Великой Отечественной войны» бикIуси жузлизибад хIядурбарибси – П.Маллаева