…Ну хIянчила рашуси гьуни районна больницала ва поликлиникала мякьлабад саби, ил сабабли наб бахъал адамтира къаршибиркули бирар: тухтуртачи хIеръахъес лябкьути, зягIиптачи гьаббакIес аркьути, чула къуллукъ лебли дурабухъунти медицинала хIянчизарти. Дусличи-дус камбикIули саби салам лугути: цабехIти телефоннизи хIербикIули саби, кIиэсти – саби-ургаб ихтилатбикIули, хIябэсти – ванзаличи хIербикIули, алавчарли селра чебаэс хIейгули бирар.
Илдигъунти тяхIяр-кьяйдализиб уркIи разибирахъуси анцIбукьли бетхIеэс бирару салам лугуси адам къаршивикни. Адамдешла шайчиб цархIилтас гIибратли бетаурти дудешра уршира, цулбала тухтурти, ГIярбукIла шилизибадти Мухтар Мухтаров ва илала урши Рабадан гьанбушес дигулра.
Чумал бархIи гьалав Мухтар къаршивикибхIели, нуни иличила ва сунела хъалибаргличила газетализи белкIес пикри лебниличила бурира.
— ХIушала адамдеш гапдарес, дурхIначила гIяхIси гъай бурес дигулра, — ира илизи.
Мухтар кьабуликиб. Дураб чебаибхIели кьяйдали дяхI шалали, разили гьунибаиб наб хъа бегIти – вахъ чеветаибси цулбала тухтур Мухтар ва илала гIямрула рархкья, малхIямси Нина. Жагали ибгибти чула хъали-цIара адамла уркIи ряхIятбиахъесван кадизурлири, хъулибра саби кIелра ахIенси, гIур чилра аги.
– Уршила биштIатира ишбархIи бакIили ахIен, – иб Нинани, наб кариахъес мер чебиахъули. – АнцIбукьесли бирар биштIати хIебакIалли.
– Дагъиста пачалихъла мединститут таманбарибхIели, ну Нальчиклизи узахъес вархьибсири, – буриб Мухтарли. – Шел дус илаб хIянчи барили чариубхIели, Министерстволизир наб узахъес чумал район гьаладихьиб. Нуни чеббикIира Ахъушала район ва 1989 ибил дусличивад ишав узулра.
– Ишаб хIуни балути яра барх бучIули калунти лебрив? – хьарбаира Мухтарлизи.
– Илдигъунти-декIар аги, или биалра, нуни Ахъушала шиличила, районничила чумра гIяхIти хабар дакьибтири, хаслира Ахъушан ГIяли-ХIяжичила, хIямшиман гIялим Расулличила, поэт Писки МяхIличила. Ишав ну Писки МяхIла унраличив къаршиикнира наб халаси разидеш сабри. Бунагь-хатIа урдуцаб сунела, халаси пагьмула вегI, гъайла уста илини чумра назму набра, ГIярбукIла шантасра багъишладарили делкIунтири, – гьанбиркахъули сай Мухтарли.
– Нуни дила халаси игъбарлизи халбирули вирус ну узес вакIибхIели, ишав бекI тухтурли ХIянипа ГIямаров къаршивикнира. Дахъал гIяхIти секIал гIерасира нуни ХIянипа МяхIяммадовичлизирад: сабурбирни, малхIямдеш, зягIипсиличи чебетаибси хIеруди, адамти-ургав валикес бални. ХI.ГIямаровла бекIдешлиув узес бикнили набчи дебали гIяхIси асар бариб.
Мухтар районна поликлиникализибси цулбала тухтуртала отделениела заведующий, чебяхIси категорияла тухтур сай. Районнизиб 17 цулбала тухтур бузули саби, Мухтарли илдала хIянчира къелгIеббикули сай. Адамтас ил дигахъу дебали секIал балуси, устадешчевси тухтур виъни багьандан. – Ахъушав хIу ГIярбукIла шила вакилгъуна сайри, хIуни арагIебли хIела шантачила пикри алкIахъулри. «ГIярбукIан Мухтар» или хIела у ишаб хIурматличил бурули саби. ХIед къиянбулхъулив урхIла шилизив хIериэсра узесра? – хьарбиулра Мухтарлизи.
– ВегI узуси, хIерируси мер урхIлаван чебиэс асухIебирар. Чинав виалра, гьар секIал вегIлизирад дигахъути сари: къалабахIейкес чевкъуси мер бирар, цархIилла уркIи аргъес гIягIниси анцIбукь бирар, лерилра секIал вегIлис дигуси тяхIярли детарути ахIен. Ил секIал аргъили вяшикIес чебиркур.
Мухтарла кIелра уршили ва рурсили Ахъушала цаибил урга даражала школа мургьила медальличил таманбариб, хIяблилра дудешла дякь чеббикIиб.
– ДурхIнала белчIудиличи хIерэс, бархьли бурасли, дила заманара хIебири, дурсри хIядурдарахъес чекарилзуси, школаличил бархбас бузахъуси, хIера, ил сарри! – пиширхъули сай Мухтар, Нина чериахъули.
– Нуни дурхIнази бурибсири ишкьяйда: «Ну гьачамалра школализи тIалабмайрахъаба! ХIушазибад нуни тIалаббируси ил саби!»
ГIячихъси саби, паргъатси, малхIямси Нинани сунела дурхIнас сегъуна бяркъ бедибал. Нинала бегIтира дахъал дусмазиб Ахъушаб хIербиубтири. Цулбала гIяхIси уста, мургьи-арцла уста ХIяжимяхIяммад районна халкьли гIяхIил валусири. Бунагь-хатIа урдуцаб сунела, ил бархIила ихтилатлизиб багьурра нуни кIел дус гьалав ил агарвиъниличила.
ГIярбукIла шилизир хIеррируси Нинала нешличи, цархIилти гъамтачи гьаман гьаббикIес къайгъилизиб бирар илди.
– ГIярбукIла ши халабаили, жагабиубли саби, башули саби бахъал туристунира, ункъси даражаличир сари гьундурира. Дубурла цархIилти шимазибадван хIебиалра, дура арбашули саби жагьилтира. Бахъла санигIят цулбала, мургьила устала саби, чинаб бузули биалра, халкьлис манпагIятси хIянчилизиб бузули биъни багьандан, шилизиб тIашхIебилзутачи зигарикIесли ахIен илира гьанбиркули бирар, – викIули сай Мухтар.
Мухтарла лер жузи, журналти, цархIилти белкIани, чузибра хабардерхурси сунела шиличила ва илабад дурабухъунти машгьурти адамтачила бурути: ДГУ-ла цаибси ректор ГIябдуллагь ГIялиевличила, сайра Мухтарла нешла узикьар сайси Ибрагьим Шамовличила, ГIяхIмадхан Абу-Бакарличила, мургьи-арцла устначила, художникуначила ва цархIилти машгьурти адамтачила.
– Школализи дашухIелил нуша мургьи-арцла устнала санигIятличи бурсидирули дирехIери. ВецIъибил класслизив учIухIели нуни дарибти хIянчурбас гибси медаль саби иш, – чебиахъули сай Мухтарли ВДНХ-ла медаль ва бурули сай сунела насаблизиб дигалли чебяхIси даражала багьуди касибти, дигалли гIяхIти устадешличи бегIбиубти гIяхIцад адамти лебниличилара.
Устадеш лер Мухтарла дурхIназирра. Халалгъуна Рабадан хIерирули ва узули сай Ахъушав. Дауд ва Фатьма чула хъалибаргунаил МяхIячкъалализиб хIербирули саби. Неш-дудешван духути, устадешчебти саби Мухтарла ва Нинала хIябалра урши-рурси.
Разили, талихIчерли хIердиабая, хIурматла Мухтар ва Нина, хIушала дурхIнани ва илдачибад акIубтани хIулдуркIахъули!
П.Маллаева