Багьудлумала урунж

«Нуни мурталра игитунази халбирути саби бузес балути ва бузери дигути адамти» (М.Горький)

МикIхIила ши ха­ла­си саби. Ил ши­­лизиб гIил­мур­­тала кандидатуни, гIил­мур­тала докторти, про­фес­сорти, академикуни, поэтуни, пи­сательти, жавабла хIян­чи­зарти, мугIяллимти, тух­тур­ти, маш­гьурти бузерила зяхIматчиби ду­ра­бу­хъун.
Гьар бархIи хъаршарад хьарша савли, жявли кьан­хIе­риубли цацахIели къалабали, цацахIели багьлали, гIянтIикIа гунзрачил раши ца ургабси ахъдешла, адам-адабдешла, яхI-сабурла, хIурмат-хатирла хьунул адам.
— ВелхIунрив, адавзи? Гьунби гIяхI­ди­раб.
— РелхIунрив, неш, кьули хIенкьлизи гьунирдатуррив?
— Дахъдагьла хъяша, сен жявли айзурсири?!
Илдигъунти малхIямти дугьбачил гъайрикIар ил гьунчиб къаршибикибтачил.
Чи сари гьатIи ил?
Ил – МикIхIила урга даражала школала ва ХIямид ХIямидовла уличилси лицейла нешла мезла ва литературала пагьмучерси мугIяллим Мажидова Аминат Мужагьидовна сари.
Ил акIубси сари 1957 ибил дуслизир Лавашала районна МикIхIила шилизир. МугIяллимла бегIлара дурхъаси, чебяхIси, хIурматла, тIалабкарси, дурхI­нас багьудлумала дунъя гьаргбируси, дурхIнас адаб-хIяяла ва рухIлашалси бяркъ бедлугуси санигIят саби.
Зак-ванзала ургарти
ДурхIнази далахъанти,
Нешла мез хIедебкIахъес,
ГIямру мяштIхIедиранти,
Дурхъати мугIяллимти.
МугIяллимла къиянси са­ни­гIят гьарилличи бал­хIе­биркур ва гьарилли бажардира хIебиру.
Аминат Мужагьидовнала бегIти гIя­датла адамти сабри, бузери дигахъути, хIурматчебти, шантас ва жамигIятлис дебали багалабирути. Дудеш Мужагьид Мажидов шимазив, районнизивцунра ахIенну Дагъистаннизивра хабардерхурси печани дируси ва хъулри мегьли кадурцуси уста сайри.
БегIтани Аминатлизир риш­тIали лералли бархьдеш, хIя­лалдеш, уркIецIи, ряхIму, бузери дигни, халатала хIур­мат­­бирни, зягIиптас кумекбирни, ра­зидешра децIра дарх дуртIни ва цар­хIилтира къиликъуни адикьур. Аминатра бегIтигъуна бузери дигуси, са­ремцIурси, азгъиндеш хIедалуси, цар­хIилтас гIяхIдеш барес хIядурси, яхI-хIяя, ламус-хатир, адаб-адам­деш лер­сили халараиб.
Илини МикIхIила урга даражала школа 1976 ибил дуслизиб, гIяхIти кьиматуначил таманбариб. Ил дуслизир Дагъистанна пачалихъла университетла филологияла факультетла урус мезла-Дагъистанна мезанала отделениелизи карерхур. ДГУ-лизир Аминат ручIухIели, чинаралра жигарла бутIакьяндеш дири, сари-регIти пикруми гьаладирхьи. Факультетла преподавательти илини дебали разибири. 1981 ибил дуслизиб ДГУ-хъараахъур.
— Аминат, сен хIуни педагогла са­ни­гIят чеббикIири, — хьарбаира илизи.
— РиштIали рирухIелил му­гIял­лимла санигIятличи хIяз­дулхъи. Хала нешли дурути халкьла хабурти дигахъира. Дарган мезличи набзир диги акIахъуб дила дудешли. Илини мурталра «Ленинна байрахъ» гьаннала «Замана» газета къулбасбирули вири. Нуни ил бучIули рираси. Гьаннара ил къулбасбирулра ва бучIулра. Нешла мезличи диги лерхIели сари нуни дарган мезличила баянти (материал) дурчути-цаладирхъути. Ила кадурхути сари МикIхIила фольклор, шила шантачила макьалаби, даргала ва Дагъистанна поэтунала произведениеби, классла дурар дурадуркIути хIязани, хъарбаркьуни, багьираби, буралаби, дарган мезла пагьмукарти, гьабкьяти мугIяллимтачила баянти ва цархIилтира. Бузерила гьуни Аминатли МикIхIила урга даражала школализиб бехI­бихьиб ва ишбархIиличи би­­кайчи уркIили чеббикIибси са­нигIятлис марли, гIиб­рат­чер­ли рузули сари…
Аминатлизир шандангъуна чIумадеш, дубурагъуна сабур лер.
Дарсла даража гьарбизни, илала сабухъ­чебдеш гьар­ра шайчивад ункъли хIя­­ду­рбир­нилизибад, бучIан­та­л­а уркI­ба­чи бархьси гьуни барг­нилизибад, мал­хIямти дугьбачил гъайикI­нилизибад, илдази дарсла материал гIя­хIил аргъахънилизибад, ме­то­­дикалашалти устадеш ахъ­ди­кIахъ­ни­лизибад, бучIан­та­чи уркIи изахъули, хIялалли, вархьли, марли узнилизибад ди­гахъу. ХIера, ишди педагогикали ва методикали мардарибти гъай Аминат Мужагьидовнани сунела му­гIяллимла бу­зерила хьулчилизи кади­хьиб.
Дарсличи хIядуррирухIели, илини чеимцIати методический жузи делчIи, дурсри давлачертили, сабухъчертили де­тарахъули сари. Аминатли хIязла тя­хIяр­личил, викторина, багьираби, бу­ра­лаби пайдаладарили дарс дура­бур­кIу.
Гимназияла дирекцияли бурни хIясибли, илала дурс­ри бучIантала гъира, иш­тяхI им­цIадикIахъули, анцIхIе­ду­кьесли детурхули сари. Илала хIял-тIабигIятлизир гапдарес­ти лишанти сари: дарсличи ункъ­­ли хIядуррирни, чекаризни, тIа­лаб­кардеш, сагакьяндеш.
— Сархибдешличив тIаш­хIей­­зур­ли, гьар мурталра гьа­лавяхI вашес, сага­си­лигIив ум­цIес чебиркур, — рикIи А.Ма­жидова. Марлира ил мурталра умцIлабазир сари. Ил секIал якьинбирули саби илала дарсличи вякьунхIели.
Аминатли гьарил дарсла сагаси тема дарсличиб иргъахъу, гIур хъум­хIер­тесли тамай кайгахъу. ДурхIни гапбиру, нешливан илди гIеббурцу, илдала белчIудиличи гъира-иштяхI, диги акIахъести, уркIила гьав ахъдиэсти дугьби дуру. Илини дурхIни ватIайчи, чула мер-мусаличи дигичебтили, бяркъ­чебтили, хIяжатбикибси мерличи, кумекличи музабухъес хIядуртили бяркъес хIяракатбиру. ДурхIнас тамашабизесли секIал гьалабирхьес гъазализир рирар ил. Илини бучIахъути дурхIни мурталра гьаркьятала къяяназиб бирар.
20 дусцадхIи Аминат Мажидовани дурхIни олимпиадабачи бикули сари. Илдани мурталра гьаларти мерани дурцу. Ил баркаллаличи лайикьси баркьуди саби. Илала ученикунили бирути дурхIни, декIар-декIарти санигIятуначил бегIбиубли, хIурматла адамти бетаурли саби. Ил саби кьалли илис бегIлара халаси шабагъат.
Аминат Мажидовани сунела бархкьябала, шила шантала, дурхIнала бегIтала хIурмат сархиб.
«ГIяхIси учитель ветаэс дигалли, хIуни кабирхьуси предметра хIу­ни бучIахъути дурхIнира дигахъен», — викIусири В.Ключевский. Ил ви­кIу­ли­ван Аминатли сунела предметра балули сари, дурхI­нира дигахъули сари. Аминатла гьар бархIилати къиликъуни сари: разидеш, адамдеш, яхI, сабур, малхIямдеш. Илди лерсила уркIира умули бирар, адабра ахъси бирар. Аминатли бузерилизир азгъиндеш гьа­чамалра чехIедаахъиб. Жагьилтани сунечибад гIибрат касесли рузули сари ил. ГIямру мурхьли дяркъурси, вайра гIяхIра дагьурси, анцIкьи-децI чIям­дарибси, мусибат чекасибси ва ка­гибси адам сари Аминат Мужагьидов­на.
Даргала литературный мез давла­чер­диахъес, гьаладяхI ардукес, чеункъ­ди­кIахъес, хIе­бам­сурли ва чекабизурли бузули саби Аминат ва илала барх­кьяби – дарган мезла мугIяллимти Рай­хIянат Арсланбекова, ПатIимат ГIямарова, Нуржагьан Сулайбанова. Лицейлизиб 2005-ибил дусличибадал балкьаахъурли дарган мезла ва литературала кабинет леб. Илис бекIдеш дирули сари Аминат Мужагьидовнани. Илар Дагъистанна ва даргала далайчибала, поэтунала, писательтала суратуни, «Дарган мез» газета, чумал альбом лер. Илкьяйдали кабинетлизир шила шантачила макьалаби, халкьла фольклор ва цархIилтира мугIяллимлис багаладиэсти материалти лер. Аминат Мажидовас ил кабинет балкьаахъни багьандан ХIурматла Грамотара бедибсири. Аминатли ва дурхIнани шила фольклор бурчули саби. ДурхIнани хала бегIтазирад, бегIтазирад аргъибти хабурти, назмурти дарсличир дурули дирар.
Кабинетлизиб «Дарган мез» бикIуси газета леб. Ил гьар базлизиб сагабирули саби. Гьар байрамлис бяхIла газета дурайуси саби. Аминатли дурсрачир «Лачин» журналлизирад, «Замана» газетализирад ва «Гьалмагъдеш» журналлизирад гIяхIтигъунти произведениеби, макьалаби, ИКТ-пайдаладирули дирар. Ил 41 дус чеалкIуси наслу гьунчибикахъес, илди ВатIайс мартили биахъес бажардилизир сари.
Илини сунени бучIахъути дурхIнала хIялани дурсрачир, дурсрала гIергъити баркьудлумазир, бегIтала хъали-хъайгIи рашули руркъули рирар.
Аминат Мажидова «Россияла цахI­набси багьудила хIурматла хIян­чи­зар» — уличи лайикьрикиб. «Багьудила отличникра» сари. Илала дурабад илала дахъал ХIурматла Грамотабира лер.
Гьачам нуни Аминатлизи хьарбаира: хIела бузери адамтани секьяйдали кьиматлабирулив или?
— Нуни бучIахъули калунтани, илдала бегIтани, шантани дила хIурматбиру. ДурхIнани бучIуйхIибад мубаракла, баркаллала кагъурти, открыткаби дашахъу. ШилизибхIели школализи ну чераэс башар. Лерилра байрумтас мубаракрирура. Чинар къарширикаслира бегIтира мурталра баркалла бикIар. Шанти-жамигIятлира селичи гIягIнирикаслира дила мурад биру, баркалла биаб чусну.
Аминатли «Самый классный классный» бикIуси конкурсличир 3-ибил мер буциб. Илини ХIурматла Грамотара касиб.
Ишаб наб бегIтала комитетла руководительли Аминат Мажидовас хасбарибси белкI гьалабихьес дигулра:
«Расият МяхIяммадрасулова, бегI­тала Комитетла руководитель.
Медальтачибра, грамотабачибра, дипломтачибра лицейла дирекцияли, бу­чIахъути дурхIнани, дурхIнала бегI­та­ни, шанти-жамигIятли бируси хIур­мат гьатIиралра дурхъаси, че­бяхI­си са­би.
Гьаннала гIергъира дурхIнас мурхьти багьудлуми дедлугахъес хIед гIяшул шуригъуна арадешра, савлила нурли ухуси талихIра, гьарбизунира, хIулбукIрира, разити, духъянти гIямрура дулгулра!
Игъбар, талихI, арадеш
ХIу-алав каммадиаб,
Анкъи адаб-хIяяла,
ХIела даимал ухаб.
ХIу-алав мажлислизир
АхъдикIаб хIурмат-хатир.
Дерхъаб хIела гIямру Аминат!!!»
Нунира 48 дус педагогла хIянчи бузахъира: 7 дус — Лавашала РОНО-ла методический кабинетла заведующийли, 13 — дус урга даражала школала директорли, 28 — дус нешла мезла ва литературала мугIяллимли. Ил багьандан саби иш очерк нуни чебетаахъили белкIунси.