«ВиштIахIейчивад бархьдеш дигуси»

БурхIнира бузрира гьалакли ардашули, ардякьун кIел дус. КIелра дуc, се-биалра  бетаурли, дявила хасси балбуц тIашиу, дунъяла адамтазир духудеш чедидиркур или, гьар бархIи, хьулрикIира. Илгъуна хьул, гьаннара уркIилизиб лебал, амма дунъяла тарихлизибад, гьар-ур детаурти урусла гIярмияличилти дургъбазибад, западла улкнас гьуни чебиахъутани, сегъуналра я гIякьлу, я дарс касили хIебиъни, гьанна якьинбиубли саби.

1812 ибил дуслизиб, Наполеон Бонопартла бекIдешлиуб, Францияла гIярмия Москва буцес дурабухъунсири. 500 азир бургъантала гIяскарличил ярагълавиубли вакIибси Наполеон, 850 тупра, 150 азир ясирра, 300 азир алхунтира Россиялизиб бархьбатурли, дарбадягъинбиубси гIярмияла командиртачил Франциялизи чарухъунсири.

1914 ибил дуслизиб Дунъяла цаибил дергъ бехIбихьибсири ва авал дус бухъянбитIунсири. Илизир 38 улкали бутIакьяндеш дарибтири, дергъ лебил Европализибад Ближний Востоклизи, Африкализи бархли бетаибсири. ИтхIели, имцIаливан, Германияла ва Россияла гIярмияби-ургаб сабри дергъ бемжурси. Россиялизир кадикибти инкьилабла анцIбукьуначил пайдалабиубли, Германияла ва цархIилти Европала улкнала гIярмиябани, къиян кахIебихьили, Россияла халаси ванза буцибсири. Амма ХIунтIена ГIярмияла бургъантани, лебилра жихIебарибти гIяхIли, тIутIу-кьякьябарибтири, СССР-ла ванзаличибад лебилра дугIаибтири, ва улкалис чIумати дазурби кадизахъуртири.

ЧебяхIси ВатIа дергъла анцIбукьуначила лебтанилра балуси саби. Лебилрара-сера Европала улкнала цIакь чузи буцили, нушала улка буцес бакIибти Германияла гъармукабани 1945 ибил дусла майла 9-личиб, саби гъай агарли мукIурбакIнила акт (безоговорочная капитуляция) къулбасбарибсири.

Западла политикунани, илгъуна дунъяла тарих пикрилизи кайсули ахIен. Гьанна илдани, Россиялизибад Украина батахъес чучи чесили саби, россиялантачил бургъахъес ярагъра, харждарес арцра Украиналис дедлугули сари, ризкьила халати сабухъуни сархес вируси, баракатла ванза дявила цIализи гIелабушили саби.

Дунъялис гьуни чебиахъутани чула ургарти жалани арзили бекIбиайчи, сагали ахъбиубси миллатчидешлис гьуни гIекIили, Россиялис урехи хIебиахъни гIеббурцули, дявила хасси балбуцла дазуличиб, нушала бургъанти, шанда баруван, тIашкабизурли саби.

Россияла гIярмияла къяяназиб, Украинализиб бетурхуси дявила хасси балбуцлизиб къуллукъбирули гIяхIцад дарган уршбира леб. Илдачила макьалаби нушала газетализир гьаман дурадулхъули дирар.

Гьанна дила белкI Россияла гIярмияла старшина Ислам МяхIяммадсаламович Абакаровличила саби. Илини цаибил бархIиличивад вехIихьили дявила хасси балбуцлизир бутIакьяндеш дирули сай.

Ил, Избербашла 11 ибил урга даражала школа таманбарили, ДГПИ-ла тарихла ва правола факультетлизи учIес керхурсири. ГIярмияла къяянази живарибхIели, Москвала удибси Минино шагьарлизиб, гьавала дявила бургъантала, вертолётунала полклизиб къуллукъбариб. Илав Ислам Абакаров отделениела командир ветаур. 2007-ибил дуслизив ил хъули чарухъун, гIур кьанниван шагьарла духIнарти къуллукъунала отделлизив полицейскийла къуллукъличив узес вехIихьиб, цазаманализив, ДГУ-ла юридический факультетлизира учIес керхур.

ГIярмияла къяяназивад чарухъи гIергъи хъайчикайибсири, илала халабиули кIел рурсира леб.

2015 ибил дуслизиб Ислам Абакаровли Россияла гIярмияличил вягIда бигьун ва къазакъунала, декIарси, машинабачиб бургъантала бригадализиб къуллукъбирес вехIихьиб. Илини къуллукъбируси бригада Ставропольла крайла Будёновск шагьарлизиб мерлабиубсири. Къуллукъбирес вехIихьибхIели машина бикан сайри, гIур отделениела командир, гьаланачи сержант, гIур старший сержант ветаур. Илини бекIдеш дируси отделениели, бригадала лерилра машинаби цIабикьайчил гIердурцутири.

Россияла Президент В.В.Путинни дявила хасси балбуц бехIбихьниличила багьахъурхIели, илини къуллукъбируси бригада Донбасслизи бархьибсири.

2022 ибил дусла мартла 26-личиб, Херсонна областьлизиб, Ислам Абакаров ва цархIилти бургъанти лебси мерличиб тупла хIярхIя баргбердиб.

Арцурли лябкьуси хIярхIяла шятIла тIама бакьили, Ислам Абакаровли бургъанти дигIянбикахъес буйрухъбариб. Иличибли гIяхIцад уршбала жан дерцахъиб. Мякьлабти уршби сай чедивиубли кIапIбарибтири. Исламра гIурра чумал бургъанра декIли бяхъиб. Биуб илаб алхунтира.

Вяхъили гIергъи, Ислам Абакаров Севастопольла госпитальлизи, гIур Москвала Бурденкола ва Вишнёвскийла умачилти госпитальтази арукиб. Чархлизирти тупла хIярхIяла бутIни тухтуртани дурадитIун. ГIур сагъвиайчи Самарализив санаторийлизив калун. Москвала госпитальтала тухтуртанира илала чархлизирти лерилра мегьла бургIлуми гьачамли дурадитIес хIебиуб, илис чумал операция дариб. Ислам 6 базличивра имцIаси замана арадеш къулайбирули калун. СагъиубхIели, гIурра дявила хасси балбуцла дазуличи арякьун. 2023 ибил дуслизир, СВО-ла дазуличир, илини сунела къуллукъуни дузахъулри. Камси заманалис, кIина хъалибаргличи отпускличира вархьиб.

Дявила хасси балбуцлизир дакIударибти гъабзадеш багьандан Россияла Федерацияла Президент В.В.Путинна 2022 ибил дусла апрельла 18-личибадси ХIукму хIясибли, старший сержант Ислам Абакаров «Гъабзадеш багьандан», «Дявила гьалмагъдеш» бикIути медальтачил шабагъатлавариб.

ДуцIрумлизив, камси заманалис, шадив вакIибси Ислам Абакаров хъалибаргли, тухумтани, шантани игитван кьабулвариб.

Илала дудеш МяхIяммадсалам Абакаровлира гIярмиялизиб секьяйда къуллукъбирусил балуси саби. Илинира  Германиялизир мерладиубти нушала гIярмияла Ярагъладарибти ЦIакьаназиб кIел дус къуллукъбарибсири.

Сунела уршиличила бурахъес дугьаризурхIели: «Дебали бархьдеш дигахъуси сай. Сунечи хъарбарибси, гьарил секIал, жан ахIерахIедарили бетурхахъу, виштIайхIейчивад илгъуна вири», — викIули сай МяхIяммадсалам Абакаров.

«ЦацахIели, кIел жумягIличибра имцIаси манзил, иличибад хабар-тIама агарси заманара лебри. Нуша кьакьадикIулри. Сен саяра? Чинав саяра? ДикIулри…», — бурули сай Исламла дудешли.

ХIера илкьяйда, бургъантала бегIтани, дявила хасси балбуц бетурхуси заманала, бурхIни, сягIятуни, минутуни дуйгIули саби. Дявти адилкьутани иличила багьес хIяжатси кьалли.

Ислам Абакаров сунела дявила бригадализиб асилдешличил къуллукъбарес даимиубли сай. Илар дакIударибти гъабзадеш багьандан старшинала ура касили сай. Запорожьела шайчибси дявила балбуцла дазуличив, сунела юлдашуначил варх, Россияла шаласи челябкьла балтахъули, къуллукъбирули сай.

2024 ибил дусла февральла 8-личибадси хIукмуличил «АхIерси Дагъистан» фондла комиссияли Ислам МяхIяммадсаламович Абакаров «Дагъиста Халкьла Игит»-ла уличил ва «Мургьила Зубари» орденничил шабагъатлавариб.

Гьайгьайра, илгъуна гIяхIси хабарли, Ислам Абакаровла бегIти, хъалибарг, биштIаси ВатIа шанти — гIяймаумахьиланти разибариб.

Асилси дарган уршила сархибдешуначи разили саби лебилра «Замана» газетала редакцияра. Илис чIумаси арадеш, дахъал гьарбизуни, гIурра сархибдешуни, хъалибарглизиб талихI дулгули сари. ХIела ахIерти адамти, бегIти, хъалибарг, тухумти, шанти хIечила пахрума биркьахъули, дахъал дусми шадли деркIаби.

Муъминат Хаттаева