Украинала дазуличирти бархIи-дуги

Ахъушала районна Цугнила шилизив акIубси ва халаваибси ХIяжибуттай Хизриевич Рабаданов 2013 ибил дуслизив гIярмияла къяяназиб улкалис къуллукъбарес арякьунсири. Дальный Востокла округла дявила частьлизир иличи машинала шофёрла къуллукъуни хъардариб. Илис ургъанна санигIят гIяхIбизур. Улкала гьалабси чебла асилдешличил хъараахъурли, 2014 ибил дуслизиб Россияла ургъан ветаэс вягIда бигьун. Илини Уссурийск шагьарла мякьлабси дявила бархбасла частьлизиб, тайгала вацIализиб къуллукъбирулри. Командиртала хъарбаркьуни детурхахъули, Нагорный Карабахлизив, Белоруссиялизив, цархIилти мераначив къуллукъла командировкабачив калун.

Дявила хасси балбуц бетурхуси мерличи, сунела гIярмияла частьличил варх, бегIлара гьалабтала къяяназив Украинала дазуличи вякьун. Гвардияла сержант ХIяжибуттай Рабаданов командиртани игьдибар бихьибси ургъан сайри, илини отделениела командирла къуллукъуни дузахъулри. Взводла командирли балулри илала отделениелизибти бургъантала черикIла бухъя-зегъаличила, илдала ургарти узидешла бархбасуначила, лебилра цаван вяшбикIули хъарбаркьуни детурхахъниличила. ХIяжибуттай Рабадановлира отделениела бургъантас гIибратли виубли къуллукъбирусири. Бургъантачи се-биалра хъарбирули виалри, илини гьаланачи сунези хьарбиусири: «Вирусу нуни илгъуна хъарбаркь бетерхахъес?» Гьаланачи хъарбаркьуни сунени детурхахъутири, гIур бургъантачи хъардирутири. Илкьяйдали, бяркъра, чараагарли хIяжатдиркути устадешра касибхIели, илала бекIдешлиубти отделениела бургъантира, тяп чула командирван, урехиагарли, гьамадси тяхIярли хъарбаркь таманбирули къуллукъбарес бурсибиублири.

Украиналантани нушала дазуличи гьужум бехIбирхьухIели, илини къуллукъбируси роталичил барх, ХIяжибуттайла бекIдешлиубти отделениела бургъантира Приютное бикIуси шила дазу батахъес бархьибтири. Украинала миллатчибани гьужумла бегIлара халати цIакьани ил шиличи дяхIчиаибтири.

Сунечи хъарбарибси мерличи ваибхIели, ХIяжибуттайли алавчарти мер-муса ахтардидариб, взводла командирла хъарбаркьуни детурхахъули, гьужум гIелабяхIбарес хIядурдеш бирес вехIихьиб. ХIядуриэс халаси заманара кали ахIенри. Миллатчибас тIашбизагарси гьужумличил гьалабяхI арбукьес ва нушала бургъанти лебси мер чула бетаахъес дигулри.

Нушала командиртани украиналанти чучибяхI лябкьули биъниличила балулри, иличила хIялумцIантани (разведчики) гьаланачи багьахъурсири.

ХIяжибуттай Рабадановли гьужумличи лябкьути бегI гьалаб хIясиббариб, ил уруххIейуб, вебшес хьулхIевхъун, илдачила взводла командирлизи багьахъур.

Сунени дергъ чехIебаибсилис гьанбикес асубирар: «Се саби бургъантала отделение, илини дергълизиб селрацад мягIничебси чедибдеш сархес хIебирар». Амма дявила тяхIяр-кьяйда далутани, чумал адамли халаси гIяскарлис къаршидеш дарес бирниличилара балуси саби.

Илкьяйда бетаур иш гьакIлисра.

ХIяжибуттай Рабадановла багьахъни аргъибхIели взводла командирли, лерил секIал лертиван пикридариб, ва гьужумличи лябкьути гъамбиайчи лехIкахъахъес буйрухъбариб. Сай взводла бургъантачи вакIиб, илди сен сабил ахтардибариб, чараагарти буйрухъуни дедиб. ХIяжибуттайличи илини селра хъархIебариб. Иличира, илала бургъантачира, командир итира вирхулри.

ХIяжибуттайла отделениела бургъанти, гьарил шайчибад, командирла хъарбаркьуни детерхахъес хIядурлири. Россияла бургъантачибад миллатчибани чедибдеш сархес хIебирниличила илдани балулри.

Взводла командирла, «ЦIа чекьая», — ибси буйрухъ ХIяжибуттай Рабадановли ахъли тикрарбариб. Илкьяйда бехIбихьиб жапаси, лерилра цIакьани харждируси дергъ.

Илгъуна бяхъличи хIерли ахIенти душманти гIелумбизур, гIур тупала гIярадабачил, минабачил иртес бехIбихьиб.

Къаршикарти гIярадабачил иртули биалра, бургъанти гIергъиси гьужумличи хIядурбикIулри, чула гIямрулис урехи камбирахъули, гьалабизуни къулайдирулри.

Шаладикайчи гIярадаби даргудули къайхIедикиб. Кьанниван ХIяжибуттай Рабадановли нушала тупчибасра баркалла багьахъурсири, вайнукьабачирра зумали гIярадабала баргбердуни детарули бикьулри ва чебиулри, илдала техника цIали игулри, нушала тупчиби бусули ахIенри.

Савли къаршикарти сагали гьужумличи дурабухъун. 155 миллиметрла гIярада ХIяжибуттайла мякьлаб баргбердиб. Баргбердли ил гарчкайахъублири(контужен). Сунес декIли биъниличи хIерхIеили, ХIяжибуттайли бяхъибтас кумекбарахъес буйрухъбариб. Чула командирлизир чIумадеш чедаибхIели, илданира сагали чула мерани дуциб.

Абзур бархIи отделениели дергъ тIашхIеиб. Чуйнара ХIяжибуттайлира, жура-журала ярагъ някъбазир дарсдикIахъули, вархьли иртули къаршикарти гьалабяхI бакIахъес хIебатур. Дугелицун гьигьбатес имканбакIиб. Ил взводла командирличи арякьун, детахълумачила, бяхъибтачила илизи багьахъур. Камандиртала къантIси ихтилатлис гIергъи, ХIяжибуттайлис баркаллала дугьби зайдухъахъун.

Халаси гужла гIярада мякьлаб баргбердили гIергъи, миллатчибас нушала бургъанти урухбирар ва гIелумбилзан или гьанбикилри. Баргбердла гIергъира, ХIяжибуттайла бекIдешлиубси отделениела бургъанти гъабзадешличил бургъулри, илдани миллатчибала цалра пикри бетерхахъес хIебатур.

Командиртала баркаллала гъайлис ХIяжибуттайли къантIси жаваб бедиб, — «Россиялис къуллукъбирулра!»

Сунела бургъантачи чарухъунхIели, илди гIяхIти бургъанти бетаахъес халаси замана харжбарниличи, саби-ургаб бургъанти ца хъалибарг бетаъниличи ХIяжибуттай Рабаданов разилири. Бургъанти паргъатли кабиили ахIенри, цалилра кабихьи бамсриихъули ахIенри. ЦабехIтани хандакьуни къулайдирулри, итдилтани ярагъ хIядурдирулри, хIябэстани хурег бирулри. Чус чилилра буйрухъ хIебедили биалра, сагаси гьужумличи бургъанти хIядурбикIулри.

ХIяжибуттай Хизриевич Рабадановли дявила илдигъунти далдуцуни гьачамцун ахIенри дяхIяурти. Бургъантала мякьлар гIярадаби даргудулри, бекIла чедир хIярхIуби урцулри, амма цалра  гIелумбилзули ахIенри, я гIярзбикIули ахIенри. Илдани чула командирличибад гIибрат кайсулри.

Дергъ даимбиублири. ХIяжибуттайла бекIдешлиубти бургъантани бамсри, урехи, гаши, хIяланала ибкьдеш, гIярзхIебикIули, чекайсулри. Лебилра бургъанти цаван чебетаили вяшбикIулри, чучи дяхIчидизурти къаршикартала гьужумтас чIумаси бяхъ чейгахъулри. Илди урехи хIебалули тIашкабизурлири.

Миллатчибани  илдас селра барес хIебиуб, ХIяжибуттай Рабадановла отделениели буцIарси дергъла тяхIяр-кьяйдализиб, бахъал бургъантиван ахIи, бяркъурти бургъантани халаси гьунар барес бирули биъни чебаахъиб. Къияндешунас мукIурхIейкIули, халаси яхIличил, гъабзадешличил чула мякьлав ургъули командир чейухIели цархIилти бургъантира иличи мешути бетарулри. Илди гьарли-марти ватIан балтахъанти бетаурлири.

Дергълизибад дурабухъи бамсриихъуси мерличи, ХIяжибуттайла отделение лебтасалра гIелаб арбякьун. Сунела бургъантала гъабзадешличи ХIяжибуттай Рабаданов мурталра вирхусири ва гьачамалра ташмишухъунси ахIенри. Бамсриахъили гIергъи, гIурра дергълизи дуравхъес бургъантира сайра хIядурикIулри.

Илини дакIударибти гъабзадеш пикрилизи касили, командиртани ХIяжибуттай Хизриевич Рабадановличи взводла командирла къуллукъуни хъардариб.

Лебилра бургъантани хъарбаркь разидешличил кьабулбариб.

Мотострелковый взводла командир, старший сержант ХIяжибуттай Хизриевич Рабаданов дявила хасси балбуцлизиб къуллукъбируси замана чедаахъибти гьунарти багьандан Гъабзадешла орденничил, «Гъабзадеш багьандан» ва Жуковла медальтачил шабагъатлаварибси сай, илала суратуни, цархIилти бургъантас гIибратли диахъес, халкь имцIали башути мераначир халадарили даршили сари.

ХIяжибуттай Рабадановли сархибти шабагъатуначила нушала газетализиб гьалабра бурибсири. ИтхIели се багьандан шабагъатуни гибтил, илини бурибси ахIенри.

Нуни итхIели, — келпатайчил гIябулван сабри илизибад гъай абилтIуси — или газетализи белкIунсири. Ил багьандан бургар, ХIяжибуттай Хизриевичли дявила хасси балбуцлизиб бетерхурси ца гьужумличила илкьяйда чебетаахъили белкIи нушала газетализи бархьибси. Ургъанна белкI, дарган мезличи шурбатурли хIушаб гьалабирхьулра.

Илала бегIтачил, рузбачил дарх, нушара дявила хасси балбуц жявли таманбиахъес, ХIяжибуттай Рабадановра, цархIилти нушала бургъантира разили хъули чарбухъахъес дулгулра. Асилдешличил улкалис къуллукъбируси ХIяжибуттай Хизриевич Рабадановла ва лебилра нушала бургъантала гьунартас Ма ша Аллагь. Лебилра ЧевяхIси Аллагьли ахIерабараб.

Муъминат Хаттаева