Нуни пахруличил гьанбуршулра

Лебтанилра балуливан, майла 9 дурхъаси Чедибдешла бархIи саби. Ил бархIи кабизахъурсири 79 дус гьалаб майла 8-личиб. Пачалихъла мер-мусаличибад  жагьилти, мурул адамти ва хьунул адамти дергълизи арбякьун. Бахъалгъунти чархIебухъун. Чумал миллигIярд адам алхун. ХIера, илдигъунти кьяркьти ва къиянти сарри ЧебяхIси ВатIа дергъла дусми.

Дила районнизибадра бахъал арбякьунтири дергълизи. 1941-1945-ибти дусмала дергъла бутIакьянчибазибад Дахадаевла районнизив цалра калунси агара. Кудагула шилизив хIерируси цайли цаси ветеран арбякьунси дусла дуцIрумлизив гIямрулизивад шалгIевухъун.

Дила белкI дергълизибад гьаббухъи, вацIурбази дигIянбиркули калунти къачагъуначи къаршили ургъуси  хала нешла дудеш ГIябдуллабеков ХIяжи ГIябдуллабековличила саби. Иш макьала белкIахъес кумекбариб наб илала урши Мухтар ГIябдуллабековли, нушала районна ветерантала Советла председатель. 

ХIяжи ГIябдуллабековла гIямруличила цацадехIти баянти гьандуршис.

ХI.ГI.ГIябдуллабеков 1906-ибил дуслизив Хайдакь-Табасаранна (гьанна Дахадаевла районна) округлизи кабурхуси Уркухъла шилизив акIубси сай. Илала дурхIядешлизир къаршидикибтири Октябрьская революция, граждан дергъ ва 1941-1945-ибти дусмала дергъ.

ВиштIахIейчивад ил давлачебтачив хIянчили виркьес Башликентлизи ва цархIилти шимази вашусири. Октябрьла революциялис гIергъи дила хала нешла дудеш ХI.ГI.ГIябдуллабеков 1922 ибил дусличивад вехIихьили, 1927 ибил дусличи бикайчи МяхIячкъалала бялихъунала батагъализив, мегьла гьунила ялчили, бондарный (чармуни дируси) заводлизив ва цархIилти мераначив узули калунсири.

1926 ибил дуслизив комсомолла къяянази – гIур 1929 ибил дуслизив большевикунала къяянази керхур.

Илини белчIуди Буйнакъсклизиб касиб. 1927 ибил дуслизив политпросвещениела хIянчизарти хIядурбируси къантIси вахтала курсанази керхурсири.

1928 ибил дусличивад 1930 ибти дусмази бикайчи ХIунтIена ГIярмияла (национально кавалерской) МяхIячкъала шагьарлизибси дивизиялизиб къуллукъбариб. 1936 ибил дуслизив районнизирти жавабкардеш дихуси хIянчурбачив узули калун. Ил дуслизив ХIяжи ГIябдуллабеков ДАССР-ла духIнарти хIянчурбала органтази хIянчиличи вархьиб.  Илини ил дуслизиб Пятигорскла НКВД-ла (оперативный) хIянчурбала къантIси вахтала курсани тамандариб.

Илди курсани таманаили гIергъи, 1941 ибил дуслизив Дахадаевла районна РО-ла НКВД-ла оперуполномоченный ветаур.

БехIбихьиб кьяркьси 1941 ибил дус. Нушала пачалихъличи Германияла гIяскурти чедухъун. БехIбихьиб Дунъяла кIиибил дергъ.

Лебилра мурул адамти дергълизи арбашулри. Жагьилси ХIяжи ГIябдуллабеков Лавашала районна районти-ургабси РО НКВД-ла НКГБ-ла отделениелизи оперуполномоченный (хасти хъарбаркьуни тамандиран) варили вархьибсири.

Дергъ бехIбихьибси дуслизибал вацIурбазиб ва дубуртазиб ярагълабиубти къачагъунала кьукьни дакIудиубтири. Ила дергълизибад гьаббухъунти дигIянбиркулри. Илдани шимазирти хъулри дилгIулри, адамти къирбирулри, къуллукъла хIянчизарти кабуршулри. Ил манзиллизибад дергъ каберхайчи ХI.ГI.ГIябдуллабеков халкьла душмантачил, вацIурбазирти къачагъунала кьукьначил ургъусири. 1942 ибил дусла ахирличиб ил Дахадаевла районна РО НКВД-ла начальник ветаур. БегIлара дергъ бемжурси манзил районна дазуличир къачагъунала халати кIел цалабяхъ дакIудиуб. Ца – Мирзиттала, кIиэсил Ирагъила шимазирад цаладикибти.

ХIяжи ГIябдуллабековли илди секьяйдали дуцибтирил районна «Шила гIямру» ва республикала «Замана» газетабазир белкIани лер.

ХIера, итди дусмазиб къачагъунани Дахадаевла районна РО НКВД-ла руководитель М.Шангереев, Куйбышевла уличилси колхозла председатель ГI. ГIялиев, Урагъила шилизибси парторгонизацияла секретарь, революционерли калунси, районна банкла бекI А.Бабаев кабушиб.

ИлхIели районнизиб, къачагъуни кабушахъес ибси мурадличил ца хасси кьукья акIахъубсири. Ила кабурхутири: районна милиционерти, НКВД-ла хIянчизарти ва цархIилтира къуллукъла хIянчизарти. Илдани халкьла душмантачил дергъ бехIбихьисири. ЧебяхIси ВатIа дергъ кабурхуси замана районнизиб цалра илгъуна къчагъунала кьукья аги.

ХIера, илгъуна дявила манзиллизив, сунела кабинетлизи кайибси ХIяжи ГIябдуллабеков шакхIейкахъили, илала унзализи граната баршиб. ГIур ил дураулхъуси замана ил баргбердили, ХIяжила авалра тIул чердушибтири.

1944 ибил дусличивад 1951 ибил дусличи бикайчи НКВД убкасибхIели, ХI.ГIябдуллабеков гьала-гьала Ахъушала районна РОМВД-ла начальникла къуллукъличи вархьибсири, гIур сунела районнизи чарварибсири. Пенсияличи ваайчи ил Дахадаевла районна РОМВД-ла начальникли узули калун.

Дявила ва бузерила баркьудлуми багьандан ХIяжи ГIябдуллабеков ХIунтIена Зубарила орденничил ва цархIилти медальтачил, ДАССР-ла Советла ЧебяхIси Президиумла, ДАССР-ла МВД-ла ХIурматла Грамотабачил шабагъатлавариб.

МВД-ла сянигIятличивад арякьунхIели,  сунела гIямру керхайчи халкьла гIяхIдешлис узиб ва районна гIямру гьаладяхI дашахънилизи халаси пай кабихьиб.

ХIурматла хала хала дудеш (прадедушка), халаси баркалла хIед, хIуни нушаб ишгъуна шаласи ва разиси дунъя пешкешбарнилис. ХIела гьунартачи пахрубирули саби хIела уршби-рурсбала дурхIнани ва илдачибад акIубтани. ХIуни гьарли-марси игитла гьуни ахъири, гьанна усен бухъянси ва паргъатси гьанкIли.  Халаси пахруличил хIела хIябъибил дурхIя(дурхIяла дурхIяла дурхIя, правнук) нуни хIела у гьанбуршулра.

МяхIяммадшапи Матаев