«Неш, ну хIечи чарухъунра…»

Гьар дус февральла 15-личиб  нушала улкализиб бургъанти-интернационалистунала бархIи дурабуркIуси саби. Ишдус 35 дус диркули сари нушала гIяскурти Афганистайзирад дураибхIейчирад. Ил Россиялизиб хасси бархIилизи халбируси саби. СенахIенну ВатIа дурарти дявила къуллукъуни тамандирули, бургъантани СССР-ла югла дазурби датахъес ва Афганиста халкьла-демократ партия гIеббуцес багьандан иларти анцIбукьуназир бутIакьяндеш дарибтири. 1979 ибил дуслизир Афганистайзир граждан дургъби дехIдихьибхIели, нушала улкала гIяскурти Баграм аэропортлизи духIнадухъунтири. Иличил барх хасти кабизунани «Шторм – 333» дявила операция дураберкIили, улкала бекI ХIяфизулла Амин агарварибсири.

Нушала гIяскуртани бекIлидиубти гьундури, советско-афганский экономикала шайчирти объектуни, илаб бузути нушала хIянчизарти мяхIкамбирутири. Илкьяйдали Афганистайзи Пакистайзирад ва Ирайзирад дикути ярагъличилти карбанти агардирутири. Нушала гIяскуртира Афганиста бургъантачил дургъули, халкьанала цадеш калахъес багьандан Афганистайзиб 9  дус калунтири. «Афганиста халкьлис кумек гIеббиахънила» балбуц, ва имцIатигъунти илар кадиркути анцIбукьуни халкьлизирад дигIяндирутири. Иларти дургъбази нушала гIяскурти дархьнили СССР-ла улкаличи халаси асар бариб. 1980 ибил дуслизир Москвализир детурхути Олимпиадала хIязаназир бутIакьяндеш дарес дахъал улкни разихIедикибтири.

1989 ибил дусла февральла 15-личир генерал Борис Громовла бекIдешлиур Советский Союзла Ярагъладарибти ЦIакьани нушала улкализи чардухъунтири. Амма, иларад ляркьути колонналичи даршибти белкIаназиб кьяйдали «Неш, ну хIечи чарухъунра…» или нешани ва чула хъалибаргуни кIапIбуцес бахълис кьадархIебиуб.

Пачалихъла баянти хIясибли Афганистайзиб къуллукъбирули калун 546,255 бургъан, илдазибад 15 азир алхун, дяхъи-хъаслизи бикибтала лугIи биалли гьатIира халаси саби.

Нушала республикализибад 3 азирличиб имцIали дагъистанланни бутIакьяндеш дарибтири. Илдазибад 140 алхун, 2 адамлис Советский Союзла Игитла у бедиб.

Илди чедицIахъес хIейрути детахълуми сарри, биалра, ил нушала улкала тарихла бутIалира кавлули саби…

«Дургъби чисалра хIейгахъу, амма хIяжатбикибхIели хъарбаркь таманхIебарес хIейрар», — викIар ГIялисултIан ихтилатлизиб сунела анцIбукьличила бурули.

ГIялисултIанов ГIялисултIан ГIябдусаламович акIубси сай 1964 ибил дуслизив Дахадаевла районна КьярбачIимахьилизив.

Ил политехнический институтла цаибил курсла студентли левалли, Афганистайзир кадиркути дявила анцIбукьуназир бутIакьяндеш дарахъес живарибсири. Илав 1983-1985-ибти дусмазиб 181 ибил мотострелковый полклизиб къуллукъбарибсири. «Гъабзадеш багьандан», «Дявила сархибдешуни багьандан» медальтачил, кIиибил даражала «ВатIа гьаларти сархибдешуни багьандан» орденничил шабагъатлаварибсири.

ГIялисултIайчил барх ца ротализиб хIябал дагъистанлан лебтири. Хасавюртлизивадси Имамшапи Мантаев, МяхIячкъалализивадси Сапиюлла Амирханов ва Курахла районна Кючхюр шилизивадси Жалал Ражабов. Ил 1985 ибил дуслизив игитдешла бебкIаличил алхунсири.

Илини бурни хIясибли, дургъбани адамтас децI, шишимъала, детахълуми, дяхъи-хъас ахIи селра хIехиб. Нушала гIяскурти дураили гIергъи илабси дяви гьатIира цIакьбиуб, улка панабариб. Нушани датурти мерани душмантази  дикибтири.

Чарухъи гIергъи ГIялисултIай институт таманбариб. Пионертала Юртлизив дявила-политикала хIянчи бузахъи. Шагьарла собраниела депутатли калун. МяхIячкъалала ЖамигIятла палатала член сай.

БусягIятла замана ГIялисултIан ГIябдусаламовичли МяхIячкъалализибси Афганиста ветерантала Союзла председательла къуллукъуни дузахъули сай, сабира 1988-89-ибти дусмазиб сунени акIахъубси. ГIялисултIан ГIябдусаламовичли гIяхIил дала ветерантала масъултира. Илдала игъбар саби илгъуна гьавкья левни. Гъабзадешчевси, бебкIала гьалав уруххIейубси,  адамтас кумекбарес ва бархьдеш кабизахъес мурталра хIядурси, адаб-хIяяла, кабизалачевдешла, гIяхIдешла къиликъуни сунезир минадиубси, гьарли-марси дубурлан.

ИшбархIила замана дурабуркIуси бузериличила хьарбаибхIели, илини жаваб чарбатур: «Ветерантас хIяжатси саби реабилитация дурабуркIес, курортличи башес, госпитальлизиб арадеш къулайбирес. ХIера, илди масъултазиб     кумек гIеббиахъулира. «Чулахъунала фонд» пайдалабарили, Подмосковьелизибси госпитальлизи бурхьути саби арадешлизиб нукьсандеш лебти ветеранти. Ванзурбачил ва хъулрачил дархдасунти суалтира ирзулра, гьачамлис хъулрас сертификатуни кахIесибтира бахъал лебал.

Илала дурабадра дявила-патриот бяркъ бедлугули школабазиб, колледжуназиб, университетуназиб хIянчи дурабуркIулра. Буралли, ишбархIи СВО-лизибра нушала ветерантани ВатIа гьалабси чебла ихъес даимбиубли, игитдеш ва гъабзадеш дакIудирули бургъули саби».

ГIядатла адамтас дургъби хIяжатти ахIен. Гьар-чинаралра кадиркути дургъбас жавабкардеш дихути чIянкIли политикунани сари. Лерилра тарихлизирти дургъби касалли, илди агарлира гIямал бетарни якьинбирули саби. ГIур сен гьатIи, дунъяла улкнала политикуни даршудеш багьандан хIебузули, сагадан дунъя дергъла балагьлизи гIелабуршуси?!

Наида Гъуруева