Кумекбирни — гIямрула хьулчили бетаахъурси

Мединститутла гьала тIашризурли ну пикрумази ахъилра: улас ара­деш мяхIкамбиранти ва адамтала кьис­матуначи халаси асар биранти сецад дурабухъунара ишабадли или. Тухтурти хIядурбируси сихIрула юртла гьалабси галгали дила пикруми лергIер мурхьдикахъиб. Ил галга бяхъили, бутIнадбарили, сегъуна-сабил устаханализи архусиван гьанаур. ГIур иларадли юртани лушухIели пайдаладирути уркьли ва духьби, кьулсни, арц кадирхьути кьунби, барднас ва кьякьлис арани, хинкIи дирухIели пай­да­лабируси гера ва кьумри, дисбас ва ханжултас арани, тупангунас къандакъуни, адамтас операция бирухIели, дурхIни бучIахъухIели ва цархIилти бе­ту­цунас пайдаладирути столти, утни,… арди­ху­тиван гьа­нарулри.
Занятиеби тамандиубли гIергъи цIуба халатуначил институтлизибадли дурабулхъути студентунани дила пикруми къябаиб. Жагьти ва жагати рурсбала дукелцIили алавла итмаданал белхIехъун. Уршбанира масхуртира писдалтули, исбагьибала ихтилатуни гIердурцулри ва цIуба лагьнира къиргъубираван илди уршби-рурсби гьарзаси кьакьализи баибмад чина-сабил арбашулри. «Халатуни кьалли лебталалра цагъунти сари хIушала, — рикIулра набзи ну, — уркIбира хIял-тIабигIятра сегъунти вара? ХIушазивадли чидил жан къябиуси бардала ар саял, чидил адам беркай укахъуси кьулса саял, чидил арц кадирхьуси кьани,… саял чили балуси? Яра арцлис дипломра касили, къалпла тухтурти бетаэс хьулбикIутира лебара хIуша-ургаб… Амма гьарли-марли зягIиптас гIяхIдеш бирни гIямрула бетуцли биахъубли, тухтурла чебяхIси у мургьила хатIли лукIутира камли хIебургаргу».
Институтла мер-муса дархьдатурли, гIяхIцад замана хьурали рашули гьуни ахъибхIели, больницала юрт чебианбиуб. Илабадли бухIна-дура башути цIуба халатунала бегIтани наб лерилра чула гIямру халкьла арадешлис къарауйчи каибти хабарла тухтурти гьанбикахъиб. Нушала зурбаси улкала тухтуртачила иш гьакIлис гьанхIебушаслира чилилра гIяйиб хIебиру бургар. Амма Дахадаевла районнизибадти Гиппократла хъялис марли калунти чумал гIяхIгъабзала у гьанхIедушес хIерирус. Гьанна нушала ургаб агарти КьярбачIимахьилизивадси СягIидла МяхIяммад, Бускривадси Зугьраб, КIишала шилизивадси Мусаттала Запир. Илди адамтала уми дахадаевлантани даимлис чула уркIбазир мургьилизи магьиван дергурли, кавлути сари. Дахадаевла районнизибцунра ахIи, республикализибра машгьурти уркухъанти МяхIяммадла ХIясбуллагь, узи-рузи Будайла Басир ва Рая, СутбукIлизирадси ГIямарла ГIяйшат, КIишала шилизивадси Рабаданна МяхIяммад ва цархIилтира мурхьти багьудлуми, санигIятлашалти устадеш, уркIила малхIямдеш, цIакьани ва, къантIли буралли, лерилра гIямру адамтала арадеш къулайбирнила баркьудилис харждирути тухтурти саби. Хасси белчIудила заведениебазир багьудлуми касили, адамтас гIяхIбаркьуни дирути пергерти адамтазивад декIарулхъули ахIен ДугIахъарла шилизивадси травматолог МяхIяммад Агъарабадановра. Илини физкультурный институт сабри белчIунси. ГIярмиялизи вякьунхIели, илав травматолог хIяжатли виъни пикрилизи касили, МяхIяммадли ил шайчирти жузи тIалабдарибтири ва солдатунас кумекбирес вехIихьибсири. Школазивра ил ункъли учIусири ва бехIбуцибси ункъли ахирличи хIебикахъили ууси ахIенри. Илкьяйдали МяхIяммадли сагъ-саламатли травматологла санигIят бяркъур. Иличи дугIахъарлантицунра ахIи, алавти шимазибадли гIур Дагъиста мер-мусаличибадли, гьарахъти шагьуртазибадли бархли дугьабилзути бахъбаиб. Ил ЧевяхIсини тамашала сихIруличил тухтурла санигIятличи вегIварибсигъунари. Илини бахълис матъал кумекбирули сай гIяхIцад дусмазиб. ЦацахIели илгъуна адам лев СирхIяла дубурличи мерлабиубси ДугIахъарла шилизив викIалра бирххIерутира айхъули бирар. Иш гьакIлис иличила ахIен гъай. Нуни дила гъамси тухум МяхIяммадличил мурталра цугурцуси Дахадаевла районна ДейбукIла шилизивадси ГIялиших МяхIяммадовличила саби иш белкI. ХIясбуллагь МяхIяммадовичли уршилизи сунела санигIят гIебасахъни ва илра дудешгъуна машгьурси тухтур ветаъниличицун ахIен дахадаевлантани пахрубируси. ХIясбуллагь МяхIяммадович Дахадаевла ЦРБ-ла бекI тухтурли узухIели ГIялиших ва цархIилти пергерти жагьилти бучIес аркьухIели гIеббуцни саби илдас чебяхIси савгъатли бетаурси. СенахIенну ГIялиших чилалра гьалаб дахадаевланти урузхIебиэсил машгьурси тухтур ветаурли сай. БусягIятла манзиллизив ХIясбуллагь МяхIяммадовичла ва МяхIяммад Агъарабадановла чебяхIси дякькад умутличил вашули сай ил. Ил жагьил тухтурличил ну бегI гьалар тянишриубхIели, тамашахIериэс хIериубра. МяхIячкъала шагьарлизибси

 «Кьаркьала сагъбирахъуси республикала больница» («Республиканская больница восстановительного лечения») бикIуси больницализибти тухтуртанира зягIиптанира илала у, бикIуливан, мухIлилабадли кахIебирхьухIели, иличила макьала белкIес пикриличил баянти касес кьасбарира. Амма ил секIал барес гьамадси баркьуди буили ахIенри. Больницала ухIнав ил лямцIван ца мерличивадли итил мерличи багьладеш агарли, дуцIлири. Иличи дугьабилзути яргаличи кабизурли чебиухIели, дила уркIи пахрули бирцIулри. Къяба-Даргазив илгъуна хабарла тухтур акIниличи нуницунра ахIи, лебилра дахадаевлантани ва дагъистанлантанира пахрубирули саби. Бархьси саби, илдигъунти хIял-тIабигIятла, умути адаб-хIяяла, хамдеш-халадеш агарси цархIилтала вайра гIяхIра сунелайчир гьалар чедиуси ва бархьдеш гIямрула байрахъ бетаахъурти адамти азирлизивадли ца вирар алкIуси бикIули бирар. ГIялиших илгъуна сай викIалра хатIа бетхIерар. Илини тухтурла санигIят чеббикIниличибли чумлара игъбарра бетаур. СенахIенну ил малаиклагъунти караматдеш лерси инсан бекIлизи хIи дерднила, хIи тIашдизнила (инсультла, инфарктла) декIти излумани баргибти адамтас, бикIуливан, къаркъала баруван кумекличил музаулхъули сай.
Ну хIяйнайс ил больницализи арадеш къулайбиахъес или карихьири. ГIялишихличи итмаданал дугьаризес ибси пикриличил илала кабинетлизи рякьунрагу, ил зягIипикили сай или багьахъур набзи. Илала кабинетла гьала кабиибтани цауркIли балахъулри, ил нушабра хIяжатсири ва больничныйличив виъни балули диахIелри, ил чарухъайчи иша ляркьути ахIенри бикIулри илди. Игъбарлисван, хIябэсил бархIи ил хIянчила вакIиб. Сунечи гъамиубсилизи илини итмаданал хьарбиулри хIед сегъуна кумекбариша, хIела се изахъули,… или. ЗягIиптанира лерилра чула изу-зугIяла илизи дурулри.
Ца мурул адам хьунуй коляскаличив ГIялишихла кабинетлизи киб. Сунела хIянчила мерличив ГIялиших хIергибхIели, зягIип­си тIамаливиркьескайиб (ил гъай­икIес вирули ахIен­ри) ва унза­ли­чибяхI сунела «мегьла айгъир» гьай­бариб. Хьунуй се-дигара бирулри ил кIи­­найсра кабинетла ухIнаухъахъес, амма зягIипси къар­къаван кайзурлири ва хьунуйчи вайтIа хIе­рикIулри.
КIинайс ГIялишихли гьарил бурибсиличи ил ункъли лехIилзули ва илини бара ибси бирули чеибхIели, нуни илала хьунуйзи хьарбаира хIечи сен лехIхIелзули ил или.
— Ил ГIялишихличицун сай лехIил­зуси. Илини бахъ халаси кумекра гIеб­би­ахъули кьалли, арали ватабну сай, — ри­кIар ил разириубли.
ХIулкIули ГIялишихличил ихтилатри­кIу­си ва илини сегъунарил аппаратличи каратурси жагьил хьунул адамлизира нуни хьарбаира хIела кьяшмив изути или.
— Ну иша коляскаличир ракIибсира бегI гьалар, — рикIар ил, — гIур коляс­ка бархьбатурли, гIяйсаличи хъарахъи­ра. Гьанна гIяйсара агарли рашес къайгъилизирра. ГIялишихла къай­­гъначил ну илкьяйда кьяшмачи тIаш­­ризурсира. БекIлил рашес хIе­рирус или уркIиагарриубси ну илини рашес ахIенну, хIу рулхъесра рируд или ур­кIи­черрарира ва гьанна чериулрав ралкI­хIе­рикIули ва гIяйса агарли рашули. Инсульт бетаур­хIе­ли ребкIес хIя­дур­рикIуси адамри ну. Гьанна сагадан акIубсиван талихIчерлира.
Илдигъунти пикруми дурути больницализиб камли ахIенри. ГIялишихли иткьяйда бурибси саби, илини ишкьяйда барахъес хъарбарибси саби,… или илала у дигиличил лебтанилра гьанбуршулри. Чуйна хIерризаслира ГIялиших илдигъунтала кьяшми яра някъби дяхIягарси изайзирадли азаддатахъес къайгъиличил вархили чейулри. Сегъуна масъала биаллира лебилра зягIипти иличи дугьабизес дигни чебиухIели, ил гьар шайчивадли ункъли хIядуриубси ва багьуди-гIякьлуличибли хIурмат ахъбуцибси виъни аргъеслири. Ил тухтурлизиб наб бегIлара гIяхIбизурси уктемдеш агни, адамла уркIи иргъни, гьариллис гIякьлу бурес имканти дургни, бархьси тяхIярли сунела арадешлис къуллукъбарахъес ил бурсивирни сабри.
Больницала бекI тухтурла заместитель МяхIяч МяхIяммадовли бурули сай:
— ГIялиших МяхIяммадович левгIев гIяхIси тухтур, ламус-хIяяли вицIибси адам ва марси юлдаш сай. Илдигъунти тухтуртазибадли гьар шайчибадси мисал касес хIяжатси саби цархIилтанира.
Тухтурла санигIят касес сен хьулухъунри ибси дила суайс илини ишгъуна жаваб чарбалтули сай:
— Нуни тухтурла санигIят дила дудешла кумекличил саби чеббикIибси. Ну гIулухъа вирухIели, космонавт ветаэс сабри дила кьас. Илди дусмачив гьарил дурхIяла пикруми дираргу лебил дунъя къулайсили бетаахъес, гьунарти сархес, космосла хIялумцIес ибти. Дила дудешли биалли дила гьарил баркь-бац ва хIял-тIабигIят пикрилизи кайсули уили сай ва набзивадли гIяхIси тухтур ветарниличи вирхули кали сай. Наб дебали мицIираг дигахъутири виштIахIейчивадал. Илдас ва адамтас бируси уркIецIи дила дудешли пикрибирули виъни нуни кьанниван аргъибсири.
— Тухтурла санигIят чеббикIнилис илкьяйдали дудешла гIякьлуми кумекли детауртири. Багьла-багьлали илини нуни селичи имцIали пикри бяхIчииулрал ва набзивадли сегъуна хIянчизар ветарарал ахтардибирули увухъун. Илини гьарил санигIятла сегъунти адамтас багалати баркьудлуми дурадеркIес вирарал, секьяйда адамти-ургаб хIурмат сархес вирарал, мас-давлаличила пикрихIейкIули, адамдешла баркьудлуми ахъли чедиахъес бурсиварибсири. Илини пагьмучебти тухтуртани дирути черяхIти баркьудлумачила мисалти дурутири мурталра.
Дила дудешли набзи буруси ахIенри «тухтур ветаадли, халаси алапа кайсид ва давлачеввируд» или. Илини набзи иргъахъусири адамлис бируси гIяхIдеш вегIличи сеннира чарбулхъуси саби или. Секьяйда чарбулхъули гьатIи ил гIяхIбаркь? ХIуни кумекбарибси адамли хIед уркIи-уркIилабадси баркалла балахъули сай. Иличиб халаси кьимат касес вирусив адамли? Сегъунтилра мургьи-арцличил умцес вируси ахIен кьалли илгъуна чебяхIси кьимат.
ГIялиших сай акIубси шилизибси школализи вашескайибхIели, бегIтани ил жуз хIулбачи дебали гъамбирули виъниличи пикри бяхIчиаиб. Уркарахъи хIулбала тухтурличи укибхIели баянбиубсири илала хIулбала шала дебали нукьсанси даражаличиб биъниличила. Тухтурли МяхIяммадлизи маслигIятбарили сай Избербашлизи хасси школа-интернатлизи урши укахъес. Илкьяйдали белгибиубли саби уршили вайтIа чебиъни. ИлхIели ил Избербашлизибси хIулбазир нукьсандешуни лерти дурхIни бучIахъуси школа-интернатлизи кIиибил классличивад вехIихьили учIахъес укибсири. Илаб урга даражала багьуди касибмад дубурлан уршили мединститутлизи гьуни буцили сай.
Школа-интернатлизиб цацадехIти санигIятуначи дурхIни хIядурбирутири. Илкьяйдали хIулбазиб нукьсандешуни лерти ва селра чехIебиути дурхIни санигIят кахIесили кавлан или дурабуркIуси баркьудири ил. ИлхIели ГIялишихра массаж дирнила устадешла санигIятличи вегIиубсири. Дудешли сунес вайси гIякьлу гIебхIебурниличи вирхуси уршили адамтала арадеш къулайбирахънилис сунела лерилра гIямру харждарес ибси пикри бетерхахъес кьасбарили сай.

Илкьяйдали МяхIячкъалализибси мединститутлизив учIули левай республикала центральная больницализив Шейху МяхIяммадовичли бекIдеш дирнила удив вехIихьибсири гIядатла ахIенси медицинала отделениелизив массаж дирули узес. Илини неврологияла отделениелизиб восстановительное лечение или ируси зягIиптас кумекбирнила баркьуди дурабуркIусири. 3-ибил курс таманаили гIергъи, «Здоровье» бикIуси центрлизив медбратли узули калун.
Мединститутла лечебный факультетлизиб 2005-ибил дуслизиб белчIуди хъараахъур. Ханты-Мансийскла автономный округлизибси Мегион бикIуси шагьарлизив узахъес вархьиб. Илавадли Тюменьна областьлизибси Тюмень шагьарлизи вархьибсири. Илаб илини хирургияла шайчибси интернатурализиб белчIуди даимбариб. ИлхIейчивадли «Къалабаси кумекла» отделениелизив тухтурли узескайиб. 2007-ибил дуслизиб интернатура таманаили гIергъи, Мегион шагьарлизи чариуб ва 2020-ибил дусличи бикайчи илав «Къалабаси кумекла» отделениелизивра тухтурли узусири дубурлан урши. Ил спортсменти абзаначиб бехIемцIлизи бикибхIели кумек гIеббиахъуси отделениелизибси спортла медицинала ЛФК-лизив тухтурлира узусири.
— ХIела бузерила манзиллизир итхIели чумра хъумхIертести анцIбукь кадикиб дургар. Чумал гьандикахъес хIейруду, — рикIулра илизи.
— Гьайгьайрагу, дахъал дирар илгъуна къуллукъ бузахъуси тухтурлис къаршидиркути гьанагарти анцIбукьуни. Чумра хъумхIертестира дила дагьриличи ва уркIиличи асарбарестира диуб.
Гьачамра нушачи зянкъ дакIиб виштIаси урши гьигьикIес вирули ахIен ибти. ВерхIцIали азирцад адам хIербируси, халали ахIенси шагьарлизив ну 3 минутла ухIнав зягIипсиличи ваэс имканбакIиб. Дахъал дерхIанар юртла хIябъибил дерхIличибри кIелра байхъалара дус виубси уршилис къияндикилри. Илди дерхIани нуни арцурсиван гьалакикIули, ахъира ва дудешла някъбазив халаси къияйчил бараван гьигьикIуси, хьанцIиубси урши чеира. Се бетаурли или итмаданал хьарбаира. «Селра вайси аги. Ил хIязтавиркьухIели, хапли гьигьикIес хIейранвиуб», — викIулри уршила дудеш. ИлхIели нуни урши кьяшми дуцили ахъуцира ва къакълизи мяхIкамдешличил вирхъескайира. Илала кьаклизирадли кIел кепек ва лигала бутIа дурадикиб. Уршили ахъли тIамадариб ва гьигьикIескайиб. ХIера, ил урши верцахъни дила бузерилис бегIлара халаси шабагъатри. Илдигъунти анцIбукьунани гьалавяхI вашахъес багьандан уркIичеввирахъуси сай тухтур.
УркIи изахъули саби пулан адамла или нушачи хабар бакIиб. ГIядатлибиубливан, итмаданал нуша кумекличил музадухъунра. ЗягIипсила уркIи тIашбилзулри ва къиянси агиличи виркулри. Ил къалабали реанимациялизи ваахъес хIяжатлири. Гьунчиб илала верхIна уркIи тIашбизур ва гьар ил тIашбизурхIели, машина тIашаахъили, хасти гIягIниахълумала ва нушала къайгънала кумекличил, ил бузескайусири. Сеннира ил мицIирли реанимациялизи ваахъира.
ИлхIейчирадли чумал баз дикилри. БархIехъла замана ну хIянчилавадли хъули чарулхъухIели, гIелабадли гьалакси ганзла ва тухтур, хIурматла тухтур или жиикIусила аргъира. Ну тIашизурхIели баягъи ит уркIи изахъуси адам гъамиуб ва наб баркалла багьахъур. Илини набзи хьарбаиб ну вагьуррав или. — Сен хIелусирив острый инфаркт миокарда изайчил иткьяйда уркIили инжитварибси адам, — викIулра илизи. Ил больницализи ваайчи верхIна уркIи тIашбизурсири кьалли илала. Ил ара-сагъли чеибхIели, дила уркIилизиб разидешла лами кабурцули ахIенри. Гьаннара хIулуркIули вирус адамлис илкьяйдали кумекбарес имканбакIалли.
Гьанна чумал дус ГIялиших ХIяжимяхIяммадович МяхIячкъалализибси гьаларти дусмазиб чяртличил сагъвируси больницализив (грязолечебница) ва гьанна ил «Республиканская больница восстановительного лечения» бикIуси арадеш мяхIкамбирнила учреждениелизив ЛФК-лизив тухтурли узули сай. Илаб имцIаливан уркIила ва бекIлизи хIи дерднила излумачилти къулайбирахъули саби. ГIергъити дусмазиб ила имцIаливан башули саби кьяшмази, кьукьубази, къакълизи ва цархIилти мераначи операцияби дарибти адамтира. Илдигъунти ва мелопатия, индопротезирование ибти, цархIилти излумачилти кьисматли бяхъяни чегахъибтачил узес кьадарбиубли саби ДейбукIла шилизивадси пагьмучевси тухтурлисра.
— УркIиличил ва хIила тумачил дархдасунти излумала бегIтани гьала-гьала больницабазирти реанимацияла отделениелизиб арадеш къулайбирахъули бирар. Илабадли неврологиялизи шурбалтули бирар илди, — бурули сай ГIялиших МяхIяммадовли, — нушачиб илдани арадеш къулайбирахънила кIиибил бутIа бирар дурабуркIуси.
Индопротезирова­ние­личилти адамти гIергъиси замана имцIали башули саби нушачи. Илдани чула арадешличи пик­ри бяхI­чихIеили яра заманаличиб тухтуртачи дугьа­хIе­биз­ниличибли изала цIакьбиахъубти башули бирар. ИлхIели кумек гIеббаахъесра гьамадли хIебирар. Операцияби дарибти мераначиб дяхъи кахIели, хIяна бетаурхIели нушани илдас кумек гIеббиахъуси саби. Операция барили гIергъи больницализи кахIебихьи, дахъал къияндешуни алкIахъули бирар цацабехIтани. Илгъуна авараагардешла баркьудиличибли арадеш къулайбиахъесра гьамадси ахIен.
ИшхIелла манзиллизиб бекIлизи хIи дердили (инсультлис) гIергъи коляскабачиб нушачи башути адамти нушани гIядатла гIямруличи чарбухъахъес кумекбирули дирехIе. Илдази биштIатазиван цаибти гунзри кайцIахъес, умутличил гьалабяхI башахъес бурсибирули дирехIе.
БекIлибиубсигъуна нушала бузерилизиб – зягIипси вегIла нешван, дудешван, узи-рузиван дигахъни саби. ИлхIели илдас вегIра дигахъу ва нушани гIеббиахъуси кумекличи разидеш балахъу, уркIичеббиубли, чула арадеш къулайбиахъес къайгъилизи биркур. Нушаб илгъуна мисал чебаахъибти Дагъистайзиб Ибрагьим Шамов, ХIясбуллагь МяхIяммадов ва цархIилти хабарла тухтурти камли ахIенри кьалли. Нушани илдигъунтала гьуни даимбарес хIяжатсигу.
ГIялишихлизи сунела хъалибаргличила бурахъес тиладибарира. Илала дудеш ХIяжиламяхIяммад МяхIяммадов акIубси сай 1941 ибил дуслизив. Дудеш дявилизивадли чарухъи, вахъхIиагарли итил дунъяличи арякьунсири. Нешли ил къугъали айкьурсири.
Шилизиб 8-ибил классла багьуди касибси Мя­хIям­мад Сергокъалала педучилищелизи учIес керхурсири. КIинайс Ставропольла педагогический университетлизи керхурсири. Илав ункъли учIули калунси дубурлан урши сегъуна-дигара хIянчиличи катес кьабулбиркулри, амма МяхIяммадла уркIилис сай акIубси ши жибикIусиван билзулри. Шила дурхIнас биологияла ва географияла дурсри кадирхьули, илди мурхьти багьудлумачи бегIбирнилис ва илдас гIибратчебси бяркъ бедлугнилис 50 дусличирра имцIали сунела багьудлумира цIакьанира харждариб. Ил узули калун районна багьудила управлениелизив инспекторли ва шила школала директорли.
Сагаси ДейбукIла шилизи бахъалгъунти шанти гечбирули биалра, МяхIяммадли сай акIубти мер-муса дархьдатес хIейуб. Илаб гьаннара 120-цад хозяйство лер. Сагаси ДейбукIлизир диалли илди 3 азирличи адиркули диэс асубирар. Сунела гIям­рула марси гьалмагъ Рай­хIя­нат ГIяб­дурашидовачил абикьурти илала кIел уршира кIел рурсира хIур­матчебти ва бузерили жага­барибтили бетаур. РайхIянат да­хъал дусмазир школализир биб­лиотекарьли рузули калунсири ва шанти-ургаб халаси хIур­мат сархибсири. БусягIят ил Са­га­си ДейбукIлизир хIеррирули са­ри.
— Набчив кIел дусла халаси узи Идрис хасси багьудира касили, юртани лушан ветаур, — викIар ГIя­лиших, — узби-рузбазирадли бегI­лара халалгъуна Райзанат, пе­динститутлизиб багьуди касили гIергъи, мугIяллимли рузули калун. БусягIятла манзиллизир ил шилизибси дурхIнала анхълизир рузули сари. Аминат сунела хъалибаргличил Сагаси ДейбукIлизир хIеррирули сари.
ГIялишихла хала неш ПатIимат ДейбукIла шилизир бегIлара халасигъуна хьунул адам сари.
— Дила хала нешла бахъал узби-рузби лебтири. Илди сабри ГIябдурашид, Запир, МяхIяммад, Мухтар, Жувайрат. Илдазивадли МяхIяммад ГIябдусаламов нушала гъамталацунра ахIи, лебилра шанталара вархли къакъбяхъли ва хъарихъли ветаурсири. Ил Ахъушала ва Дахадаевла районтазив, республикала тах шагьарлизив ахъти къуллукъуначив узухIели, бахълис кумекчили вирусири, ва шанталацунра ахIи, дахадаевланталара пахру сайри.

Хала неш даршал дус рируси сари ишдуслизир. Ил ратурли, дила неш нушачи ракIес дигули ахIен, — викIули сай ГIялиших, — МяхIяммадимин бикIуси уршиличир хIеррируси сари. Ил физкультурала учитель сай. Дила неш илдачи рашуси сари мурталра ва ил багьандан сари шилизирадли чиналра рукьес кьабулхIериркуси. Дила нешла узицун ахIен мугIяллимла санигIятличи вегIиубси. Нушала кьамлизиб бахъал мугIяллимти лебти саби. Нуницун саби тухтурла санигIят чеббикIибси. Дила халалгъуна рурси Аминара гематолог ретаэс хьулрикIули сари, Фатима кардиологла санигIят касес кьаслизир сари, МяхIяммадли дявила тухтур ветаэс ибси кьас виштIахIейчибадли уркIилизи минабарили сай. ДурхIнас дила санигIят гIяхIбилзниличи нура разилира.
ГIялишихличил кьисмат цабарибси дейбукIан исбагьи Дианани политехнический институтлизиб экономический факультет таманаибсири, амма санигIят хIясибли рузес кьадархIебиуб. Сунела дурхIни гIяхIси бяркъличи бикахъни ва хъалибаргла анкъи ванали бихIни санигIятли бетаур ил пергер хьунул адамла.
ЦацахIели бегIлара халаси университетлизиб чебяхIси санигIят касниличибра илкьяйдали дурхIни бархьси гьунчи кабизахъни чихъси баркьудили бетарули бирар. ГIялиших сунела хIянчила мерличивадли заманаличив чархIелхъухIели ва илини зягIиптас кумек гIеббиахънилис халаси манзил харжбирнили ил зигаррикIахъули ахIен. Муруй хIурматличил ва ахъси даражаличиб сунечи хъарси бирнили ил хIулруркIахъули сари, ва ил гIевуцес къайгъилизир сари. Хъалибарг биштIаси улка саби, илала гьарбизуназибадли абзурли улкала кьисматра дигахъуси саби бикIули бирар. МяхIяммадовхъала хъалибаргра ишхIелла манзиллизиб бахълис мисалли бетаурли, пайдаласи баркьудилизи ахъили саби. Илаб челябкьлализиб ГIялишихгъунти хIябал гьатIи тухтур халакабиули биъни бахъла игъбарлизи халбарес вирар.
15 бархIи больницализир кали хьалли, ГIялиших акьули чеэс хIериубра. Чуйнарил иличи гьарракIира бузерила манзил ахирличи бикили, лебил тухтурти арбякьи гIергъира, ил биалли зягIиптачил чейулри нуни.
— ХIела хъали анкIили бицI, ГIялиших узи, вамсурли ахIенрив хIу? — дугьарилзулра иличи, — хIукIун ца минутла манзиллис акьудеш агарли, зягIиптачил ва илдас хIела кумекличил багаладирути ЛФК-ла кабинетлизирти гIягIниахълумази вархили чейулри.
— Юх, рузи ПатIимат, вамсурли ахIенра, — гьалакли жаваб чарбалтули сай илини ва гьести гIямрула зя­гIипсиличи ласвяхъили, иличил малхIямли их­тилатикIули кьяш бузахъес кумекбирули сай.
Гьачам иличил ихтилатбарес рякьунхIели, кофела бужули, сунела кабинетлизив чеибхIели тамашариубра, илис сунечила пикриухъесра замана лебсив или. Амма чирил иличи гъамиубхIели, кофела стакан кабихьили, дуравхъун. ИлхIели илала вархкьяла тIама иргъулри: «Гьачамалра чяйла стакан бержахъес валтули ахIенгу…»
Больницала жаняхIкад багьлали ганзрикIули, ну ил гIяхIгъабзала багалати баркьудлумачила, илала хIя­лалси уркIиличила, халаси сабурличила,… пик­ри­ри­кIулра ва «чум зягIипси илала кумекличил ишар коляскаби, ходунокуни, гIяйсни, анцIкьи,… гIелар датурли, челябкьлализиб талихIчебли ва ара-сагъли бирниличи разили хъули чарбухъунара» или дила уркIи хIулкIули, тимхъбикIусиван билзулри.

ПатIимат Кьурбанова