Кубачиб хIебла хинкI

Адамтала гIямрулизиб бетаруси гьарил анцIбукьла халаси мягIна лебниличи мурталра рирхусира. Дила гIямрула бегIлара жагати дусми Кубачир деркIира, илди дусмани дила пикрумачи ва рухIличи халаси асарра бариб. Россиялизиб Санкт-Петербурглигъуна мер бурцуси саби, Кавказлизиб Кубачила шили. Кубачи, гьарли-марли, нушала культурала тах шагьар саби или гьанбиркули бирар наб.

Кубачилантани дузахъути жагати гIядатуназибад ца, «ХIебла хинкIла» гIядатличила хIушази бурес пикрибарилра. ГIярбукIла мезли илис «Абла ккуц» бикIули бирар.

Кубачир ну хIеррирути, арбякьунси даршдусла 75-85-ибти дусмазиб, дубурлантала яшав гIяхIцадла гьарзасири, лерилрара-сера хъалибаргунани гIебшнилизиб белгьи хала хIяйван, яра кигьми, диъла бяхIяхъуни дарили дерахъубли, яниличи хIядурдеш бирусири. Янилизиб зярхIси диъ камли букусири, хурег берубси диъличил бирусири.

ХIеблизиб мартла 20-30-ибти бурхIназиб бархIи-дугила бухъяндеш цугдикибхIели, дяхIи бацIили, гьанналис шинишхIебиубси ванзализирад дурадухъунти хьанцIа кIиликI вавни, ванаси дягIлиур кар-каръили руржухIели, гIярбукIанти «ХIебла хинкI» барес авлахъличи шадиб дурабулхъан. «ХIебла хинкIра», янилизиб хIеберки калунси, баягъи берахъубси диъ абушили бируси саби.

Шадибгьуни Кубачила шиличи бяхIчиси Хъайдеш дубурла гIелабси, муралис удуси Бегьила ургубализиб бирули бирар. Илаб, дахъ бизити шарабли парчбикIуси, Кук шинна кьуллара лебси саби.

ХинкI барес гIярбукIанти башутири, нуни гьандушибти бурхIназиб, аргъ-бархIи даршибси манзиллизиб, имцIаливан хамис бархIи. Кубачиб хамис бархIи, хIянчилизибад акьуси, шилизиб базар бируси бархIи саби.

Авлахъличиб хинкI барес дурабулхъан хала дудеш ва хала неш, чула хъабиубти уршби-рурсбачил, илдала баркьибтачил. Яра унруби, чула хъалибаргуначил цалабиркур. Къушум гьарзабарили, бахъал тухумти хинкIличи цалабиркулира бирар. ГIярбукIанти хинкI барес башар чула уркIила жи хIясибли, багьлабарес хьулбухъунхIели.

Дарх кайсу халаси шанг, чайник, яра урца галичил шина ружери башахъуси халаси самовар, берубси диъ, итан жерши, хиви, хинкIас бетIу, шин хес канистрти. ИмцIаливан хинкIлис дирути харжани хала дудешли ва хала нешли чучи чейсули бирар. Авлахъличиб хинкI хIядурбиру жагьилтани.

Гьала хIебла ванати бурхIназир, гьарахълавад хIерикIухIели, Бегьила халаси ургубализир, хьунул адамтала бургачирти цIуба кIузрани, ва абикьурси цIализирад дурадулхъути гавли гIячихъли чедиахъути, шадибгьуни барес дурабухъунтала гIяхIцад къушумти чедаэс вирар.

Гьаннала замана хинкI барес шадиб аркьухIели машинабачиб башули саби. ИтхIели шилизир дахъал машинаби лерти ахIенри, хIяжатдиркути секIалра дарх касили хьурали башутири.

Гьала хIеблизиб ванза хIябцли бирар, ил багьандан кабиэс гIянулби, дяхIяхъес сагали ахIенти чIянкIби, ванати дабза кIунби дарх кайсутири. ЦIа абикьес ужагъ буркъес кIатIа, хурег кабирхьухIели бяхIяхъес клиенка, гьариллис сукура, чяйлис стакан, алтIанаг, кьулса дарх кайсути сари.

ГIярбукIанти мурталра бузери дигути, някъби акьули хIебуути халкь саби. Хьунул адамтани, рурсбани демхес динди, бирбес кIаз дарх кайсули бирар.

ХинкI балкьарахъути хIянчи мурул адамтани чучи чейсули бирар. Ужагъ укъу, урцул дурчу ва кадердили цIа абилкьа, кьуллализирад шин лерху, шанг чебилза, диъ белхьахъес батурли, самоварлизир яра чяйниклизир ружербакIахъили чяй хIядурдиру. ГIярбукIантани бизити чяй даресра, тIягIям кайсули илди держесра бала.

Шадибгьунчиб дурхIни хIязли биркьур, кIиликI вавни дурчу, жагьилтани, яра халатани бяхъили чугур яра жикьи далуйти дучIа. Дила зилантани, лебилрара-сера гIярбукIла рурсбани жикьи бяхъес балули бири. Бяхъили жикьи, далайра хIябкубтира далдиркахъули балгунси къушумлизиб булхъули бири.

Хьунул адамтани шадибгьунчибра чула бузери тIашхIейу. ИтхIели цадехI динди демхурхIели Кубачила комбинатлизир авал къуруш дедлугутири. Устали ца динди урегал сягIятли бемхес вирар. ВецIал дусличибра биштIати рурсбани бархIилис кIел-хIябал къуруш касес бирутири итхIели. Уршбала хIянчила сабухъ гьатIира халасири, школализибад чарбухъи гIергъи, илди комбинатлизиб дудешуначил барх, цIуба арцла устниван бузутири. Илкьяйда бузути адамтас шадибгьундурира чараагарти детарули сари. Узусилис багьлабаресра гIягIниси саби.

Илдигъунти къушумтази кабиили гIярбукIантани жагали замана буркIу, жагаси ихтилатбиру. Майдайчи бяхIяхъили клиёнка, барх кьацIли букар, суратуни кайсу.

Илдигъунти шадибгьундури, хIебли дуклуми дягIули гьакIдарили, дунъя шинишбарибхIели, гIур дуцIрумла заманара дурадуркIули бирар.

ДуцIрумла лерилра хамис бурхIназиб, аргъ баршибси биалли, хIерила гIергъи, шила жагьилтала халаси къушумли Бегьила ургуба жагабиру. Илаб бахъал цалабикибтала ургаб уршбира рурсбира тянишбирар, гIур бегIтала, халатала кумекличил гелешмешуни бетарар.

Даргала далайлизиб, азирлизир цалара дигай гьархIедилзан или, бучIули бирар. Кубачила жагьилти, имцIаливан, уркIила дигиличил хъайчикабирули бирар. Бахъалгъунти уршбани гIярбукIла рурсбицун чеббиркIули бирар. Илдала уржибти хъалибаргунира детарар, хъали-цIа дуунти хъалибаргуни, рахлира, къаршихIедиркур.

Янила гьанкIлизибад чебаргъибси ванзала кьуват чархлизи хьурабарили, умуси гьава гьигьбарили, берхIила нурли ванабарили, цаличил цали кьацIра дигира дутIили шадиб бякьунти бархIехъ хъули чарбирар. Гьайгьайра илдала ургар диги-ванадеш имцIадирар, ши-алавси тIабигIятличи, ВатIайчи диги уркIбази хьурадирар.

Муъминат Хаттаева