Гульжанат

ГI.Батирайла уличилси Даргала Пачалихъла музыкала ва драмала театрлизиб даргазир ва арагIер Дагъистайзир машгьурси шягIир Сарат ГIялиевани белкIунси «Гульжанат» бикIуси пьеса хIясибли кабихьибси спектакль гьалабихьиб хIебла гьалар-гьаларти бурхIназиб.

Гьала-гьала наб саби спектакль кабихьниличила бурес дигулра. Даргала театрла сценаличиб «Гульжанат» бегI гьалаб кабихьибсири 2020-ибил дуслизиб. Кабихьибсири ил жагьси гIяртист ва режисёр-постановщик Рабадан Ильясовли. Спектакль дебали гIяхIси ва гьарбизурси саби. Иличила белкIес дигули, вахъхIири ну.

Сценаличирти анцIбукьуни дехIдихьиб разити ва шадти далуйтачил. Шила манкъушли шантази гIергъиси хабар бурули сай:

«Савли шалалиур, дунъя шадлири,

Батирайла уркIи дунъяван сабри,

Сагаси рурсили разиварилри,

Дила вава или, някъла руцилри».

Гьарахъларад бара акIубси дурхIяла бисала тIама иргъули саби. Илди биса бара акIубси Батирайла рурсила сарри. Батирайли илис Гульжанат ибси у бихьиб. Ил секIал иргъулра нушани гIергъиси тахтализибад:

«РакIилрив, хашкелди, иш дунъяличи,

Дубурла хъараван хIулби цIударси,

ШагьрустIан-кагъарван анда гъалагси!

Ма, руца, Гульжанат сари ригеси

ТалихI хьурабиаб амъур жанничи».

Гульжанатла роль дебали ункъли бузахъулри театрла гIяртистка ХIузаймат Ибрагьимовани.

ГIямарла Батирай спектакльлизив хъалибарг дигахъуси, гьарил адамла хIурматбируси дубурлан кьяйдали чевиахъули сай. Илала роль бузахъулри ХIясан Иминовли.

Октябрьла революциялис гьалаб ХIурхъила шилизибти адамти кIел кьукьяличи буртIутири – лугъри ва узденти. ИтхIели халаси цIахдешри узденна рурси лагълис шери редес яра лугърала рурси — уздентас.

Пьесала сюжет хIясибли, Муса-ХIяжила урши Хасбулатли Батирайла рурсиличи дигай дихьили сай. Амма уршила бегIти илдала дигайличи къаршилири. Батирайли илдала дигайличила багьур. Рахли сунела рурси Хасбулатлис рукьес кьабулрикалли, илис шери редес разивикиб. Амма Гульжанат, дудешла у цIаххIебарес багьандан, илис рукьес кьабулриркули ахIен.

Хасбулатла дудешлира илди цаличил ца къаршихIебикахъес ва алкунти дигайла лами бишахъес се-дигара бирули сай. Урши, сунела узичи, Лаваша узахъес, кIинайс Петербурглизи белчIуди касахъес урхьули сай. Петербурглизив ил зягIипиркули сай ва шилизи чарулхъули сай. Сунела халаси узи НурбяхIяндлизи тиладибирули сай Гульжанат жирарахъес, ил бегIла гIергъи чераэс багьандан.

Гульжанат биалли, бегIтани бурибсиличи лехIяхъили, ГIярасайлизивад дигуси вакIайчи, цархIиллис шери аркьули сари.

Хасбулатла гIямрула шала бархIиличи-бархIи билшулри. Ахирра-ахир ил кайкили, дудешла някъбазив убкIули сай.

Зал хIунтIена шалали абалкун. Алав-гьалав бисала тIамала иргъули сари. Уршила биргIуси чарх суркбируси Хасбулатла неш Мисайли бисаличил чIиллай бучIули сари. Ил замана илдачи цIудара палтарли регIриубси Гульжанат дурарулхъули сари ва гIергъити дугьби дурули сари:

«ХIучу ну дакIиллаго

Гьишди гIялам бугьалла,

Мякьли хьадииллаго

Шанта гIяйиббакьалла,

Агурав хIула ахъри

Дизи хIябал гъай дурис,

Ва Гульжанат дибкI!»

…ХIера, илдигъунти, уркIилис къиянти аги-кьяйдализи бикибти жагьилтала кьисмат дебали кьяркьсили уббухъун. Сецад декIси биалра,   наб «Гульжанат» бикIуси спектакль дебали гIяхIбизур. Буралли, ил лебилра назму хIясибли каргьахъурли, хIерикIусилис гьалабихьилри.

Лебилра спектакль жагали къелгIеббикулри хьунул адамтала ва мурул адамтала жагаси хорли. Сценала дубличи кайили, Дагъиста халкьла гIяртист Мухтар НухIовли ил кахси хабарличила бурулри. БекIлидиубти ролани дузахъулри ХIузаймат Ибрагьимовани ва ГIябдусамад ГIялиевли. Илкьяйдали лебри цархIилти гIяртистунира: Дагъиста бурибти гIяртистуни Салимат Шагьмандарова, Аминат Дацциева, Рашидат ИсмягIилова, ХIясанкьади Рабаданов, МяхIяммадрасул МяхIяммадрасулов, театрла гIяртистуни ХIясан Иминов, НурбяхIянд Идрисов, Минатуллагь ХIусейнов, ГIялибхан ГIялибеков, Мисрина МяхIяммадова. Лебилра гIяртистунани итхIелла дусмала палтарли бегIбиубли, чула ролани дузахъулри.

Гьариллис спектакль кабихьес къайгъибарибтас, халаси баркалла балахъулра, ихцад халаси къиян кабихьили, хIербикIутас гIяхIбизесли, уркIилизи атIесли спектакль гьалабихьнилис. ЦацахIели вегIра бекI игитуначил варх декIар-декIарти хIяланачи виркусигъунари: илди децIбикIухIели — децIикIулри, разихIели – разилири. Лебилра зал гарчли бицIилри. Илабад аркьути адамти, хIулбазирти нургъби ушкули, дурабулхъулри.

Ахирличир спектакль кабихьибси режиссёр Рабадан Ильясовла дугьби гьандикахъес дигахъаси: «Даргала машгьурси поэтесса Сарат ГIялиевани нушаб гIелаб культуралашал ва пагьмулашал халаси хазна батур. ГIямрулизирадти анцIбукьуни хьулчили дуцили, акIахъубси илала «Гульжанат – Батирайла рурси» бикIуси поэма нушала спектакльла сюжетли бетаурли саби. С.ГIялиевани гьаргдирули сари гьаб-гIергъити пашманти анцIбукьуни: гьархIедизурти дигай ва бекIлибиубти игитуни алхни – гIяхIгъабза дубурлан Хасбулат ва илала риганай Гульжанат».

Илкьяйдали Даргала театрла жагьси режиссерла бузерила бетуцлизиб «Гульжанат» спектакль — бегIлара халати спектакльтазибад цали бетаур.

МяхIяммадшапи Матаев