Хьунул адам – ил ЧевяхIси Аллагьли акIахъубти махлукьатлизирад бегIлара жагаси ва хIурматчерси, мицIирси жан сари. Иличи хъали-цIала, анкъилабси ужагъла ванадеш бихIницун ахIенну, дахъал цархIилти чеблумира хъардиркули сари. Хьунул адам ибси девли хъалибаргла лебилра вакилтас жавабкардеш дихни, гIямрулизиб илди уркIичеббируси, гьав ахъбируси гьаликIли ва къияндикибхIели, умутбихьеси хъарихъли ретаъни ибси мягIна бухIнабурцуси саби. Ил нешцун ахIенну, хъалибаргла рухIра сари. Хъа бухIнабси ванадеш ва балгундешла агира хьунул адамлизибад дигахъуси саби. Анкъилабси ванадеш бихIуси хьунул адамли сари-алавси дунъялизира разидеш ва талихI бихули рирар, дигила, кумекла ва барсур уркIи иргънила гьавличил цархIилти уркIичеббирули… ХIера, тяп илгъуна сари дила белкIла игитра, пергерси хьунул адам, пагьмучерси педагог ГIялиева Мая Айгумовна.
Хьунул адамла гIякьлула пасихIдешли ва илала гьар шайчи чедетиути дигиличиб сабгу дунъяра тIашси. Ил багьандан хьунул адамли гьарил адамла гIямрулизиб бекIлибиубси ва мягIничебси мер бурцули сари. Неш, рузи, рурси, хьунул, санигIялашалти устадешла регI… лерилра илди бяхIчибизуни гIямрулизир дурадуркIути хьунул адамли сари. Иш дунъяличиб сецад хьунул адамти лебли биалра, илдицад кьисматунира лерти сари. Дила макьалала игитла кьисматлизирра гIямрула имтихIянтачил дарх сархибдешунира диуб, шабагъатунира.
Л.Н.Толстойла ишдигъунти дугьби лерти сари: «ГIяхIси мугIяллимлис кIелцун къиликъ диалли, даибти сари – халаси багьуди ва халаси уркIи». Гьарли-марси педагог-мугIяллим, суненира 40-йчирра имцIали дус педагогикала гIилмулис харждарибси ГIялиева Мая Айгумовназирра тяп илдигъунти къиликъуни хIясибхIедарес хIейрар. Илала бузерила гьуни 1982 ибил дуслизиб бехIбихьибсири ва гьанналичи бикайчи Мая Айгумовнани школала бучIантас нешла мезла ва литературала дурсри кадирхьули сари. Нешла мезла мугIяллим сарливан, Мая Айгумовна дарган мезличи диги адилкьуси, миллатла культура ва гIядатуни дихIуси гьарли-марси къараулчи сари.
Мая Айгумовна Каспийск шагьарлизир къуллукъла хIянчизартала хъалибарглизир акIубси сари, илала аслу-мина Ахъушала районна МухIела шилизирад дехIдирхьути сари. Школа ункъли таманаили гIергъи жагьилси рурсили чебяхIси даражала багьудиличил регIриэс кьасбариб, ва илини Дагъиста пачалихъла университетла филологияла факультет чеббикIиб. Цазаманализир ил вузлизирра ручIули, школализир рузесра бажардириркусири. Мая Айгумовна Ахъушала шила 2-ибил школализир сарри рузес рехIрихьибси. 1992 ибил дусличи бикайчи ил Ахъушала 2-ибил школализир рузули калун, 10 дусцадхIи ил школала директорла бяркълашалси хIянчила шайчирси заместитель сарри. 1998 ибил дусличирад гьанналичи бикайчи Мая Айгумовна С.М.Кировла уличилси Ахъушала урга даражала цаибил школализир, нешла мезла ва литературала мугIяллимли рузули сари.
Сунечил барх бузути учительти-бархкьябазирад Мая Айгумовначила гIяхIтицун гъай дикьули дирар. «Дебали хIерудичерси, бусягIят кумекбарес музарулхъуси, бархьдешгIерси. Ил халаси хIярпличилси педагог сари» или бикIули саби Мая Айгумовначила сунени бучIахъули калунти дурхIни ва дурхIнала бегIти. Сунени кабирхьуси дарс чебяхIси даражаличиб балуси мугIяллимли ахIенси хIейрар белчIудиличи дигили бицIибти, бажардичебти ва гIямрулизиб гьалабяхI арбякьунти бучIанти бяркъес. Сари рузути дусмала бухIнаб Мая Айгумовнани белчIудилизир сархибдешуни чедиахъути ва гIямрулизиб бархьси гьуни буцибти гIяхIцад жагьил адамти бяркъличи бикахъиб.
ИшбархIи, чеабиуси наслули нешла мез ва миллатла гIядатуни хъумуртути, гьамадли ахIенти аги-кьяйдализир Мая Айгумовнани илди мяхIкамдирнила ва наслуличирад-наслуличи диахънила хIяракатлизира халаси пай кабирхьули сари. Илини школала бучIантачил гьаман нешла мез ва литература гьаладяхI ардикниличи дяхIчиаибти декIар-декIарти далдуцуни, писательти-поэтунала творчестволашалти гьунибаъниби дурадуркIули рирар. Илини кадирхьути гьаргти дурсрачи районна шимазибадти учительтира башули саби. СанигIятлашалти устадеш гIерасес дигутасра ил уркIи гьаргли, дяхI шалали гьунириули рирар. Сари рузуси школализир илини гьаман гьаргти дурсри дурадуркIу ва сунела багьудлуми, дарсла методикалашалси устадешличи жагьилти учительтира бурсибирули сари.
Гьар дус Мая Айгумовнани сунени бучIахъути дурхIни нешла мезла ва литературала шайчирти республикала кьадрила олимпиадабачи хIядурбирули рирар. Бурес чебиркур, бучIантани гьаларти мерани дурцули, черяхIти хIясилти чедиахъули сари.
Мая Айгумовнани лерил гIямру школала бучIантас, нешла мез руркънилис харждариб викIалра, хIекьли бархьси саби. Гьарил учIанничил Мая Айгумовна ралкарикили, илала уркIилизи гьуни баргесли ихтилатрикIули рирар. Гьарли-марси педагог сарливан, Мая Айгумовнани сунени бучIахъути дурхIнала гьалар гьар секIайс жавабкардеш дихули сари – илдала челябкьла къулайсили уббухъахъес багьандан, дурхIнас багьудлуми деднила дурарад, илдас адаб-хIяялашалси бяркъра бедлугули сари. СенахIенну Мая Айгумовнала гьарил дурхIяличи уркIи изули саби. Дебали малхIямти хIял-тIабигIятли, лебилра дурхIни цаван чебиънили илини марлирагу, дурхIнала, илдала бегIтала ва арагIебли лебил педагогикала цалабяхъла гьалар хIурмат ва диги сархиб. ГIибратчерси ва пагьмучерси мугIяллим сарливан, Мая Айгумовна бузерилизир гIяхIти хIясилти чедаахънилис чуйнара Баркаллала кагъуртачи, ХIурматла Грамотабачи лайкьрикиб. 2007-ибил дуслизир Мая Айгумовна «Россияла Федерацияла багьудила хIурматла хIянчизар» ибси михъирличи биршуси лишанничил шабагъатларарибсири, 2008-ибил дуслизир биалли, конкурсличир чедирикили, «Дусла учитель» ретаурсири. Ил дуслизир Мая Айгумовна Дагъистан Республикала Президентла Грантличира лайикьрикибсири. Мая Айгумовна «Дагъистан Республикала рурибси учитель» ибси хIурматла уличира лайикьрикиб ва ДР-ла Халкьла Собраниела Председательла шайзибад Баркаллала кагъар касиб. Мая Айгумовнала лерилра шабагъатуни ва халкь-ургаб сархибси хIурмат дусмадли бамсри хIебалули рузниличил ва бузерила къуллукъличир сунела сунечи дакIудирути тIалабкардешличил сархибти сари.
Мая Айгумовна нешла мезла учительтала районна ассоциацияла руководитель сарливан, муниципалитетла дазурбазир дурадуркIути декIар-декIарти конкурсунала жюрилизи карурхуси сари ва сунечил барх бузути бархкьябас биаб, школала бучIантас биаб насихIят гIеббурили, илди уркIичеббарес, сунезибад лябкьусигъуна кумек гIеббаахъес къайгъилизир рирар.
Мая Айгумовнала пергерси хъалибаргличилара ишаб гьанхIебушес хIейрар. ГIямрула кьисматли илис Ахъушала шилизир хIерриахъес кьадарбиахъуб. Мая Айгумовнала мурул ГIяли Кьурбанович ГIялиев районнизивцунра ахIи, Дагъистайзив машгьурси юрист вирусири, суненира улкалис ва сай акIубси ВатIайс къуллукъличи кайзурли узули, гIямру деркIибси. Ил декIар-декIарти дусмазив Избербашлизив, Буйнакъсклизив, Ахъушала районнизив прокурорла заместительли, следовательли узули калунсири. Пенсияличи арукьес гьалав ил Дагъистан Республикала прокуратурализив узиб. ГIяли Кьурбанович республикала бегIлара гIяхIтигъунти юристуназивад ца сайри, илини пачалихъла лерилра хIукмурти ва юриспруденция уркIиличир далутири. ВахъхIи зягIипли кали гIергъи ГIяли Кьурбанович ахиратла хъули арякьунсири. Муруйчил рарх Мая Айгумовнани хIябалра биштIати абикьур: 2 урши ва ца рурси. Рурси Заирани жавабкарси къуллукъличир рузули, сунела муруйчил барх хIябал биштIати абилкьули сари. Илала кIелра уршили чебяхIси даражала багьуди касиб, рурсили биалли ункъли школа таманбирули сари.
Мая Айгумовнала халалгъуна урши Руслан ГIялиевич ГIялиев ДР-ла Правительствола Цаибил заместитель сай. ВатIайс марси, республикала гIямру къулайдиахъести шуртIри алкIахъуси, ва гьар бархIи сунела мурхьти багьудлуми, дусмадли касибти санигIятлашалти устадеш республикала экономикалашалти аги-кьяйда ункъдирахъниличи дяхIчиаибси Руслан ГIялиевичгъуна уршиличи сунела нешлира пахрухIебарес хIерирар. АлкIалли, Руслан ГIялиевичгъунти гIяхIгъубзни алкIаб нешаналара. Илала кIелра уршили ВатIа гьалабси дявиласи чебла таманбирули саби.
ХIябэсил урши ХIябиб шила хозяйстволизив, мицIираг адилкьнила шайчибси кьялилизив узули сай. БусягIятла замана Мая Айгумовна сунела дурхIнани ва илдачибад акIубтани разирирули сари. УркIи кабихьили рузуси, сунес дигуси хIянчира биубли, ахIерси хъалибаргла дигили-ванадешлира алавуцалли, адамлис дунъяличиб иличибра халаси талихI биэс хIебирар. Нушала шайзибадра Мая Айгумовнас гIямрулизир гьатIира талихIчерти, хIулкIути ва сунес ахIерси хъалибаргла дигили алавруцибти, илдачир хIилнариркьести бурхIни дулгулра.
Мая Айгумовнагъуна малхIямти хIял-тIабигIятла ва шаласи сипатла адамличила гIурра сецад-дигара гIяхIти гъай дурес вирар, амма дахъал дусмала бухIнаб сунела бузериличил дурхIни, бегIти ва сунечил барх бузути-ургаб сархибси хIурматли лебталалра гьалар илала адамдешла къиликъуначила ва уркIила гьаргдешличила бурули саби. ХIуни касибти устадешли ва пасихIдешли гIямрула ахъанайтачи гьатIиралра ахъруцаби. УркIилар челукьути лерилра хьулани-умутуни дартааб!
П.Сулайбанова