«БерхIи гIелабяхI хихбиуб»

Ишди бурхIназиб нуни Сайгибат ГIябдулкаримовала «БерхIи гIелабяхI хихбиуб» бикIуси назмуртала жуз чебетаахъили белчIунра. Жуз урус мезли белкIунси саби.
Жузлизи ЧебяхIси ВатIа дергъла игитуначила, дигайличила ва гьалмагъ­деш­личила, Хайдакьла районна жагати мер-мусаличила делкIунти назмурти кадерхахъурли сари.
Бурес чебиркур, Сайгибат дарган мезли ва урус мезли лукIуси автор сари илира. БусягIят дила някълизибси жуз илала цаибси ахIен. Илала лерилра жузи учIанни сунела ур­кIила байрамван кьа­бул­дирути сари. Гьарли-марли, ил пагьмучерси поэт сари.
Сайгибат ГIябдулкаримова акIубси сари 1958 ибил дусли­зир Хайдакьла районна Мажалисла шили­зир. Илала бегIти ГIяхI­мад­кентлизибадти саби. Мажа­лисла урга даражала школа таманаибси Сайгибат «Хай­дакьла зяхIматчи» газетала редакциялизи хIянчиличи кариибсири. Илини цаза­ма­на­лизир ручIули, ДГУ хъа­раахъур. Илис гIергъи – Дагъиста шила хозяйствола институтра. Илини Дагъистан Республикала культурала рурибси хIянчизарла ура сар­хибси саби. Ил Россияла пи­сательтала Союзла ва жур­налистунала Союзла член­ра сари.
Сайгибатла сагаси жуз шел бекIлизибад цахIнабикибси саби. Назмуртазир гьаргдирути темаби-ургаб дявила те­матика поэтли бегIлара мягI­ни­чебсилизи халбарили саби. Или хIебиэсра хIебири, илала ду­деш Мирза Каримович ГIяб­дул­каримов дявила игит сай­хIели.
Сайгибат Мирзаевнани жузлизи «Чедибдеш сархибси дудешлис» бикIуси поэмара каберхахъурли леб:
«Дявила гIеркъал гьуни,
Дудеш, хIуни ахъири.
Медальти ва орденти
Игитливан сархири.

УруххIекIади бебкIализивад,
УруххIекIади детахълумазивад,
Дурхъаси ВатIа гьалаб
ХIуни чебла ихъулри…»

Поэтессани дудешлайчил бархли илала цаванзаланти юлдашуналара кьисмат гьаргбирули саби. КъияндикибхIели илдани цали ца гIеббурцули саби. Дудешла ГIяли бикIуси юлдаш урехиагарси разведчик уили сай. Душмантани ясируцибси ил концлагерьлизи викили сай. Душмай ясирбуцибти бахъал цархIилти кьяйдали, ВатIа гьалав илра гIяйибла вегIлизи халварили сай. Илала дявила юлдаш органтазив узуси Мирза Каримовли ил такьсирла вегI хIейъни кабизахъурли саби. ЧебяхIси ВатIа дергъ таманбиубли гIергъи, нушала туснакъуназиб душмай ясирбуцили калунти бургъанти бахъал бирутири. Илди жамигIятли чеббяхъибти, лайбакIибти адамтази халбирутири. Илдала дебали декIси кьисмат буили саби.
Дергълизибад гьаббухъи, къачагъберхурти нушала дубуртазибра лебтири. Илдани колхозунала мас-хазна хъямбирулри, чулахъуназибад, гамъабазибад ва цIуръабазибад бегIлара гIергъиси кьацIла кесек кебисулри. Ил вайси анцIбукь Хайдакьлизиб агарбирули, дергълис гIергъити дусмазивра Мирза Каримович узулри.
«Дергълизивван ишавра
Гъабзадешличил ургъи,
Къачагъунала мер-муса
Туснакълар сари», викIи», — рикIули сари поэттесса.
Авторли сунела жузлизи каберхахъурли леб «ХIу хъумхIертури, ГIяйшат!» бикIуси поэмара. Ил дила риштIал рузи ГIяйшат Тазаевачила белкIунси саби ва илис багьишлабарибси саби. Рузичила белкIес чуйнара нура хьулрухъунсири. БетхIеур.
ГIяйшат цархIилтазирад дебали декIаррулхъусири. Илала сунела гIямру агартири рикIаслира хатIахIериркус. Ил цархIилтала гIямру ункъдирес ва жагадирес акIубсири. Ил­дигъунти адамти бахъал биэс бирути ахIен. Авторли или­чила чебетаахъили бурули сари.
Тамашала адамти бирутири нушала бегIти. Язихъсиличи уркIецIидулхъахъути, гIилмулис ва искусстволис икьалабиранти, адамлис гIяхIдеш лебхуси балбуц гIеббурцанти. Нушала бегIтала гIяхIтигъунти хасиятуни сунези минадарибтири ГIяйшатли. Илис гIелахIерулхъи итил рузи Муслиматра. Гьаланачир ГIяйшат, илис гIергъи Муслиматра, бухънахIебаили лебай, гIямрулизибад арбякьун. Илди анцIбукьуни наб халаси децI хибтили детаур.
Жузлизир, поэмабала дурар, дахъал темабас хасдарибти назмуртира лер, сунела дигуси ши ГIяхIмадкентлис, Мажалислис, Хайдакьла районнис ва цархIилтасра. Гьари белчIеная, сунела «Чинаври хIу?» бикIуси назмулизир Сайги­бат се рикIулил:
«ЧехIебиуси зубарлигIив
Астрономван умцIули,
ХIерилира гьарахъси, бара ухуси,
ХIебилшан хIела камсилра шала
Умут бетхIейхъахъис, гIямрула вархкья
ХIясратлира ну, хIела саламла дугьби аргъес».

Ахирличир наб дурес дигути ишди дугьби сари: Сайгибатла дебали гьамадли белчIес вируси жуз саби. БикIуливан, ца гьигьличиб.
ГIяжаибти, пагьмучебти адамти алкIути саби Хайдакьла ванзаличиб. Нушала Сайгибатра илдигъунтала лугIилизирадси сари. Нуни илала сагаси жуз лебтазилра белчIахъес маслигIятбирулра.

ПатIимат Тазаева