Даргала литературализи халаси пай кабихьиб

Расул БяхIяммадовла гIямру

Дагъиста халкьла писатель, Россияла урибси учитель, РФ-ла цахIнабси багьудила хIянчизар, Россияла писательтала Союзла член, ДР-ла культурала урибси хIянчизар, поэт, прозаик, драматург, фольклорист ва педагог Расул Мусаевич БяхIяммадов 1932 ибил дусла майла гъаличив Дахадаевла районна Меусишала шилизив гIярабла гIилму делчIунси, шилизив ва цархIилти мер-мусаличиб гъай бузуси адам Мусала БяхIяммадкьадила хъалибарглизив акIубси сай.

Расул школализив ункъли учIи, ил таманаили гIергъи 1951 ибил дуслизив Сергокъалала педагогический училищелизи керхурсири. Сунес дебали даргала халкьла хабурти ва далуйти дигахъи. Илини ил хIисаблизи касили 1963 ибил дуслизив Дагъиста пачалихъла университетла историко-филологический факультетлизи Дагъиста отделениелизи керхур.

БелчIуди таманаили гIергъи, Дахадаевла районна КIишала ва Зильбачила школабазив учительли ва директорли узиб. ГIур сунела шилизи чарухъи илабси школализив директорла, завучла, ва учительла къуллукъ бузахъи. Меусишала школализиб илини «НикIа литератор» — бикIуси авторская школа абхьибсири ва бузахъусири. Илала бучIантала произведениябала «Савлила шала» бикIуси сай-вегIси жуз 2009-ибил дуслизиб дурабухъун.

Расул Мусаевичли сунела рархкья Зулайхала ПатIиматличил 7 дурхIя абикьур. ХIябал рурси ва авал урши.

Перизат рурсбазирад бегIлара халасигъуна сари. Илини ДГУ-ла филологияла факультет таманбариб ва сунела шилизибси школализир учительницали рузули калун. ГIур чумал дус Белгородла областьла школализир урус мезла учительницали ва завучли рузусири. БусягIятла замана ил МяхIячкъалала школа-лицейлизир рузули сари.

Узбазивад халасигъуна Муса сай. Илинира ДГУ-ла филологияла факультет таманбариб. Филологияла гIилмуртала доктор, Дагъиста писательтала Союзла даргала секцияла руководитель, ДГУ-ла Дагъиста мезанала кафедрала заведующий ветаур. 1989 ибил дуслизив Дагъиста комсомолла педагогикала шайчибси премияла лауреат ветаур. Муса Расуловичли сай-вегIти гIилмула, белчIудила, ва литературала масъулти хIясибли делкIунти даршличирра имцIали хIянчи ва жуз дуракаиб.

КIиибил урши ХIябибли ДГУ-ла историяла факультет таманбариб. 2003-ибил дуслизив «Дахадаевла районна дусла учитель» ва «Дагъиста дусла учитель» конкурсуначиб чедибдеш сархиб. Илала «Дагъиста история руркънилизиб школала бучIантас самостоятельный хIянчурби» ва «Меусиша ва меусишанти ЧебяхIси ВатIа дергъла замана» дикIути жузи дурадухъун. ХIябиб Меусишала шила администрацияла бекIли узули калун. Илини 2011 ибил дуслизиб ДР-ла Президентла Грант касибсири.

МяхIяммадзагьирли Дагсельхозинститут таманаиб ва Белгородла областьлизив бекIливиубси хIяйвантала тухтур ветаур. Ил ургъан-интернационалист сай. Ил «Гъабзадеш багьандан» бикIуси медальличи ва Правительствола цархIилти шабагъатуначи лайикьикиб.

КIиибил рурси Марьямли ДГУ-ла филологияла факультет таманбариб ва Меусишала урга даражала школализир учительницали рузули калун. Гьанна илини МяхIячкъалализир педагогла къуллукъ бузахъули сари.

БегIлара виштIалгъуна урши Рашидлира ДГУ-ла филологияла факультет белчIун. Ил филологияла гIилмуртала кандидат, ДГПУ-ла Дагъиста литературала кафедрала доцент сай. Чумал гIилмула хIянчила автор сай, сарира даргала литературала ва художественный произведениябачил дархдасунти.

БегIлара риштIаси рурси Издагли медучилище таманбариб. Гьанна ил сунела хъалибаргличил Москвализир сари.

Илала творчество

Расул БяхIяммадов педагогцунра ахIи, фольклорист, дарматург, писатель, прозаик, поэт ва тилмажра сайри.

Илала белкIани чедаэс вирар журналтазир ва газетабазир. Расулла чумал произведения урусла, булегила, кIарахъала, цIахурла, лезгибала, къумукъла, табасарантала мезаначи шурдатурти сари.

Суненира урусла ва Дагъиста поэтунала назмуртала кIел жуз дарган мезличи шурдатур «Даргазиб гIяхIладли» ва «ЗурхIябтала цахIнабик» дуракаиб. Илди жузази илини урусула поэтуни А.Пушкинна, М.Лермонтовла, Н.Некрасовла, Ф.Тютчевла, А.Плещеевла, С.Маршакла, В.Харитоновла, Н.Рубцовла, Г.Пургала, Д.Кедринна, Дагъиста поэтуни Р.ХIямзатовла, Ф.ГIялиевала, М.ГIяхIмадовла ва цархIилтала назмурти кадерхахъур. Литературализи халаси пай кабихьни багьандан илис писатель «А.П.Чехов. 1860-1904», ва А.С.Пушкинна уличилси, «Девлис ва бузерилис мардешлис» медальтачил шабагъатлавариб.

Расуллис виштIахIелил даргала халкьла хабурти ва далуйти дигахъи. Ил ДГУ-ла студентхIели фольклор бучес вехIихьибсири. Илини дучибти материалти хIясибли илала сай-вегIти авал жуз дурадухъун: «Даимси лами», «Даргала халкьла хабурти», «Даргала халкьла пагьмула зурхIяб», «УркIила тимхъ».

Расул БяхIяммадовла творчестволизиб халаси мер буцили саби дурхIнас хасбарибси литературали. Илини дурхIнас хасдарибти гIяхIцад хабурти делкIун. Авторли биштIати бучIантази чебиахъули сай секьяйдали тIабигIят мяхIкамбирусил, илдас насихIятуни гьаладирхьули сари.

Даргала музыкала ва драмала ГI.Батырайла уличилси театрли Расулла «ГIянтIикIа», ва «КьутIкьуси кьисмат» пьесаби хIясибли спектакльти чедаахъиб.

2015 ибил дуслизиб илала «Заманала гьигь» бикIуси пьесабала жуз дурабухъун. Илини сунела урши Муса БяхIяммадовличил «Къурумсакъуни» бикIуси пьеса белкIун, сабира «Гьалмагъдеш» журналлизиб дурабухъунси. Илала «Урши» бикIуси повестьлизибадси бутIа хIясибли Даргала театрлизиб пьеса гьалабихьиб. ГIур илис «КьутIкьуси кьисмат» бикIуси у бедиб.

Расул БяхIяммадовла назмурти хIясибли даргала далайчибани жагати, уркIи разибиэсти далуйти дучIули сари.

Расул Мусаевич БяхIяммадовла назмурти чедаэс ва делчIес вирар дарган мезли дурадулхъути «Замана» ва «Шила гIямру» газетабазир, «Гьалмагъдеш» журналлизир. Расул БяхIяммадовла назмурти шантас, миллатлис, нешла мезлис, улкалис, юлдашунас, сегъуна-биалра байрамлис хасдарибти сари.

Дагъиста жузала издательствобазир дарган мезличил илала сай вегIти хабурти, очеркуни, повестуни, кадерхахъурси «Адамдешла умцла» бикIуси жуз дурабухъун.

Авторла творчестволизиб бегIлара халаси мер бурцули саби, тIабигIят мяхIкамбирнилис. ЦахIнабли писательла творчестволи шила зяхIматчила хIял-тIабигIят сипатдирули ва гьаргдирули сари.

ГIяхIцад шабагъатуначи лайикьикиб

Р.БяхIяммадов – РФ-ла урибси учитель, РФ-ла цахIнабси багьудила хIурматла хIянчизар, Россияла писательтала Союзла член, ДР-ла культурала урибси хIянчизар, РФ-ла гIяхIтигъунти учительтала конкурсличив чедиикибси, бузерила ветеран.

Ил «Бузерила ветеран», «ЧебяхIси ВатIа дергълизиб Чедибдеш сархибхIейчирад — 60 дус», «ЧебяхIси ВатIа дергълизиб Чедибдеш сархибхIейчирад —  65 дус», «ЧебяхIси ВатIа дергълизиб Чедибдеш сархибхIейчирад — 70 дус», «Мардеш ва дигай багьандан», «А.П.Чехов 1860-1904» медальтачил ва ДР-ла Правительствола ХIурматла Грамоталичил шабагъатлаварибси сай.

2018 ибил дуслизив Расул БяхIяммадов Дагъиста халкьла писательла хIурматла уличи лайикьикиб.

Писательла творчестволичила дила пикруми

Дагъиста хальла писатель Расул Мусаевич БяхIяммадов, дила гIямрулизив нуни гьачамцун сайри чеваибси. Ит бархIи наб гIяхIил гьанбиркур.

Майла вецIну гехIра, Поэзияла театр. Ит бархIи илаб бетурхулри Дагъиста халкьла писатель Расул БяхIяммадов 90 дус виънилис багъишлабарибси балбуц. Ила лебилра дарганти, учительти, поэтуни, писательти, журналистуни, ва Расулла тухумти цалабикиб.

Гьунибаъни бузахъулри Дагъиста халкьла поэт, театрла художественный руководитель, Дагъиста писательтала Союзла председатель, ва кIарахъала поэт МяхIяммад ГIяхIмадович ГIяхIмадовли.

Илар Расулла назмуртачил далуйти зайдухъун, ГI.Батырайла уличилси даргала музыка ва драмала театрли «ГIянтIикIа» бикIуси авторла пьеса хIясибли кабихьибси спектакльла бутIа чебаахъиб.

БегIлара гIергъити дугьби Расул БяхIяммадовлира ва илала урши Мусанира дуриб. Илдала мякьлабси столличир жузала бекIа лебри. Ну пикриикIулри икIди жузазирад ца наб хIебикесара или. ИтхIели дила пикруми дархьдизуртири. БегIлара гIергъиси жуз сунесра «Дила ши – Меусиша» бикIуси набра бикиб. Мякьла кайили, жузла авторра леври. Иличи гъамиубли, жузлизи къулбасбарахъира.

Ит жуз бикили гIергъи, дила биштIаси библиотекализир Расул БяхIяммадовла жузира дагьардиуб.

ИтхIейчирад кIел дусра имцIалира ардякьи сари. Сабаиб январьла гехIел. Ну шилизиври. Дила телефонничи СМС-ка бакIиб. Ила белкIири: «Январьла верхIличив дугила манзиллизив гIямрулизивад Дагъиста халкьла писатель Расул БяхIяммадов шалгIевухъун». ИлхIели дила уркIилизи буреба къизбарибсиван биуб, наб децIагиб. Дила гъамси вебкIибсиван хIулбазирад нургъби дурадикиб. Чизилра чехIедаахъес или къалабали душкира. Тухумтачивад хъули чарухъунхIели нуни дила бегIтази ил хабар бурира. Дила биштIаси библиотекализи ацIили, баягъи ит наб писательли пешкешбарибси жуз касира. Илини къулбасбарибси бяхI абхьира. Ила хIеризурмад дила хIулбала гьалаб Расул БяхIяммадовла сипат дакIубухъун.

КIел бархIи уркIила гьав аги. ИтхIели наб гьанбикиб иличила макьала белкIес. КIел жумягI Расулличила, илал хъалибаргличила, илала творчестволичила материаллигIив умцIулри.

ИлхIели наб багалабиубсири 2012 ибил дуслизиб дурабухъунси «Педагог, фольклорист, писатель Багомедов Расул Мусаевич 80 лет» бикIуси жуз, сабира илала байрамлис хасбарибси.

ГIяхIцад материал илабад, Интернетлизибад, дарган мезли ва урус мезли дурадулхъути газетаби журналтазибад касира.

Илала хабуртазирад наб бегIлара гIяхIбизурси «Рукавицы» бикIуси саби. БегI гьалаб ил бучIухIели дила уркIи гьалаксаур. Ил хабарлизиб Расулли сунела бегIтачила, секьяйдали саби дудешла Белгородла областьлизибси хIябличи бякьунал ва илаб се бетаурал бурули сай.

ХIера, ишди бурхIназив ил 92 дус вирусири. Гьай гIяйиб, белики, илала гIямрула гьуни илгъуна биэс. Ил гIямрулизивад арякьунхIели илала хъалибаргличил барх лебилра дарганти, дагъистанланти, ва илала творчество дигахъути децIбикIулри.

Гьанна бухъянси ва паргъатси гьанкIли усаб нушала хIурматла Расул Мусаевич. Илала пагьмуличи мурталра пахрумабиркьур илала тухумти, тяниш-юлдашуни, творчество диганти, лебилра дарганти ва дагъистанланти.

МяхIяммадшапи Матаев