ЦIализир хIейгур ва шиннизир кахIейгIур

Дунъяла тарихлизир даршдусми дикал­ли­ра хъум­хIер­тути дахъал анцIбукьуни ва илдала бутIа­кьян­чиби леб­ти саби. ВатIан батахъес ва халкь даршуси заклиуб хIер­би­ахъес къайгъибарибти, мур­талра цаэсти игитунази хал­­бирути саби. Иш макьалала игит, ЧебяхIси Ва­тIа дергъла бу­тIакьянчи, чедиб гьанбу­шиб­та­­ла къяяназивад ца сай.
Сулайбанов ГIябдуллагь Мур­ту­загIялиевич ­акIубси сай Сер­го­къалала ­районна Му­регала шилизив 1923 ибил дуслизив, бахъал дурхI­н­а­­­­ла хъалибарглизив. Илала ду­­­деш МуртузагIяли шила шко­л­ала мугIяллим вирусири. ГIябдуллагь Сулайбанов шко­­­лализив ункъли учIу­сири. БегI­­тас кумекбирули, виш­­тIа­хIей­чивад хъубзурала къия­н­ти хIян­чила мягIна илини багьурсири.
Шила школа таманбарили гIер­гъи, ГI.Су­лайбановли ­Из­­­б­ер­­­­­башлизибси ФЗУ-лизиб бел­­чIу­­­­ди даимбарибсири ва илра шула кьи­матуначил хъараахъурсири. 18 дус виубхIели, ил гIяр­миялизиб къуллукъбара­хъес живарибсири. Дергъла дусмазив ва 1948 ибил дусличи бикайчи ил Туркмениялизирти дазу балтахъантала гIяскуртазив къуллукъбирули калунсири. Гаши, милигдеш ва кьисматла цархIилти кьутIкьути шуртIри чIямдарес илисра чебуркъибсири. Дергъла дусмазиб хIербирути халкьли сегъунти-дигара чябхъинти чедаибтири. ВатIан багьандан жан кайхьес хIядурли, ГIябдуллагь Сулайбановра дуги-хIери хIеили, гьанкI агарли хъарбаркьуни тамандирули калунсири. Дургъби тамандиубли гIергъира, дебали къиянти дусми даимдиубтири. Дергъла цIали дигубти ва тIутIударибти шагьурти сагадан лушули халкь бахъхIи бузули калунтири. Илдала лугIилизив мурталра вирусири ГIябдуллагь МуртузагIялиевичра. 1948 ибил дуслизив ГI.Сулайбанов сунела шилизи чарухъунсири ва илабси культурала Юртлис бекIдеш дирули калунсири. Амма ил вахъхIи ил хIянчилав кахIелун. ВатIайс итцадра къиянси манзиллизив сай Россияла ГIярмиялис имцIали багалавирус или, гIурра верхIел дус ил гьалабси бузерилизи ахъиб. ГI.Сулайбановла гъабзадеш ва чIумадеш чуйнара чихъли кьиматладарибтири ва жура-журала медальтачил шабагъатлаварибсири.
Дебали духуси ва гIякьлу-дагьрилизив кагибси жагьси специалист Избербаш шагьарлизибси «Нефтяник» бикIуси клубла директорла мерличи катурсири. КIинайс биалли, бекIахъудила масъулти ирзуси (жилищно-комуннальная) кон­то­ралис гехIел дусцадхIи бекI­деш дирули ил калунсири.
Бузерилизив мурталра гьа­ла­вяхI вашуси ГIябдуллагь Мур­ту­­загIялиевич Горгазла ру­ко­во­дительла хIянчиличи шур­ватурсири. Илди дусмазив ГI.Су­лай­­банов Марк­сизмла-Ле­ни­низм­­ла Университетлизивра учIу­ли ка­­лун­­сири.
Дургъбала гIергъи, бахъхIи шагьурти-шими сагадирули бузутири. Ил шайчибси бузерилизирра ГIябдуллагь Сулайбановли жигарчерти бутIакьяндеш дарибтири. Хъулри лушнила шайчибси Дагъиста управлениелизиб илини дахъал дусмазиб хIянчи бариб. Иличил барх бузутани ГI.Сулайбанов дебали жигарчевси, духуси, сегъуна-дигара къиянси суал арзес балуси адам кьяйдали гьануршули вири, или бурули саби илала дурхIнани.
ГIябдуллагь МуртузагIя­лие­­вичла рурсиличил ихти­лат­рикIу­хIели, илини дудешли­чила бел­кIунси макьала че­баахъиб. Гьайгьайрагу, ил бу­­чIу­хIели, сецад хIурматла адам уилри ил или наб гьанбикиб. Ю.Арсланбековли ГI.Су­­лайбанов санигIятлис мар­­си ва ил ункъли бяркъурси хIянчизарван гьануршулри. Дебали уркIи гьаргси, мал­хIямси ва гIяхIялдеш дарес балуси адамра вирусири ил. Сунечил барх бузутас илини чуйнара гIяхIялдеш дарибтири. Илгъуна дебали разиси, жагаси ва кагибси дубурлан хьунул адам рирусири ГIябдуллагьла гIямрула рархкья Убайдатра.
Илала Рурси Марьямли набзи дудешла гIямрулизиб кабикибси ца анцIбукьличилара буриб. «Ну итхIели риштIаси рурси рирусири. Цагьачам дудешличи пулан мурул адам гIяхIладли вакIибсири. ИтхIели камли дирути сегъунтирил ваяхI даргнилис дудешлис сав­­гъатлис коньякла шишни хибтири. Дудешли илди гьеч кахIейсис или иб, амма мурул адам цалра каса или тиладивикIули, ца шиша батурли арякьунсири. Ил анцIбукь чебаибси нуни, дудешлизи хьарбаибсири сен савгъат чарбаради или. ЦархIил виалри, дила пикрили ил кайси или. ИлхIели дудешли набзи хьарбаибсири: «Марьям, цIализиб хIейгуси ва шиннизиб ка­хIей­гIуси се сабив баладу?» Ду­дешла тамашаласи суай ну риштIаси рурсили жаваб хIебаргира. «Адамла гьанбикуни сари дила рурси, гьанбикуни. Коньяк держили тамандирар, шиша бячес асубирар, амма дарибти гIяхIбаркьуни халкьли муртлисалра хъум­хIерту». Бархьли бурасли, гьанна ну 60 дус риублира, амма дудешла итди дугьби наб гьанна бусягIятра гIералгьули лерал. Нуша урегал узи-рузи лерра. Дудешла амру бихес ва халкьлис гIяхIдеш бирули хIер­диэс къайгъибирулра», —рикIи илала рурси Марьям.
ГIябдуллгь Сулайбановгъунти адамти ну­шала дунъя­личиб бахъ­бикIаб. Дявтала къиянти дусмани ва гIямрула цар­хIил­ти къияндешунани илала ур­кIи кьяркь­­хIебиахъуб ва гьачамал­ра гIямрула гьунчив ил къард­хIевхъун. Сунечил къаршибикибти бахъла баркалла сархибси, хIурматла дубурлан гIяхIгъабза сайри ил.
ЧеалкIуси наслули чула Игитуни балес хIяжатли саби.

ПатIимат Шахова