«БекIлибиубси – дурхIнала уркIи аргъни»

ДурхIнани биштIахIейчибад бехIбихьили бекIлибиубси бяркъ ва багьуди кайсуси мер, гьайгьайрагу, школа саби. Амма гьаннала манзилла школализив узес  гьамадси хIянчи ахIен, сенкIун жавабкардеш халати сари ва бегIтала шайзибад бируси кумек камси саби.

ИшбархIила дила белкIла игит МяхIяммадова Марьям Сиражудиновна сари, сарира дурхIнала бяркълизи белгиси пай кабирхьули, А.Бабаевла уличилси 30-эсил лицейлизир социальный педагогли рузуси. Ил акIубси сари I985 ибил дуслизир Хайдакьла районна Жинабила шилизир. Шила школа белчIи гIергъи, ДГПУ-ла социальный  факультетлизи карерхур ва ил сархибдешуначил таманбариб. Иличил бетаурси ихтилат хIушаб гьалабирхьулра.

— ИшбархIи социальный педагогли цацадехIти психологла хIянчира дирули сай, маслигIятбирули,  насихIят гIеббурули, юристла — административный ва хъалибаргла уголовный кодексла статьяби далули, такьсирдешла анцIбукь кахIебикахъес се барес гIягIнисил гIеббурули, дурхIнала ихтиюрти далтахъули, ва цархIилтира.

— Чи сая социальный педагог?

— Илди лерил дурибтачи че дурхIнала кумекчи сай, жамигIят-ургав секьяйда вирес гIягIнисил бурсивируси ва акIубти аги-хIяйзив секьяйда вяшикIес чебсил балахъуси, гьар барибсилис жавабкардеш дихес гIягIнили биъни иргъахъуси, итил яра ишил хIяйзиб се барес гIягIнисил гIеббурули, вархьируси.

Социальный педагог – дурхIнала ва учительтала ургакьяна сай, школа ва бегIти-ургавси. Ил дурхIя сай-алавти бекIахъудила шуртIрачи бурсивирахъуси, илкьяйдали гIямрула  къиянти шуртIрачи бяхIягибти дурхIнас ва илдала бегIтас хIяжатси кумек   гIеббиахъуси ва жамигIят-ургаб сунела мер баргес къиянбулхъуси хъалибарглис кумекбируси специалист сай. ИшбархIила школализив социальный педагог – кумекчи, юлдаш, мугIяллим сай, сайра дурабси дунъяличил бархбасуни кадилзахънилизиб мурталра дурхIни гIеббурцуси.    Социальный педагогли лебил багьудила организацияла бучIантас кумек гIеббиахъуси саби.

— ИшбархIила урга даражала школализиб социальный педагогли  сегъуна бузери дурабуркIули?

— Бузерилизиб бекIлибиубси – дурхIнала уркIи аргъни саби, илдас се дигулил багьес багьандан. Ил шайчиб наб гьамадли саби, сенахIенну бахъал биштIатачилси хъалибарглизир акIубси нуни мурталра биштIати узби-рузбала бяркълизио бутIакьяндеш дирутири. БусягIят нуни дила дурхIнас бяркъ бедлугулра. Дила бузерилизиб дурхIначи гIяхIси асар барес къайгъибирулра. Адамти-ургав дурхIя бурсивиахъес, сунечи сай вирхуси ветаахъес, хаслира, бехIбихьудла классуназивад ил ургабси  бучIантала кьукьялизи вархиркухIели, илала гIямрула бетуц имцIали барсбирухIели. Дагла виштIаси учIан сунени сай дебали халаваибсилизи халвирули сай, илхIели бирар дурхIнала имцIаливан гьими, кьясдеш ва къадагъабарибсиличи иштяхI алкIуси, сунечи пикри бяхIчиаахъес халаси къайгъи бируси. Ил багьандан дурхIнала хIяжатуни, илдала хьулани далес, хIял-тIабигIятлизир дарсдешуни хIясибдирес чебси саби. Илкьяйдали дурхIнас ва халатас бархбасуни уржахънилизиб кумекбирес, ил тяхIярли классличил ва мугIяллимтачилра дархли. Нуни бархбасуни дузахъути сари цархIилти кабизуначилра (кьайгимдешла орган, балугълахIебаибтала шайчибси комиссия, больница) — эгер илдала кумек гIягIнибикалли. ДурхIначил дарх челукьути ва аргъбаибти масъулти хIердирути сари. Гьаман классла сягIятуначир бутIакьяндеш дирули рирус — дурхIни жура-журала далдуцунази битIикIули, илдас иргъахънила хIянчи дурабуркIули.

— ДурхIначил бируси хIянчилизир, гьайгьайрагу, къияндешунира камли хIедургар?

— БекIлибиубси къияндеш — дурхIни гIямрула дякьличир къаршидиркути масъулти ихъес хIядурли хIебиъни. Кьукьялизибси психологиялашалси аги, класслизир диштIати кьукьни лерни, дурхIялис сай декIарси адам кьяйдали чеахъес хIебални. Гьайгьайрагу, бегIтачилра суалти алкIули дирар, илдани чула дурхIяличил бархбасунси масъала чебиули ахIен. ЦацадехIти анцIбукьуназиб бегIтас жавабкардеш дихес хIейгни. Физиологиялашал биштIати гIулухъабачи шурбулхъниличила ва гIулухъаби халати бетарниличила лебилра-декIар бегIтани иргъули хIебирар. Илгъуна бегIлара къиянси манзил илдас хаслира бегIтала кумек хIяжатси биаллира. Ил манзил дурхIнала психологиялашалти ва физиологиялашалти хасдешуначи пикри бяхIчииэс чебиркур. Ил манзиллизир дурхIнала халаси цIакь ва жигарчебдеш дирар, илди гIягIниси шайчи дяхIчиаэс виъни дебали мягIничебси саби. Гьарли-марли чула дурхIнала аги аргъес дигути ва дурхIни дигути бегIтачил узес гьамадли бирар. Наб дила хIянчи дигахъис, ил багьандан бузерилизир алкIути къияндешуни гьамадли ирзес бетарули бирар.

— ХIела бузерила хIясилтачила се бурида?      

— ДурабуркIуси бузерила хIясилти лер, амма декIар-декIарти кабизуначилти консультацияби ва бархбасуни хIяжатдиркули сари. ЦацахIели дурхIни-ургар бижгурдешла, къалмакъарла анцIбукьунира кадиркули дирар. ИлхIели халаси сабур гIягIнибиркур, дурхIначи пикричевсили виэсра. Иргъахънила хIянчи дурабуркIули рирус, кIелра шайчибтачи лехIяхъили. ДурхIначил ва бегIтачил ихтилатуни дурадуркIес хIяжатси саби. Заманаличиб гIягIниси журала кумек гIеббиахъес багьандан учительтас, дурхIнас ва бегIтас, сенкIун ил хIянчи дилацун ахIенну, лебтачилра бархси бузери саби.

— Сегъуна насихIят бурес рируда дурхIнас ва илдала бегIтас?

ДурхIначил ва илдала бегIтачил хIянчи дурабуркIухIели, иргъули рирус гьарилти бегIтала чула дурхIни руркънилизиб саби-бегIси  пикри-бетуц бирниличила. Дила пикри хIясибли, дурхIни биштIали лебалли саби-бегIси пикри бурахъес бурсибарес чебиркур, урхIла асарлиу хIебиркахъес багьандан. БиштIахIели дяркъурти бурсидешуни (навыки) халабаибхIелира кавлути сари. Ил багьандан бегIлара мягIничебси саби биштIали лебалли дурхIнази вайси-гIяхIси иргъахъни, бархьси бяркъ касахъес багьандан, халабаибхIели илди бехIсурбарес къиянни биъни багьанданра.

Дила узби-рузби халабикIухIели, илдала хасиятуначи хIеррикIули ва илдала бяркълизир бутIакьяндеш дирухIели нуни аргъира —  мягIничебси саби дурхIначи диги дакIудирни ва дурхIнала уркIи аргъни. ИлхIели илдас бяркъ бедесра гьамадли бирар».

ГIе, ишбархIи цацабехIти бегIтани бегIлара гIергъиси журала «Айфон» телефон ва гьар илдас дигуси секIал асили дурхIнази бедлугули саби. ИлхIелира илдала бяркъличила пикрихIебулхъули, илдас гьанбиркули саби чула дурхIни бяркъес школаличи хъарси саби или. БегI гьалаб дурхIнани бяркъ бегIтала юртлизиб касес хIяжатси саби, школали биалли — илдас кумекбируси саби.

Наида Гъуруева