Багьудлуми сахаватли дуртIули

Нешла мезла БархIи нушала республикализиб гьатIира мягIничебсили бетарули саби, сенахIенну нушачир 13-дехI мезли газетабира, журналтира, жузира дурадулхъули сари. Дагъиста мезанала лугъатуни биалли, чилилра дейгIира хIедургар, дила пикрили. ЧIянкIли даргала мезлизирцун 77 лугъат лер или бурули саби мезла гIялимтани.

Или биубхIели, даргантас литературала мез дурала улкала мезван дяркъурли дагьес чебиркули саби. Ил биалли, гьамадси хIянчи ахIен.

Гьаннала замана жамигIятла гIямрулизир имцIаливан урус мез хIяжатдиркули сари. Илди дагьесра гьамадли сари, сенахIенну радио, телевизор, кино илди мезли сари гъайдикIути. Нешла мез дагьес гьатIира къиянбулхъахъули саби, шимазибад адамти шагьуртази гечбиънили, чула ургаб мурталра урус мезли гъайбикIнили. ДурхIни биалли, нешла мез хIедалули халабиули саби.

Илдигъунти тяхIяр-кьяйда нушала республикализирцун ахIен, лебилра дунъяличибра камти халкьанала мезани деткайхънила урехи акIубли саби.

Ил багьандан, гьарил миллатла духути, бархьли пикрибикIути адамтани чула нешла мез калахъес гIякьлура, заманара харждирули, гьар бархIи бузули саби.

Илдигъунтазирад ца сари, Къизларла «Дунъяла культура» бикIуси гимназия-интернатлизир дурхIнази дарган мез далахъули рузуси Марзият ГIялиевна ГIябдусаламова.

Марзият ГIялиевна 1965 ибил дуслизир Сергокъалала районнизир акIубси сари. Илини 1987 ибил дуслизиб ДГУ-ла филологияла факультетлизиб багьуди касиб. Бузерила гьалар-гьаларти дусмазир, даргала шимала школабазир, Губданир, Хажалмахьилизир, Сергокъалализир урус мезла ва литературала дурсри кадирхьули рузули калун. 1997 ибил дусличирад рехIрихьили Къизларла гимназия-интернатлизир рузули сари.

Наб гьанбиркуливан, шагьуртала школабазир дурхIнази нешла мез дагьахъес гьамадси хIянчи ахIен.

Гьалабла замана, диркьаличи архIяличи арякьунси дарган, сунес дагьес дебали къияндухъунти къумукъла мезли биштIати дурхIни гъайбикIули чебаибхIели, дебали уркIухъунсири. Нешла ахIенти мез дяркъурли дагьес гьамадси ахIен, нешла мез биалли, гьарилла дагьрилизи гьамадли духIнадулхъути сари.

Или биалра, Марзият ГIялиевна къияндешунас мукIуррикIули ахIен, ва гапличи лайикьти сархибдешуни дирахъули рузули сари.

Марзият ГIялиевна 8-ибил классла руководитель сари. Классла сягIятуни дурадуркIухIели, дурхIназир адамдеш минадиахъес халаси хIянчи бирули сари. ДурхIнас багьуди ва бяркъ бедлугнилизир сагати тяхIяр-кьяйда дузахъули сари.

Илини «Существительное» бикIуси КВН, Дагъиста миллатунала палтар бикIуси дарс-шадибгьуни, даргала писательтани акIахъубти хьунул адамтала сипатуни бикIуси дарс-спектакль, гIурра дахъал цархIилтира, суненицун пикридарибти далдуцуни, бузерила хьулчилизи кадихьили сари.

Илини «Даргала хабуртазир адамдеш» бикIуси кружокра бузахъули сари. Кружок ВатIан-Намус-Адам бикIути темаби гьаргдирули бузахъули сари.

Илала бузерила сархибдешуни кьиматладарес хьулчили бетаур кIарахъала мезла учительницачил барх дураберкIибси миллатунала гьалмагъдешла фестиваль. Илаб Марзият ГIялиевнани даргала халкьла палтарла ва хъали-цIализир дузахъути гIягIниахълумала выставка гьалабихьиб.

Илкьяйдали лебилра гимназия-интернатла жамигIятла гIямрулизирра илини жигарла бутIакьяндеш дирули сари. Гимназия-интернатлизиб дураберкIибси «Къизларлизиб армунти» бикIуси, жюрила гран-приличи лайикьбикибси выставка хIядурбарнилизи Марзият ГIялиевнани белгиси пай кабихьибсири.

Гьунибаъниби, театрла диштIати спектакльти, назмуртала конкурсуни, концертуни, Марзият ГIялиевнани классла дурабси хIянчилизир мурталра дузахъути далдуцуни сари.

ВиштIаси сирилизи каркьнила, виштIасилис у бедлугнила, хъубяхIрумала байрамла, даргала гумайла гIядатуни сунени пикрибарибси тяхIярли дурхIнази далахъули сари.

Илала бузерила устадеш шагьарла цархIилти школабазиб гIебасахъес маслигIятбарибси саби. Илини сахаватли багьудлуми дуртIули сари, учительтала гьалар докладуначил гъайрулхъули сари, устадешла дурсри дурадуркIули сари.

«Секьяйда дарган мезла дарс тамашаласи бетаахъес вирара», «Кружокуни дирнила методика», «Дарган мезла дарс кабирхьнила декIар-декIарти тяхIяр-кьяйда», — илдигъунти темаби ахъдурцули сари илини шагьарла нешла мезла мугIяллимтала гьалар.

Илини, Хасавюртлизиб дураберкIибси, республикала даражала, нешла мезла бархIила балбуцлизир бутIакьяндеш дариб. БутIакьяндеш дариб МяхIячкъалализиб дураберкIибси нешла мезла учительтала конференциялизирра.

Сунела хIянчи дигахъни, ил укъли бални, гъираличил рузни, халахIерурхни, бархьси кьимат кабалтни, уркIи иргъни Марзият ГIялиевнала гьар бархIила бузерила бетуц саби.

Ил мурталра дурхIнала ургар сари, дурхIни дигахъули сари. Илкьяйда рузухIели сунечил бузутала, бучIахъутала, дурхIнала бегIтала ургар хIурмат-кьиматличи лайикьрикили сари.

2021 ибил дуслизир Марзият ГIябдусаламовани «Нешла мезла бегIлара гIяхIси мугIяллим» бикIуси, республикала кьадрила конкурслизир бутIакьяндеш дариб.

2023 ибил дуслизир Дагъистан Республикала багьудила ва гIилмула Министерствола Баркаллала кагъарличи лайикьрикиб. «Нешла мезла бегIлара гIяхIси мугIяллим» бикIуси конкурслизир бутIакьяндеш дарни багьандан, нешла мез ахIерадарнилизи, чеалкIуси наслулизи илди далахънилизи кабихьибси халаси пай багьандан», — белкIи саби республикала багьудила министр ЯхIъя Бучаевли къулбасбарибси Баркаллала кагъарлизи.

Къизларлизир ва республикализир  дурадуркIути дарган мез гьаладяхI аркнила абзаназир илини бучIахъутани гьаларти мерани сархули сари. ДурхIнас чула нешла мез дагьес дигули сари.

Сунезиб имцIаливан урусла миллатла халкь хIербируси шагьарлизир, илкьяйда дарган мез дигахъуси учительница лерни илаб бучIути дурхIналара, илдала бегIталара игъбар саби. «МурчIхIели хIебелсунси, гIур зехни бетаурхIели белсахъес хIейрар», — бикIули бирар дарганти. ДурхIнани школализир касибти дарган мезличи ва гIядатуначи диги, лерилра гIямрулизир илдас багаладирни хIекьдеш саби. ВегIла мезра, ВатIанра агарси адам сеналра талихIчевли виэс вируси ахIен.

Марзият ГIялиевна ГIябдусаламовани гьарли-марли дурхIназир дарган мезличи диги адилкьули сари. Илдигъунти дарган мезла хIяракатчиби нушала ургаб лебхIели дарган мез детхIейхъниличи, нушала дурхIнала дурхIнани дарган мезла жузи делчIес бирниличи бирхауди алкIули саби.

Марзият ГIялиевнас бузерилизир сархибдешуни, гьарра шайчирад гьарбизуни, чIумаси арадеш ва гIямрулизиб талихI далгес дигулра.

Муъминат Хаттаева