Арякьун нушачивад цагьатIи юлдаш

2016 ибил дусла март базличиб «Молодежь Дагестана» газетализиб «Нуша сецадхIи кадуршес дуутира?» бикIуси дила макьала дурабухъунсири. Илаб нуни нушала республикализиб къачагъунани кабушибти Дагъиста бегIлара бурибти журналистуначила дила пикри бурибсири. ГIяхIбизур биэс ил макьала газетала итхIелла бекI редактор Абаш Абашиловлис, ца бархIи илини ну сунечи живарира.

— ХIейруду, ХIяжимурад, баягъи ит хIела бегIлара гIергъиси макьалализиб ахъбуцибси суалла чебкад, ил гIурра тIинтIбарили, цагьатIи макьала белкIес? — викIи ил.

— Секьяйда тIинтIбариша? – хьарикIулра ну.

— БелкIен, къачагъуни секьяйда нушачиб хIебиахъес багьандан, се баралли, гIяхIсил.

— Пикриулхъас, — ира нуни ва ит бархIил гьалав халкьани-ургавси журналистли узули калунси ва гьанна Москвализив хIерируси ца юлдашличи зянкъдяхъира.

«ХIу политик ахIенрину, вари, малукIад! – викIар набзи юлдаш. – ХIу политикализи ухIнавхъадли, илавад дуравхъес хIейруд».

Дила юлдаш газетала редакторлира валусири. Нуни Абашлизи илини наб гIеббурибси пикриличила багьахъурра. ЦархIилван бурасли, хIебелкIунра нуни редакторли гьалабихьибси суалла чебкад.

Амма ца камси замана дикили гIергъи «Молодёжь Дагестана» газетала бяхIлизиб илгъуна макьала дурабухъун. Наб ил гIяхIбизур. Макьалализир лерилра редакторли тIашдатурти суалтас жавабти лерри. Илала чеди, макьалала авторли бурулри, се барахIелли, камбирарал нушачиб «вацIала узби». «Жагьилти хIянчиличил гIеббуцалли, илди вацIурбази хIебашар», — викIулри иличила макьалала автор.

Ил шайчирти дилара илилара пикруми мешутили урдухъун. Биалра, нуни хIейубра макьала белкIес, амма илини белкIун. Избербашлизивадси МяхIяммадмухтар МуртузагIялиевли сабри ил макьала белкIунси. Илини урехи–урези агарли таманбарилри сунечи хъарбарибси хIянчи.

«Замана» газетализирти илала макьалабира нуни  дучIули вираси, амма «Замана» газетала корреспондентли узес вехIихьайчи, ну иличил тянишли ахIенри. МяхIяммадмухтарра ил газетала корреспондентли узули увухъун.

Нуни итхIели бурира илизи «Молодёжь Дагестана» газетализиб дурабухъунси сунела макьалаличила дила пикри. Илини урус мезличил дурадулхъути лерилра дила макьалабира дучIули уилри. Дила белкIаначила сунела пикри илинира буриб. Нушала хIял-тIабигIятлизир, диру-далтутазир дахъал мешудешуни лерри. Илдазибад бекIлибиубси – нуша кIелра дарган урус мезли лукIути мухбирти диъни.

Гьанбиркур наб, МяхIяммад Рабадановла кабинетлизиб (Аллагь сунела бунагьуначивад чевверхаб) бетаурси  нушала гьунибаъни. ИлхIели нушачил варх Москвализивад вакIибси ва дила юлдаш Арсен Гъаниевра леври. ИтхIели хIябалра илдани чугурличил жура-журала макьамтира дяхъибтири. МяхIяммадмухтарлира МяхIяммадлира даргала, Арсей кIарахъала мезли далуйтира гIяш-гIяшли делчIунтири. ГIур нушани урус мезлира чумал далай делчIунра. Ила кадерхур нушала жагьти гIямрула далуйти: «Горянка», «Опустился туман с Тарки-Тау», «По горным дорогам», «Песня про Буйнакск» ва цархIилти Дагъиста далуйти.

Дила юлдаш Арсейс МяхIяммадра МяхIяммадмухтарра гIяхIбизур ва кIинайс, гьар телефоннизирад гъайдикIухIели, илди гьанбурши. Дебали хIейгули ахъибсири илис, МяхIяммад Рабаданов нушачил агара ибхIели. Гьанна илизи МяхIяммадмухтарра нушачивад итил дунъяличи арякьун или, секьяйда викIуси?

МяхIяммадмухтарли дила бегI гьалаб дурабухъунси «Чакмализирти коньяк» жузличила нушала газетализи сунела пикри белкIунсири. «Дибгашила шилизивадси «учетил» бикIусири илала макьалалис. (МугIяллимла хIянчи мучлаагарбирули, наб дудеш «учетил» викIусири. Мухтарли иличилара бархли балули уилри).

«Дила пикрили, Арсен Гъаниевлигъуна бархьси кьимат  ХIяжимурад ГIяммаевичла жузлис литературала цалра критиклира хIелуга», — викIули сай МяхIяммадмухтар дила юлдаш журналистли жузла гьалагъайлизир делкIунтачила.

МяхIяммадмухтарли суненира жузлис дебали бархьси кьимат бедили сай. Нуни белкIунси тяхIярли аргъили сай илини гьарил хабар. «Гьаннала гIергъира 30 дусцадхIи, «Замана» газетализив узули ва урга-ургади жузира дуракайули, арали калаби, бахъал юлдашунала марси гьалмагъ, дибгашан вахъхIила «учетил», — ишди дугьбачил таманбирули сай МяхIяммадмухтарли дила «Конъяк в сапоге» бикIуси жузличила макьала.

Наб сеналра гьанхIебикиб, дила юлдаш наб гьалав гIямрулизивад аркьян или. Нуни балули, ца «чакарла» изала сабри илала лебси, уркIи изули саби или цайналра бурибси ахIенри. УркIи дилари изуси. Ну мяхIкамли виахъес ил гIякьлума угьусири.

Дила кIиэсил жузличила белкIунси илала макьалара («Абик-тылла зяхIматчи») наб дебали гIяхIбизур. Мухтарли дила Абик Аляскализибси гъяймачи бубгуси Балто бикIуси хяличил, Джек Лондонна повестуназибси Бек бикIуси хяличил цугбурцули сай. Иличибли илисра, набван, хурачила жузи дигахъни аргъесли саби. Гьайгьайра, дила хабарлизибси Абик маза хIердиран ва буцIи гIянддикIан хя биъниличилара бурули сай илини.

ХIера, се викIулил ил жузлизирти гIяяркьянала белкIаначила: «Бархьли бурасли, гIяяркьянала баркьуди наб гIяхIбилзули ахIен. Эгер хъалибарг гушбиубли, ил абикьес хIяжатдеш лебли, гIяяр вашни декIарси анцIбукь саби…  ГIергъити дусмазиб хIязлис жаниварти къирдирути гIяяркьянаби бахъбаили саби. Амма ХIяжимурадла хабуртазибти гIяяркьянаби жалладуни ва зулмукарти ахIен. Илди тIабигIят хIербирути адамти саби».

МяхIяммадмухтарли, ил набчив 6-7 дус виштIаси виублихьар, набчиб жявли аргъили сай гIяярвашнила заралличила. УркIи-уркIилабад бурасли, бусягIятла замана нунира дила жагьхIелла ил хIянчи балкIсилизи халбирулра.

Нуни пикрибарибсири, дила хIябэсил жузличилара МяхIяммадмухтарлизи белкIахъес. Нуни балулри, гьаланачиб илини чебетаахъили жуз бучIни, гIур, гIяхIцадхIи пикриулхъи, ва жузлис бархьси кьимат луги. БетхIеур кьалли — хабарра агарли арякьун ил нушачивад.

Пергер гъабза вири дила юлдаш.

— Ягъари, ХIяжимурад, вашигу ца-кIел бархIилис Избербашлизи. Ца кIина-хIяйна урхьулизив вазесалра биркур, — викIи ил.

— Набчи вецIнали гъамли бургар урхьу, — билзахъаси нуни. – НукIун Редукторный посёлоклизив хIерирусира.

— Редукторный посёлоклизибси урхьула дуб дебали нясси саби. Хурала хIункьри дираргу илар. Изберлизиб биалли…».

Се викIишира дила юлдаш Редукторный посёлоклизиб сагабарибси урхьула дуб чебаалри?

Нуни МяхIяммадмухтарла кIелра урши, МяхIяммадсалам ва МяхIяммад, кам-камли балути саби. Илала рурси Раисат нушачил рарх рузуси сари. Дила пикри лебсири ил дила хъалибаргличилра тянишварес. Кьаниубра. Чис гьанбиркусири ил нушачивад илцадра жявлили аркьни.

Ишаб гьанбушес чебиркур, Мухтарла сай акIубси УбяхI МулебкIила шиличи ва шантачи дигиличила. Илини набзи пахруличил бурули вири ил шилизибадти пачала хIукуматла заманала «Дикая дивизиялизибти» бургъантачила. Илала гъай хIясибли, Дурхъаси Георгийла крест бихантира буили саби мулебкIанти. Пахрубири Мухтарли мулебкIанти поэтуни-писательтачира.

Чуйнара зигарухъун ил набзи сунела шилизи башуси хан гьунила вайси даражаличила. Ил суал бекIбарес ибси кьасличил хIякимтачи ваши МяхIяммадмухтар. Илала урши МяхIяммадсаламли ишди бурхIназиб набзи бурни хIясибли, ил гьуни къулайбирнила хIянчи дехIдихьили сари. МяхIяммадмухтарли законтира гIяхIли дали. Илини илкьяйда дали адамтала чеблумира ихтиюртира.

Шантасра, юлдашунасра, балу-балтутасра дебали гIягIниси адам сайри дила юлдаш МяхIяммадмухтар.

МяхIяммадмухтар МуртазагIялиевла хъалибарглизи, гъамтази ва юлдашунази нура варх децIикIни иргъахъулра. ХIуша арали калабая.

ХIяжимурад Ражабов