Дахъал дурести дирар, гьалабла ва гьаннала манзилти цугдуцалли. ИмцӀаливан, адамтала хIял-тӀабигӀят ва гӀядатуни халдирули бирар.
Наб ишар цугдуцес дигулра адамтала ургарти бархбасуни, илдала баркьудлуми, дурусли буралли – уршби-рурсбала бархбасуни.
Илкьяйда, гьалабла замана (баягъи илкьяйда эс вирар 70-100 дуслис гьалабси манзиллисра) дубурлан уршби ва рурсби дакIу-гьаргли барх къунзбикӀес, гъайбикIес яра шадиб башес асубируси ахӀенри. Рахли урши-рурси барх чебаалри, адамтани ил халаси цIахдешлизи халбирусири, хаслира —рурсилис. ГIур илис шери рукьес дебали къиянбулхъусири. Ил багьандан, уршила ва рурсила ургар сегъунтилра бархбасуни дирути ахIенри, мекъ барайчи. Илгъуна гIядат цабехӀтас гьаннара дигахъули саби, цархӀилти биалли, иличи чараагарли къаршили саби. Чидил вархьсил ва чидил хатIавиркулил буресра къиянбулхъан.
Гьаннара шимазиб илгъуна гӀядат кали биалра, шагьуртазиб уршби-рурси барх бучӀули, къунзбикӀули ва ихтилабикIули саби. Илди-ургар бархбасуни алкIули сари. ЦархIилван буралли, гьанна уршбани ва рурсбани, бегIтала кумек агарлира, чус гелешмешуни декIарбирули саби.
Илди кӀелра тяхIярлизибад чидил мягӀничебси, гьатӀи? Секьяйда гӀяхӀил сабира? Нуша гьаладяхӀ ардякьирав яра ил шайчир вайти дарсдешуни акӀублив?
Мисаллис кайсехӀе, имцӀаливан гьалабла замана кабиркуси анцӀбукь.Халабаайчи уршбала ва рурсбала бархбасуни хIедири, халабаибхӀели биалли, уршилис дигуси рурси декӀаррарили, мекъ бирусири. Яра, биштӀахӀелил рурсила ва уршила дудешунани вягIдалабиубли, чула биштӀатала пикруми-хIерани биалли пикрилизи кахӀесили, мекъ бирусири. Илдигъунти масъулти ахъдурцули сари Дагъиста писательтала декIар-декIарти произведениебазирра.
Амма уршила сунес гьалмагъ декӀаррарес имкан лебси биалра, рурсила сегъуналра ихтияр агарсири. Илала уркӀила хӀялани ва пикруми мучлаагардирулри.
Чебиуливан, илгъуна гӀядатла гӀяхӀси шали саби уршбани ва рурсбани цали ца биргӀябиргес хIебирни, ва илдала чӀумати хъалибаргунира детарулри. Амма вайси — хьунул адамла хӀурматхIебирни (хIяланачила гъайикIухIели саби) ва жагьилтала уркӀби дялчни, сенахӀенну илдала дигай пикрилизи кайсули ахIенри.
Се бетарули гьанна? Илдигъунти анцӀбукьуни дебали камкадиубли сари. Жагьилтала, рурсбала ва уршбала чула уркIи битIакIибти гьалмагъуни декӀарбарес имкан леб. Рурсби гужли шери бедлугули ахӀен. Гьанна жагьилти цали ца балули мекъ барайчи, ихтилатбикIули, киноличи башули саби. Ил, дила пикрили, гӀяхӀси саби, сенахӀенну вегӀли сунечил гӀямру дуркӀуси адам имцӀали вагьалли, кIинайс гьамадли бирар. Амма вайтӀа саби ил азаддеш жагьилтани гӀягӀниагар шайчибра пайдалабирес бирни. Адаб-хIяяла дазурбачила хъумхIерталри гьаннала жагьилтани, лерил секIал гьунчидирки. Духули вяшикIуси мурталра гьалавяхIцун вашуси сай.
