Илдигъунти бурхIни тикрарма­диаб

Вайси анцIбукьли адам анцI­кьила варачайзи гIелауршу. Гьай­гьай, дирар кьисматли кьа­дардарибти декIти ва дяхIяэс къиянти анцIбукьунира. Чили-биалра балу-балули вайдеш биралли, ил­хIели бирар имцIали децIигусира. Ил­гъуна децIли адамла уркIира чархра кьикIли бугусиван билзан ва даимлис сагъхIебируси дяхъи бетарар. ГIер­­гъити дусмазир илдигъунти бахъла уркIби кIибайдирути, дар­да­нази диркахъути терроризмала кахти анцIбукьуни кадиркули сари. Бархьаначи буралли, илди кадиркули ахIенну, кадиркахъули сари. ИлхIелира бекIлил чучиб сегъуналра гIяйибагарти адамтала гIямру къябиули.

Каспийсклизиб 1996 ибил дусла ноябрьла 16-личиб терроризмала баркьуди дураберкIили, хабарагарли Ленинна уличилси кьакьализибси 58 ибил номерла 9 дерхIла юрт баргаибсири ва 69 адамла гIямру къябаибтири. Илар хIердирутири Каспийскла хасси погранотрядлизибадти Россияла дазу балтахъутала, гьавала декIарси эскадрильяла ва Кавказла хасси пограничный округла «Махачкала» ибси оперативно-войсковой отделла хIянчизартала хъалибаргуни. ИтхIели 95 адам хIербирути 41 квартира ха­раб­­дарибтири. ХIиллализиб алхунти 69 адамлизибад 20 дурхIя сабри, 17 хьу­нул адам, 15 офицер-дазу балтахъан, 2 солдат, 2 чула гъамтачи бакIибти гIяхI­ли, цархIилти каспийсклантири.
Илаб хIербирути бахъалгъунти адамти гъятIбиълумала удиб ба­гьар­биубтири, баргбердлис гIергъи. Илдас кумекличи бегI гьалаб мякьларти юртаназиб хIербирути адамти музабухъунтири. ЦацабехIтас мерсдакьи дургар или гьанбикилри. Мерличиб бузутани гIянжи-къаркъала удибад 106 адам дурасибтири.
Ил хIилла Россияла тарихлизиб цаибсири, амма хIейгеси биалра, ил бегIла гIергъисира ахIенри.
Итди балагьла анцIбукьуначила бахъли чула гьанбикуни ва пикруми дурули сари. ХIера, илдазирадли газета бучIантасра чумал гьаладирхьехIе.
Елена Заловала ит кахси балагьла дуги мурул дазу балтахъантала отрядла дявила-медицинала кабизла начальник Андрей, хIябалра урши Гена, Паша ва Олег алхунтири. Ил медицинала хасси кабизла майор сарри бузери бархьбалтухIели.
«Нушала хъалибарг Дагъистаннизи бакIибсири ит анцIбукь кабикес кIел дус гьалаб. Ну 32 дус риублири, мурул — 33. ДурхIнас Каспийсклизиб лебгIеб гIяхIбизурсири. Илди мурталра урхьнази башутири. Гена 11 дус виублири, Паша – 8 ва Олежка – 5. ГIебшнила каникултас нуша лерилра Кисловодсклизи госпитальлизи дякьунтири. Каникулти тамандиубхIели, дурхIни хъули чарбухъес хIяжатлири. «Ну дурхIначил чарулхъас, хIу циила бамсриахъес кален», — викIусири Андрей. Ну илизи тиладирикIаси чумал бархIи гIурра калахъес, амма ил разихIейкибсири. Сай арякьун ва набзи калахъес тиладибариб. Илкьяйдали илини дила гIямру дерцахъибтири», —гьанбиркахъули сари Еленани, нургъби ушкули.
Илини баргбердличила телевизорлизибад аргъибсири.
«…ЧаррухъунхIели набзи дила хъалибаргличила селра балахъули ахIенри. Дила умутунира удули ахIенри. ХIябал бархIи гъятIбиълумала мякьла кариира. ХIябъибил бархIи нуни дила дурхIнала гягI багьурра. Нуни балусири илдала гьарилла гягI. ГIур шиниша куртка чебаира ва шакрикира илаб дила хъалибарг лебниличила…
Илди нуни кIапIбуцира… Сецад къиянтази бикили алхунал или кьакьадешлизирри ва илдачи хIеррикIес дигулри…».
«Дила хъалибарг мицIирли калунсири. Кахси тIамала аргъибхIели дила хьунуй харчризурли, унза гьаргдариб. ИлхIели нуни баргбердла гягI биъни багьурра, ну кьалли сапер сайра. ТIама-гьама иргъулри. ВиштIасила биса чедихулри, чиларил тIама аргъира «Неш, хIу чинарри» ибти… УркIухъунси нуни аргъира адамти берцахъес хIяжатли биъни. УдивяхI дуцIухъунра, гьар мерларад бисала ва цIумла тIамри чедихулри…
Итди балагьла анцIбукьуни чедаибси адам гьалав кьяйда хIериэс хIей­ри. Дила хьунулра итхIелла анцI­букьла асарлиур зягIиприкиб или гьан­биркули саби. Ил онкологиялизи ри­­кили 54 дусла гIямруличир реб­кIиб», — хIулбазир нургъбачил гьан­бир­кахъули сай Батман Темирхановли.
Елена Заловани сунела хъалибарг Минеральные Водылизиб, сунела мура мер-мусаличиб хIярибихьиб. Сари биалли, Каспийсклизи чаррухъун. ДецIли паргъатдеш хIелугули, ил хIянчила дурарухъун. «Бузерили анцIкьилизирад рерцахъира», —рикIули сари ил. Майор Андрей Заловли илизи бурибсири гIямру илкьяйда ахирличи диркути ахIен ва хIерриэс хIяжатси саби или. Илини тиладибарибсири сунес шери рукьяхъес.
Илдала хIябал урши акIубтири: Серёжа, Саша ва Вова. Кьисматли илис гIурра мурул Андрей ва хIябал урши кьадарбариб…
«Халалгъуна уршили дазуличиб къуллукъбирули сай, Саша ДГТУ-лизив учIули сай, Вова тухтур ветаур.
Шел дусла рухIнар ну бегI гьалар гъинчIризурсири Вова акIубхIели. Гьарли-марти гIямруличи ракIниличи умутбихьира бегIла виштIал урши акIубхIели…
ИтхIели алхунтачила сеннира хъумартес асухIебирар. Ит кахси анцIбукь кабикибси мерличир 69 кьада удатурли сари алхунтала гъамтани», — бурули сари Елена Заловани.
Гьанна Андрейра Еленара отставкаличиб саби, амма Каспийсклизиб хIербирули лебал ва чула мер-мусаличи арбякьунти, барх бузули калунтачил бархбас бузахъули саби.
Сепайда, Къизларлизир, Москвализир, Волгоградлизир, Буйнакъсклизир тикрардиуб гIурра хIиллаби… 2002-ибил дусла майла 9-личибра гьалаб хIилла дураберкIибси мерличибадли гьарахъли ахIи, гIурра вайнукьабани чула агъула някъби гIяйибагарти адамтачи дяхIчиаиб ва 43 адамла гIямру къябаиб. ИлхIели баз дикили гIергъи, такьсирчиби баргиб.
Адамтала кьисмат кьутIкьубирути баркьудлуми дурадуркIес вайнукьаби даимбиуб… ХIера, хасси балбуцла анцIбукьуни камли дилзули диэс фашистунас, иларра терроризмала усал­дешуни дирес къайгъилизиб саби илди.
Вайберхуни тIашаэсил цIакь агарсив нушала улкализиб яра дунъяла цалра пачалихълизиб? Илдала адаб-хIяя, ламус-хатир, инсап лерли хIедиалли, чучира сегъуналра уркIецIибарес хIейраргу…