Заманали хIебулъахъуси лямцI

Адамла дяхI-сипатличи хIеризурхIелира, ил сегъуна адам саял багьесли бирар. ХIердизирая, даргала чевяхIси поэт ГIязиз Иминагаевла суратличи. Илала хIерлизирти цIа, гьарли-марти дубурланна куц-кабиз хIясибхIедаресли ахIен.

Поэтла назмуртазиб гIячихъли чебаэсли саби заманали хIебулъахъуси лямцI. Илгъуналицун вираргу дяхIлизи бархьдеш бурес, усалти ва лайикьагарти баркьудлуми датIес, патриот бяркъличи жагьилти бикахъести пикруми дурес. Сецад замана арбякьи биалра, ил багьадурла пасихIти ва кагибти пикруми, цIала ургигъуна бархьдешла дев, ВатIайчирти дигили ламдикIути пикруми, нушачи даилицунра ахIи, илдани учIанна уркIиличи халаси асарра бирули саби. Хаслира гьанна Украинализир дявила анцIбукьуни кадиркухIели. ХIера, сейкIулил ил сунела «Нушала призывникунас» бикIуси назмулизив:
…ВатIанна ахIарти жагьилти дурхIни,
ДакIили сарину гъубзнела бурхIни,
Дуцая дугати яракь някъбази
Нушила ахIарил ВатIан багьандан.

…Дунъяла халкь-ургар питни элкьути,
Диржибти хIилишиб мулэхIихъути,
Даимал халкьла хIи нехIакь хьар­тIу­ти
Нушила дазула дураб тIашаис…
Дусми шалгIердулхъаллира, игит­ти адамти илдигъунтили кавлу­ти саби. Илдачибадли алкIутира са­бигъунти урехиагарти ва гъабзадеш­чебти бирар. Амма усал гъубзни, вер­шаби, адаб-хIяя агарти, цIахдеш се сабил хIебалути, урезиагарти ме­хIе­дер­хIхъали убяхIтили бирутири ва илдачибадли акIубтира илдачибра усалти саби. Илди кIибехIлалра ургар гьачамалра баришдешра бируси ахIен. Илкьяйдали бархьдешра балкIдешра даимти къаршикартили кавлули сари. Илгъуна бархьдешла байрахъчи сай хIурхъан Иминагайла ГIязизра. Ил хIябдехI дургъбала цIализив дебшлавиубси сай, илини адамтас мурхьси мягIнала ва халаси пагьмули ламдикIути назмурти гьаладирхьули сай. Илдачи халкь савлила берхIиличиван хIерти буили саби, ва илди Кьуръа аятуниван уркIиличир руркъути дуили сари. Гьаннара дубурлантани дигиличил ва пахруличил тикрардирули сари:
«Шанда тур някъбазилли
ГIяскурти сахъли сари,
Душмантази СССР
ЧIумъали балтахъули.

Душмантала нушаши
Хьулани дахъал сари,
Вавнабяхъибил анхъла
Къапу дибъали сари.

Шис дигалла душмандиш –
Агура нушала ляв,
Шис дигалла баришдиш –
Агура нушала дяв.

Улкалис алавчалли
Шанданна бару саби,
Дяв диганти бигвихъис
Диръили дару сари».
Тамаша хIебиалли, ил назмулизибадли ца кьани гьанбуршис или рехIрихьирагу, уркIиличиб риштIахIелил багьурси бургъантас ва гIядатла адамтас гимнли бетаурси ил назму саби-сабил уркIилизибадли устадешчевси гIярбукIай мургьила гьимиртазибадли бемхурси гьайкариван дурабухъун. Ил къяббердахъес дила ламусли кьабулхIебариб. Илцадра жагали каргьурхIели.
Наб дебали гIяхIбизур «Гьарахъбакьая къинжал» бикIуси назмура. Илизир поэтли дебали мурхьси мягIнала тугъи гьаладирхьули сай:
«Къие халкьлис душманикьул,
ГIвямрулизив пашманикьул,
Туснакълизи хIу дибъайкьул
Къинжал гьарахъбакьа, юлдаш.

Сунишибли язихъбибти,
ХIи хьартIнилис пашманбибти,
Хьунул-дурхIя ятимбибти
ПикриахIбикьуллив, юлдаш?

Къинжал билгьне се мурадал,
Бура хIуни ча хьаршудал,
Агвар къийин сен бурчудал,
Вайна хиял бати, юлдаш…»
Гьалабла замана гьарил мурул адамли ханжулти ва дисби дихути дуили сари. Ца баралра хIейгибизурси баркьудила яра гъайла масъала илдала икьайчил арзес къалабабикIутира камли хIебурги. СенахIенну кабуршути, бирхъути камбирути ахIенри дубурла шимазиб. Гьанна давла-маслизи гIелабикибтани тапанчабира пайдаладирули сари ва илдала кумекличил дахъал балагьла анцIбукьунира кадиркахъули сари. Итцад къугъати гъайличил халкьлизи пасихIти пикруми дурили хьалли, илала гIякьлу шягIирли гьаннара гIебасили ахIен цацабехIти бекIбяхъунани.
ГI.Иминагаевла творчестволизиб халаси мер бурцули саби сатирали. БалкIдеш, кIибяхIяндеш, вершадеш, урхIла мас букнила анцIбукьуни далтIули, илини делкIунти назмурти адамтасра дебали гIяхIдилзутири ва илдазирадли дахъалгъунти буралабачи шурдулхъутири.
Даргала советская литературалис хьулчи кабихьибси поэтуназивадли цали сайси машгьурси сатирик ГIязиз Иминагаев акIубси сай Сергокъалала районна ГIяймаумахьилизив 1892 ибил дуслизив. ДекIар-декIарти санигIятуни дузахъули калунсири ил ва жявли лукIес вехIихьибсири.
ГI.Иминагаев акIубхIейчирад 130 дус дикнилис хасбарибси шадлихъла балбуц дураберкIиб октябрьла байхъайчиб МяхIячкъалализибси Поэзияла Юртлизиб. Ила цалабикиб поэтла шанти-тухумти, поэтуни, писательти, журналистуни, даргала районтала вакилти, илала поэзия диганти. Балбуц бехIбихьиб поэтла гIямруличила ва творчестволичила видеофильмличил. Балбуц бузахъулри Поэзияла Театрла директорла пагьмуртала шайчирси заместитель Ариза Батыровани.
БегI гьалав гъайухъунси Дагъистанна писательтала Союзла председатель МяхIяммад ГIяхIмадовли поэтла творчестволичила къантIли буриб. ДГУ-ла филологияла факультетла профессор, Дагъистанна писательтала Союзла даргала секцияла руководитель Муса БяхIяммадовлира чедетаахъили ва кагибти мисалтачил ГI.Иминагаевла творчествола хасдешуначила баянти гьаладихьиб. Гъайбухъунти-ургаб лебри поэт ва тилмаж Марина ГIяхIмадова-Колюбакина, «Замана» газетала бекI редакторла заместитель Салимат ГIялиева, «Дагъистанна культурала ва рухIла давла» ДРОО-лис бекIдеш дируси Перзият БяхIяндова, ГI.Батирайла уличилси Даргала тетрла художественный руководитель Мустапа Ибрагьимов, «Дагъистанна ши» бикIуси музей-заповедникла директор Зумруд Сулайбанова ва цархIилтира. Къугъати гъай дуриб хIурхъан шягIирличила Дахадаевла, Ахъушала, Сергокъалала, Лавашала, Хайдакьла районтала вакилтанира. Даргала районтазибадли бакIибти далайчибани ГI.Иминагаевла назмуртачил далуйтира зайдухъахъун.
Гьайгьай, илгъуна къугъаси балбуцличиб Даргала театрла гIяртистунира чараагарли бирути саби. Поэтла назмурти пайдаладарили, лергIер къугъати далуйти делчIун илдани ва сатирала номерти чедаахъиб.
Шадлихъла ахирличив ГIязиз Иминагаевла тухум, Сергокъалала МКДЦ-ла методист Ибрагьим ГIялибеков гъайухъун ва балбуцличи цалабикибти поэтла тухумти-шантала шайзибадли лебилра гIяхIлас баркалла багьахъур. ГIур Краснодарла крайлизибси «Цадеш» бикIуси Дагъистанна халкьанала культурала Центрла жамигIятла организацияла председатель, ГI.Иминагаевла уршила урши ГIисани шягIирла гъамтала шайзирад балбуц дураберкIахъес кумеклабиубтас грамотабира дедиб.
ЧевяхIси поэтлис нунира назмула ишди тугъи пешкешдирулра:
ГIязиз жан ВатIан гьанни
Дедес ахIерхIейрути,
Лебти саби гIяхIгъубзни,
Къаркъала къалагъунти.

Кьуватчебдешли някъла
Шурми мутIигIдиранти,
Бугаси девли душман
ЛямцIли кьяйда бирхъянти.

Илдигъунтазивадли
Виради, хIурхъан ГIязиз,
Шанданна дебш касибси
Дергъла цIала дайлизив.

Ардашаллира дусми,
ХIебубкIар хIела хабар,
ДарсдикIалра замунти,
Кавлан пагьмула гьунар.

ИшбархIира шягIирла
Дев саби зайбикIули,
УркIби кIибяхIянтала
Дяр или руржахъули.

ХIугъунти гъайла устни
ХIебиулигу гьанна,
Бугал девла ургили
Бургуси усал гъубзни.