Игитдешла багьа

Ишдусла июльла 10-личиб диркули сари цугли 5 дус, Дагъистанна по­ли­цейс­­кий­ли ДешлахIярла вацIа­лизиб че­бяхI­с­и игитдешла гьунар дура­бер­кIиб­хIей­чирад. Ил полицейский сайри 30 дус виубси МяхIяммад НурбяхIяндов. Савли сягIят шуличиб ДешлахIярла ва­цIализиб бизил гьанкIли бусути Мя­хIям­мадличи ва илала узбикьуртачи ха­­барагарли къачагъуни чебухъи, ил­дала някъби-кьяшми дигьунтири. Шел къачагълис къаршидеш че­би­ахъуси гъудурти журабазив цацали вирхI­­­­нила шайчирти абзанала Рос­сияла чемпион ГIябдурашид буся­гIят кавшибсири. Каспийсклизив по­ли­­­циялизив узуси МяхIяммад гьа­ла­на­чив кьукьубачи катур, гIур илизи «по­лициялизибад арбукьяхъес барх бу­зутачи телефоннизивад дугьаизи» би­­кIес бехIбихьиб. Се бирули тапанча душ­май сунела бекIличи бяхIчикаибси Мя­­хIяммадли?..

Телефоннизибси видеолизиб ил анцIбукь чебаибси ва МяхIяммадли дурибти гъай дакьибси РФ-ла Президент В.Путинни, МяхIяммадла бегIтази чула уршилис Россияла Игитла Зубари бедлугухIели, ишди дугьби ду­риб­тири, бикIар: «Дила гIямрура ур­гъан­на­гъунтихIели, нунира дахъал илдигъунти анцI­букьуни чедаибти сари, амма хIу­шала уршили чедаахъибтигъунти игитдеш чехIедаира. Гьарли-марси гъабза уили сай ил».
«Дузеная, узби!» — Россияла Игит Мя­хIяммад НурбяхIяндовла гIям­ру­лизир бегIлара гIергъити дугьби сари илди. Газетабала, журналтала белкIаназир илди дугьбас гIергъи им­цIаливан вявла ишара кабалтули бирар. Дила пикрили, ил балкIси саби: илар вявла ишараби диэс дирути ахIен, сенкIун баласра нуни: МяхIяммад НурбяхIяндовли итди кIел дев, гIяхIли пикриухъи, уркIилизир делкьи, саркъахъили, къалабахIейкIули, багьлали ва гIяшли дурибти сари: «Дузеная, уз­би» («Работайте, братья»). ГIя­си­виубси адамли вяв-чIярикIули дурибти дугьбани адамтала уркIбачи ил­цадра асарбарес хIедирар. Илди дугьби вегI­ла уркIила хIяйчи мешудика­хъили, гIягI­ни­си тяхIярли дурнилизиб саби М.Нур­бяхIяндовла игитдешла че­бяхI­дешра (величие подвига). Ил багьандан сарри илди нушала улкала гьарил адамла уркIилизи даибтира. Наб гьандиркур «Дузулра, узи» («Работаем, брат») дикIути Россияла полицейскийтала жавабти. СМИ-базир илди дикьухIели, пахрули бирцIули бири дила уркIи…
Нуни дила биштIаси макьалалис «Игитдешла багьа» бихьилра. Ил багьандан ца-кIел дев игитдешла багьаличилара дурисра. Нушала улкала бахъал адамтани ВатIа хъархIерагардеш багьанданти дургъбазирра гъабзадешра игитдешра чедаахъибти сари. КайсехIе улкала тарихлизирад ца-чумал баян, мисал. Игитдеш ахIенрив гьатIи, душмайс мутIигIхIебакIили, мицIирли шинна уди арбякьунти «Варяг» крейсерла матросунани, поэт В.Маяковский викIуливан, поездла бугъала цIабилкьлизиб ми­цIир­ли цIали игути, мицIирли ванзализи хIярибирхьути, бацIахъибси къалай ва гъургъашин кьакла кертIули, бубкахъути граждан дургъбазиб алхунти большевикунани дакIударибти («Живьем по голову в землю закапывали нас банды Мамонтова, в паровозных топках сжигали нас японцы, рот заливали свинцом и оловом»)? ГьатIира халати гъабзадеш чедаахъиб советский солдатунани ЧебяхIси ВатIа дергълизир: Брестла кIялгIяла горнизонни, А.Матросовли, ка­питан Гастеллони, комсомолка З.Кос­модемьянскаяни, Краснодон шагьарла «Жагьил гвардияла» бургъантани ва бахъал цархIилтани.
1993 ибил дусличибад бехIбихьили, РФ-ла духIнарти къуллукъунала 200-личиб имцIали хIянчизарлис Россияла Игитла у бедибси саби, илдазибадти 150-цад ил уличи лайикьбикиб беб­кIили гIергъи.
Сегъуна саби, гьатIи, илдала игитдешла багьа?
Гьарил Игитла игитдешла багьа­ли­чила декIарли биштIаси макьала­лизив ну гъайикIес хIейрусра. Ца-хIя­бал дев дурисра МяхIяммад Нур­бя­хIян­довла игитдешла багьаличила. Илала игитдешла багьа саби сунела неш-дудешлизивад, хьунуйзивад ва биш­тIати урши-рур­си­ли­зивад, сай акIуб­си граждан дергъла бару, ахIерси Сер­гокъалализивад, Деш­лахIярла ва­цIа­лизивад, тухумтазивад, гъамтазивад, юлдашуназивад, су­нес дурхъати секIайзивад сай мяхI­ру­­миъни. Лерилра илдасра ва дахъал цар­хIилтасра «гIям­ру» бикIуси саби. ХIебиалли, Мя­хIям­мад НурбяхIяндовла игитдешла багьа сунела жагьти гIямру сари. Ил тяхIяр саби цархIилти Игитуналара. Игитуналара, цархIилталаван, бебкIали гIямру ардихути диубхьар, илдас бебкIаагардешра бихуси саби. МицIиртани илдачила хъумуртуси ахIен.