Дурхъати 10 бархIи

Кьурбан-Байрам — ГIид аль-АдхIа — бусур­ман­та­ла бекI­либиубси байрам саби. Ил Зуль-хIижжа базла 10-ибил бар­хIи бехIбирхьуси саби, хIяж та­ман­­биубли гIергъи. ГIярафала бар­­хIилис гIергъиси бархIи саби. Илис гIергъити хIябал бархIи (11, 12, 13) «ташрикьла» бурхIни сари. Илди бурхIназиб Кьурбан лугьни нушала Идбагли (с.гI.в.) сунечи хасси пикри бяхI­­чииуси суннат саби. Илди бурхI­назиб Кьурбан белгьни дебали кьи­­матбируси баркьуди саби. Кьур­байс лугьуси мицIираглизирад хIи чяхI­духъниличил ил адамличирти бунагьуни урисути сари.

Ил базла гьаларти бурхIни, хаслира байрамлис гьалабси ГIярафала бар­хIи дуббуцни суннат саби. «Илди бурхI­назив дуббурцуси адам Аллагьли (с.т.) вецIал секIайчивли дурхъавиру: Сунела гIямрулизи баракат хьурабиру, мас-давла имцIабиру, хъалибарг балагьуназибад берцили бирар, бунагьуни умудирар, гIяхIти гIямалти имцIадирар, бебкIала излуми кункдирар, хIяб шаласи бирар, гIяхIти баркьудлумала умцан декIбирар, жагьанаблизивад верцили вирар, ахиратлизиб сунела даража имцIабирар» ибси хIядис лебси саби.
Нушачи баахъибси хIядислизиб Идбагли (с.гI.в.) бурули сай: «ГIярафала бар­хIи дубуцибсила арбякьунси дус­лара лябкьуси дуслара бунагьуни ицути сари». Ил бар­хIи дубхIебурцахъес хIяж­ликьянабазицун бурибсири.
Зуль-хIижа базла 9-личибад 10-ли­чи дуги гIиба­дат­лизиб беркIни де­бали гIяхIси саби. Ил барес имкан хIе­биалли, дугила хIябал бутIала ца бу­тIа биалра, яра дугила ва савлила дехIибала жамигIятличил мижитлар дарес. Дай дугила гIергъи, Кьурбан-Байрам сабабли, Аллагь (с.т.) багьандан нигетра барили, лебил кьаркьа умудеш барес чебиркур.
Савли мижитлар байрамла де­хIи­бала диру: «Нуни нигет барира гIид-дехIибала дарес жамигIятличил дарх (имамлис гIеларад), Кьурбан-Бай­рам­ла хIурматлис, дурхъаси Аллагь (с.т.) багьандан».
Кьурбан лугьнила гIядат нушачи баибси саби Ибрагьим Идбагличибад. Илала гIибрат нушани даимбирулра. Ил ислам тIинтIбирули, сунела халкьлизи бунагьуни хIедирахъес, Аллагьличицун (с.т.) бирхахъес, Илис гIибадат бирахъес жиикIусири. Илала иманна цIакьдеш чебаэс багьандан, ЧевяхIси Аллагьли (с.т.) ил ахтардиварес кьасбариб. Ибрагьимли сунени чеасибси бирули, Аллагьлис (с.т.) мутIигIли, сунес бегIлара дигуси урши кьурбанварес гIягIнисири. Амма ЧевяхIсини Ибрагьимла Кьурбан кьабулбариб ва урши ИсмягIилла мерла Гьалжанализибад кигьа бархьиб. Кьурбан-Байрам Аллагьлис (с.т.) му­тIигI­дешла, Иличи вирхнила, адамтачи уркIецIи-ряхIмула ва дигила лишанра саби.
Кьурбан-Байрамла бархIи кьурбунти лугьути сари, садакьа буртIуси саби, гъамти-тухумтачи гьаббикIур, хIябрачи башар. Цалис цали савгъатуни дуртIу. Гьарилли чула хъулибра гIяхIли дигиличил кьабулбиру.
Кьуръайзиб бурили саби: «Аллагьличи (с.т.) белгьунси масла я хIи, я диъ даайчи, Иличи диур хIушала урехи ва мукIурдеш».
Кьурбайс делгьес асубирути ми­цIи­раг сари: 1 адамлис кьадин дус диубти — маза, кигьа, кьяца, гIежа. ВерхIел адамлис — 2 дус диубти кьял, унц, гамуш, валри биалли — 5 дус биубси (цархIилти мицIираг кьурбайс лугьути ахIен). Кьурба диъ хIябал бутIаличи буртIу: ца кесек вегIлис балта, кIиэсил – беркеси барили гъамти жибиру, хIябэсил – мискинтас буртIу. Белгьунси мицIирагла гули яра диъ дицес асухIебирар. Мас зягIипдеш ва нукьсандеш, агарси биэс гIягIниси саби. Кьиямала бархIи Кьурбан гIяхIти баркьудлумала умцантачиб бирар мукекира, гулира, лутIи-кьяшмира (копыта) дарх. Ил бархIи кертIибти хIили биалли, ванзаличи даайчи Аллагьла (с.т.) гьалаб чула мер бурцу.
Илди лугьнила къулайдеш чедибси гьаб-гIер­гъи­дешлизибад багьес вирар. Валрира кьялра верхIел адамлис кьурбайс делгьес асубирути сари, кигьара гIе­жара – цалис.
Эгер хъалибарглизиб ца кигьа яра гIежа лугьули биалли, ил барниличил суннат таманбарибсилизи халбируси саби хъалибарглизиб лебти лебилра балугълабаибти адамтас. Кьурбан белгьни багьандан бируси гIяхIдешра лебилра хъалибаргличи чебетиуси саби. Амма гIяхIсилизи халбируси­ са­би хъалибарглизибти верхIел адам­лис кьял лугьни.
Кьурбайс белгьунси мицIирагла диъ садакьалис зярхIли бедлугни къулайси саби, хъалибарглис баракатлис диъла бутIа батурли. Кьурбайс белгьунси мицIирагла хIябал бутIала ца бутIа садакьалис бутIесра асубирар. Ил шайчиб гьалабирхьуси бегIлара камси тIалаб—закатличи хIяжатси бусурман адамлис зярхIси диъла бутIа бедни саби.
Гьарли-марли, Кьурбан-Байрам адамти-ургар дигичердеш, узидеш, цабалгундеш тIинтIдируси байрам саби. Гьарил хъалибарглизи ил дурхъаси байрамличил дарх баракатра, дигира цала цали уркIи аргъибдешра хьурадиаб! ХIушала Кьурбунти кьабулдараб! Амин.