Мез ва гIядатуни мяхIкамдирули

Сергокъалала биб­ли­­о­текализи рухI­на­ру­хъунхIели, ве­цIа­над­ли дусми гIеладяхIли чар­­ду­хъунтиван бизур. Ну­ша­­ла нешанани ва хала не­ша­­нани челгьутигъунти хIев­ни, кIунби чебли даргала рурс­ба­­ни виштIаси сирила калт­ни­ла гIядат чебаахъес хIя­дур­би­кIулри. Илдала гьайбатли зай­­­бикIуси далайла къугъаси тIа­мали дурхIядешлизир ду­бур­тазир деркIибти талихI­черти бурхIни тамай хIулбала гьала лагдизахъур. Илди му­рити хIя­ланазир ну сеннира чер­саргъес рирули ахIенри ва иш­хIелла хIякьикьатличи хIе­рир­­ху­сиван, кIел ман­зилла ур­гар хIяй­ранни тIаш­ри­зур­си­ван­­ри.

«Агь, хIушаб хIялалдиъ, гIяр­тистуни биалрира буиши, илди мугIяллимтала пагьмуртани чи-дигара тамашавира­хъу­гу», — ибти дила пикруми къя­баиб нешла мезлис хасбарибси балбуцличиб зайбухъун­си даргала гимнла гьайбатси тIа­мали. Ил гIеббуциб балбуцли­чи цалабикибти лебтанилра.
— Дарган дугьбачил нуни
Иш шадлихъ бехIбирхьулра,
Иличи валхIейкибси,
ВирхIейрар, ну рирхулра.

Нешла мез мяхIкамдарес
Мурад саби ишбархIи,
Ил пикри бурхахъутас
Арадеш габ Аллагьли, — бал­буц ибхьули, малхIямли гъай­ри­кIуси Краснопарти­занс­к­ла шко­лала нешла мезла му­гIяллим Насибат ХIя­жиевала тIа­мали цалабикибтала пикри би­тIакIиб.
— Салам, хIурматла дарганти, ишбархIи хIуша иша цаладикилрая дарган мезла хIурмат ахъбурцнила ва илди гьаладяхI дашахънила мурад бетерхахъес багьандан. ВегIла ВатIайчи диги нешла мезличил дирар жагали иргъахъути ва иш балбуц Дагъистан 100 дус биънила анцIбукьличилра бархбалсахъехIе.
Нушала хIурматбирули иш балбуцличи бакIибти гIяхIлас хаслира халаси баркалла багьахъес дигулра.
Сергокъалала районна шко­­­­­­лабазибадти нешла мезла му­­­­гIял­лимтани Дагъистанна ле­­рилра миллатунала мезана­чил Р.ХIямзатовла назмула кьа­­ни белчIун.
УбяхI МулебкIила школала ру­­чIанни сунела шилизивадси поэт Казимбек Рабазановла неш­­ла мезличила назму бел­чIун. ГIур цар­хIилти бу­чIан­та­ни­ра му­гIял­лим­танира назмурти дел­­чIун.
Зайдухъун илар хIурхъан­тала жагати далуйтала, делхъла агурби ва школьникунани инсценировкаби чедаахъиб. Леб­тасалра гIяхIбизур Гьидаят Мя­хIям­мадовани белчIунси да­лай.
Гъай бедиб А.ГIябдул­ма­на­повази.
— АхIерти сергокъалаланти, узби ва рузби, хIушаб хала­си­ баркалла ишгъуна жагаси шад­лихъ дураберкIнилис. Иш­ди бурхIназир нешла мезлис хас­­дарибти дахъал декIар-де­кIар­ти далдуцуни детурхули са­ри, амма Сергокъалализибси­гъуна гьар шайчибад чебетаахъи­ли ду­раберкIибси цал­ра че­хIе­баи­ра. Дила пик­ри хIя­сибли, сегъунти миллатунала далдуцуначи рукьяс­ли­ра дар­ган мезван жагали зай­ди­кIу­ти агара. Амма бар­хIи­лис чу­­­­мал школа­лизи ра­шухIели, ди­­ла уркIи би­­сули саби, мез дахъ вайтIа пай­даладирухIели дурхIнани. Кай­­­сули ахIен даргантала дурхI­­­нани «Лачин» журнал ва цар­­­хIилти га­зетаби-жур­нал­ти. Ил­кьяйда асу­хIе­би­рар. Га­зе­та­би-журналти пайдала­ди­­рес хIяжатли саби му­гIял­лим­та­ни дурс­рачир. Миллатла мезани дубкI­нила халаси урехи лебни­личил бархбасахъи, ну­ша дурхI­начил мурталра неш­ла мезличил гъайдикIес хIя­жатси саби.
ГIур нешла мезла му­гIял­лимтани виштIаси акIубхIели, хIур­­хъантани дузахъути гIя­да­­туни чедаахъиб. Зайдухъун­ илар виштIасилис дучIути гард­ла далуйти, мубаракла дугьби. Ил лебгIеб жагаси гIя­дат халати устадешличил че­ба­­­ахъиб илабти «нешанани», «ха­­ла нешанани», «тухумтани», «ун­­­рубани». Иличиб дигеси анцI­­­­букьра къугъаси гIядатра гьа­­тIи биэсра хIебиригу. Кьумурра бицIахъиб хIурхъантани бизити берклумачил. Ил балбуц жагати делхъличил хъараахъур «дурхIя акIнили» шадбиахъубти «гъамти-тухумтани».
КIинайс гъай бедиб П.Кьур­бановази. ХIурхъантас баркаллала дугьби дурили гIергъи, илдас иш назму багъишлабариб:
Гъабзадешлис бурибти
Багьадуртала къала,
Дагъистанна дай уркIи
Хабарла Сергокъала.

Дубурла лачинтиван
УркIби чIумати уршбар,
Гьалжанала чатIниван
ХIекьли исбагьи рурсбар.

ХIу машгьурбиахъубри
ГIякьлучебти гIялимта,
Закличи ахъбуцири
Пагьмучебти шягIирта.

Дунъя гIяшикьбарибси
НурмяхIяммадовла у
Саб хIела михъирличиб
Орден даимлис ухул.
Игитуни илгъунти
Бахъбааб гIурра хIела,
Халабааб сайгъунти
ГIулухъаби хIурхъила.

Балбуц даимбариб гантри дирнила гIядат чебиахъниличил. Сецад жагатирил гьар секIал илхIели мугIяллимтани гьаладихьибти. ХIянчи гьамадбиахъес багьандан дучIути далуйтала дурарадлира, илар гантри хIядурдирнилис хасдарибти гIягIниахълумира лерри.
С.ХIяжиеванира жа­гаси ва халаси шадлихъ ду­ра­беркIни, илдани хала бегI­тала гIяхIти гIядатуни даимдирни багьандан, баркалла багьахъур.
«…Илдигъунти къугъати дал­­­­­­дуцуначи нуша мурталра да­­­ш­у­тира ва уркIи-ур­кIи­ла­рад­л­и­ гIеббурцутира. Иш­дус­лизир гIяхI­­цад нушала лу­кIантала юби­­­лейти дура­дур­­кIехIе. Илдазир хIу­ша­ни­ра, хIурматла му­гIял­­­­лимти, бу­­тIакьяндеш дарили ди­­гахъира», — рикIи ил.
Гъайбухъун поэт Казимбек Рабазановра библиотекала заве­дующаяра. ГIур нешла мезла му­гIял­­лимтас грамотабира сав­гъа­тунира дедиб, районна ба­гьу­дила управлениела ва Басир ГIя­ма­лаевичла гъамтала шайзирад.
Ахирличиб хIур­хъантани дав­­­лачебси кьумур гьа­ла­би­хьиб. Илар гьар-урла ва иш­бар­хIила гIя­­­датлати берк­луми лерри.