«Чедибдеш нушала саби! Душман вячIи вирар!»

— Курскла область­лизи дура­бер­кIиб­си ди­­ла коман­ди­­­ров­­ка ахир­ли­чи бир­ку­хIе­ли, наб­­чи телефонничи зянкъ­дя­хъиб ва хьарбаиб: «ХIей­и­ши­ра хIу илавадли, хъули чар­хIев­хъи, Донецкла Халкьла Рес­­пуб­­­ли­кализи укьес: бусягIят итаб хи­рургуни дебали гIягI­ни­ли саби».

«ГIяжаибли вирус», — саб­ри дила жаваб. Нуни илдани гьалабихьибси пикри кьа­бул­хIебарес хIейраси, сенкIун дявила хасси балбуц лебихIи дурадеркIибти командировкабани ну итав чараагарли хIяжатли виъниличила дила бирхауди чеимцIабиахъуб. ГIурра бурасли, медицинализиб бузути адамтала кумекличилацун ахIенра ну викIуси, гIядатла гьарил адамли барес вируси кумекличилара сайра. Ил кумекли, дергълизиб биаб, тыллизиб биаб, нушала чедибдеш гIяхIцадла гъамбирули саби, — вехIихьиб Мурад СВО-лизи сунела гехIъибил командировкаличила гъайикIули. — Гьайгьайрагу, ил суалли ну узуси трав­матологияла центрла бекI тух­турличил дила цаси пикри акIахъес гIягIнисири. Гьалабра дила гьарил командировка нуни иличил ва илала заместительличил барх пикрибирусири. Илдани дила пикри гIеббурцусири, ил багьандан ха­­ласи баркалла биаб чус. Ил суал ирзухIели, илди наб дирга­ла­­булхъути ахIенри. Иличи ур­гIеб­ли, ну гIевурцули вираси, гьар секIайзиб наб кумекбирули. Халаси хIяракат бирусири ил­дани нушала гIярмияли азад­да­­тахъурти мер-муса­ли­чибти адамти гIеббуцес ва илдас гIягI­ниси кумек гIеб­ба­ахъес. ГIяхI­баркьла хIянчила шай­­чибси кумекра бархли гIеб­биа­хъусири. КъантI­ли бурасли, ну узуси боль­­ницала хIя­н­чи­зар­тани СВО-ли­зиб къул­­лукъ­бирутас гьар­­­ра шайчиб чу­ли бирусигъуна ку­мекби­рули са­би.

Курскла областьлизивад До­нецкла Халкьла Республика­лизибси ца госпитальлизи ну набчил барх лебти тухтуртала кьукьяличил аркьусири. Гьунчир нуша Луганскла Халкьла Республикала Марковс­кий районна больницализи гьар­дакIира. Больницала бекI тухтур нуни гьа­лавра валусири. Чебаэслири душмантани палакатбарибси район ва больница гьамадли убла даражаличи чардулхъули диъни. Душмантани гъятIаибси больница балбарилри, ила гIягI­нити лерилра секIалра, баэсцада кьадарла больницализиб бузести тухтуртира за­маналичиб тIа­­лаб­­ба­рилри. Биш­тIатала унхъ­ри ва майдунти, школаби, пар­­кани чула гьалаб­ла куцличи дур­­шулри.

Нуша тухтуртани больни­цализибти зягIиптачи ярга хIя­сибли хIеръира, декIли бя­хъиб­­тас гIягIниси кумекра гIеб­­­баахъира, больницалис хIе­­­­диути гIягIниахълумира де­дира. Илис гIергъи нушани До­­нец­кла областьлизи нушала ар­­хIяра даимбарира.
БархIехълис нуша Горловкализи даира. Нуни илди мер-муса цаибти командировкабачи вашухIели дагьуртири. Балусири илди урехила мер-муса диънира.

Илабси больница уркIецIи­ду­хъеси куцличи би­килри. Боль­­ница­цун­рив гьатIи ил куц­­­ли­чибси? Душмантани ила дронти имцIали дурхь­ни­ли­чир­ли, шагьарлизир гъятI­­дииб­ти хъул­­ри дал­дирнила хIян­чи ду­ра­­дуркIес гьа­­мадли ахIенри.

Боль­ницализи им­цIа­ливан бяхъибти бургъанти ахIи, гIядатла адамтири бихути.

Нуша ила дакIибмад нушаб больницала хирургуни гьунибаиб. Илдачил отделениела заведующийра леври, 2014 ибил дуслизивра бяхъибтас кумекбирули ишав калунси жагьил урши сайри ил. Ил гьар бархIи савли, сягIят верхIличив, больницализи вашусири ва дугели кьанни арвашусири. Илала адамтас кумекбирес ахIи цархIил пикри агарсири.

ХIера, ца бархIи савли от­де­ле­ние­ла заведующий автобусличив хIян­­чила аркьухIели, душмантала дрон автобусличи чегиб. Нушала тух­­тур декIли вя­хъиб. Илала ца някъра ца кьяшра чердяхъес че­буркъуб. Вя­хъибси тухтур реанимацияли­зи каркьиб. Иличил барх дяхъурби диуб чучиб сегъуналра гIяй­и­багарти, сав­­ли хIянчиличи аркьути адамталара.

ВСУ-ла бургъантани Донецкла Халкьла Республикаличи ибкьли цIа челкьулри. Ца жумягIла духIнар Донбассла чедирти гьавала цIакьаначи къаршиси «Донбасла Куполли» 720 лётчик агарли урцути аппаратуни (БПЛА) кадикахъилри.

Душмайс гъамси мерличив къаршивикибси хIу гIям­руличила цархIилван пикривикIусири. Дарес бекI­­­­хIейубти секIал гIямрулизир чараагарли детерхахъес гIягI­­­­нити сари или гьанбиркур. ИтхIели дашути пик­­­ру­мачила буресра хIейрар. БикIуливан, заманала бу­­­­хъяндешли адам гьар секIайчи бурсикайруси сай. Ил­­­­кьяйдали сагати ярагъличира хIу бурсикайрусири, ир­­­­тути тупла хIярхIубачи ва дронтачи. ХIуни балулри, мякь­­­лару яра тяйдиси мерличиру баргбердуни де­та­ур­­­ти.

Хирург бурсивиэс хIейруси секIал ишаб цархIил саби. Чулахъдеш ва гIяргадеш! ЦацахIели вяхъибсини хьарбиули бирар, сецадла кьадарла чеббуршуси сунела кьяш яра някъ или, операция барибси хIуй гIур чедиутив или. Илдигъунти суалтачи сайра ну бурсивиэс хIейруси.

Горловкализивад ну цархIил дявила госпитальлизи арукира. Ила аркьухIели, нушаб къаршибикиб душмантани тамай заябарибси Авдеевка бикIуси ши. Иларти лерилра юртани гъятIаилри. Авдеевка буцес багьандан нушала гIяскурти 2022 ибил дусличирад дехIдихьили дургъулри. 2024 ибил дуслизибра ил тамай душмантазибад акьубатахъурли ахIенри.

Донецкла северла шайчибси ил ши душмантани ярагълизибад дебали балкьаахъурлири. Илаб ванзала удибра шагьар лебри, чедир — хандакьу­ни, минаби дигIяндарибти меранира. Ук­ра­и­на­ла ярагъладарибти ЦIакьанас Авдеевка бу­цес хIе­би­рар или гьанбиркусири, амма илди ха­тIа­­бир­кул­ри.

2024 ибил дуслизиб душманти Авдеевкализибадли Донецкличи, Макеевкаличи, Ясиноватаяличи пушкабазибад тупа иртутири. Бахъал бургъанти ахIенти адамтира бяхъиб иларадли иртути тупани.

Ну сагаси госпитальлизи ваибмадан, набчи хъарти хIянчи дехIдихьиб. Цаибил бархIи наб ге­хIел операция дарес чебуркъуб. Иша дергъли­зиб бяхъибти бихутири. Нясти, хIили бясунти, жяр­га-зекъли дицIибти дяхъурбачилти. Ишаб нушала ме­дицинала рузбани ва узбани илди бирцили умубирутири, кьацIли балхутири.

Ишав ну тянишиубра Индиялизив акIубси ва хIерирули калунси дяхъурби сагъдируси тухтурличил (травматолог). Сунени бурни хIясибли, ил жагьилхIели Советский Союзлизи учIес вакIибси уилри. Телевизорлизир СССР-личила чедиахъути передачабачи хIерикIухIели, ил нушала улкаличи тамай гIяшикьиубсири, викIар. Школализиб белчIуди таманаибси илини Италиялизиб яра СССР-лизиб белчIуди даимбарес вирули уилри. Жагьил индусли СССР чеббикIилри ва итхIейчивадал пахрубирулри сунени чеббикIибси гIямрула гьунчи. Нушачиб медицинала шайчибси чебяхIси даражала белчIуди касибси ил, урус рурсиличи хъайчира кайили, Россияла гражданствора касили, СССР-лизив калири. Бурни хIясибли, илала халаси хъалибаргра гIяхIси хIянчира лерли дуилри. Сай хIерируси мерличив ил хIурматла санигIятчира сайри. Нушала гIярмияла дявила хасси балбуц бехIбихьибти цаибти бурхIназивадал илини, военкоматлизи вякьи, сайра СВО-лизи укахъес тиладибарилри. Госпитальлизив ил дебали хIяжатси дяхъурби сагъдируси тухтур сайри. Илгъуна травматолог цацун сайри илав левси, ил багьандан ну илис кумекбарес вашули вираси. ЦацахIеликIун нуша операцияби дируси палатализирад абзур бархIи дурадухъес хIедирутири.

Иткъира дила юлдаш индус дебали гIяхIси адам вири. Се гIяхIсири илдигъунти адамти ва санигIятчиби нушачиб имцIали биалри!
Бурес чебиркур, СВО-лизиб наб къаршибиркути дявила хирургуни ахъси даражала санигIят касибти саб­ри илира. Илдани бегIлара къиянти опе­рацияби дирутири. Бяхъибси ур­кIилизи бархли. Гьанбиркур наб ур­кIи­лизибад бяхъибти кIел бургъан ну­шачи хили. Нушани илди, уркIи бир­бубли, цархIил мерличи бархьибтири.

Ил госпитальлизир нушани хIила тумази, хургьрази, кьикIа канила небшанази дархли операцияби дирутири. Наб гьанбиркур, адамла чархлизиб нушани балхIебарибси биркIан хIебургар или.

Гьаниркур наб ца тамашала вяхъибсира. Анализунас хIи кай­су­хIели зигарикIусири ил. ГIе, тама­шала адам сайри ил. Ца кьяш дергълизиб чеббикили, операция барахъес кайхьунси ил, анализлис хIи касахъес хIейгули, дяхъилизирад касая викIулри. Дергълизив ургъес ил урухкIули ахIенри, амма хIила тум­лизирад хIи касахъес урухкIулри. Ил­дигъунти адамтачилра нуша, хирургуни, къаршидиркули дирахIери.

Ца бархIи наб генераллис медицинала кумек гIеббаахъесра че­бур­къуб. Илгъуна анцIбукь кинол­изибцун саби бируси или гьанбиркусиригу, амма бяхъибти бургъантала урга кайили гьарли-марси генерал леври. Лебилра бяхъибтас медицинала кумек гIеббаахъили ахIи, сунечи хIеръахъесра ил рази­хIей­киб. РазихIейкиб ил госпиталь­лизи кайхьесра. Хирургия гъудур­хIе­биахъубли дяхъи сагъбарахъес сабри илала пикри.

Бархьси саби, цархIилти госпитальтазибван, ил госпитальлизибра декIли бяхъибти лебри. Илдазивадси ца жагьил адамла някълизиб лебай граната баргбердилри. Илала кIелра някъ хъарчIайчи бикайчи къябдарилри. ИлхIели дяхъибти илала хIулбани гIур секIал чехIебии. Илизив виркьуси дила, бархьли бурасли, иличи уркIецIидухъи, хIулбазир биса дакIудухъун.

Нушачив цагьатIи тамашала ур­гъан леври. Душмантала дроннизи­вад вебшибси илини миналичи кьяш ка­цIилри. Минали илала някъ къяб­­барилри, сай би­алли, дрон гIеб­хIе­­баахъира викIули, разили дукар­кIул­ри.

Гьачам нушала госпитальлизи Ук­раинала ярагъладарибти цIакьа­нала вяхъибси ургъан савкиб. Вяхъиб­си ил, сунела юлдашунани вархьватурли, 3-4 дуги-хIери сайцун блиндажлизив калири. Илини бурни хIясибли, сай илав вархьватурти гьалабла юлдашунани, урусла бургъантачи ясирлизи хIейкахъес багьандан, блиндажлизивси иличи гIяхIцад цIа чекьурлири. Илала кIелра кьяшла кIинкIуби чердикилри. Юлдашунани ил, бегI гьалабси медицинала кумек гIеббаахъили, вархьватурлири. Нуни илала дяхъи бигьунти бинтани урасирагу – набчи цIуба милкъили дицIибти кьяшми вякьдизур. Агь! УркIилис хIейгеси сурат! Милякълизирад кьяшмира умударили, цагьатIи чараагарли гIягIниси операцияра барили, нушани ил цархIил мерличи вархьира. Нушала бургъантала вяхъибси душмайчира уркIецIидулхъниличи ну илхIели тамай вирхаурра. Илгъуна сай урусла ургъан!

Бурес чебиркур ну иличил их­ти­латикIулира калунра. «ГIя­хIъу­­лали хIушачил ургъес вакIибси ахIенрану, гIярмиялизи живариб­сира, — викIи ил. — ГIямрулизиб нуни гьа­чамалра адамличи ту­панг бяхI­чиаибси ахIен». ХIебалас нуни, вир­харусирил ну илала гъайличи яра ахIенрил, амма дебали язихъси куц сабри илала. «Украиналис че­бяхIдеш!» викIусигъуна ахIенри ил.

Савли-жявли машинабала бехIемцIлизи бикибти бургъанти ахIенти гIядатла адамти госпитальлизи хиб. Къалабаси кумекла машинара самосвалра цаличи ца хъячIдикилри. Ца вяхъибсини, бурни хIясибли, дисли тIул кьисбарилри ва хьунуй къалабаси кумекла машина тIалаббарилри. Иличиб больницализи аркьути илдачи самосвал чегилри. БехIемцIлизиб алхири къалабаси кумекла машинала шоферра, фельдшерра ва сай ил анцIбукьличила буруси адамла виштIасиличи раибси хьунулра. АнцIбукьличила бурусини сайцун сайри, хьуна гъайличи лехIяхъили, къалабаси кумекла машина тIалаббарахъес разивикили, гIяйибла вегIлизи халируси.

Ца вяхъибсиличил кабикибси цагьатIи анцI­букь­личила бурисра. Илала хIули убасес чебур­къуб. «Дила дурасибси хIуйчибра жагаси имплант ка­балтахъас», — викIи ил, гIяхIдешличи уму­т­би­хьиб­си адам.

Гьанбуршис ца анцIбукь. Нейрохирургли операция бирухIели, наб илис кумекбарес чебуркъуб. АвцIанну шура дус виубси ургъан къакъла чIалализивад вяхъилри ва иларти мехIелизиб тупла бургIяла дигIянбикилри. Операция бирухIели, илала уркIи тIашбизур. ВецIал минутла бухIнаб нушани ил бузесаира. Ил заманализив дила разидешличила гIядатла дугьбани бурес хIейрар. Илгъуна анцIбукьлизиб саби хIу итав, СВО-лизив, чараагарли гIягI­нили виъниличила пикри башусира.

ГIергъиси бархIи ну, мицIирси ва араси иличи гьаввакIили, ихти­ла­­тикIулра. ИлхIелира бакIиб дила ур­кIилизи «асубирусив гьатIи наб иша хIевашес» ибси пикри. Нуша, дявила хирургуни, саррагу ишар бегI­лара гIягIнити! ИкI нуни чедив гьа­ну­шиб­сигъунти бяхъибти бургар хирургли сеналра хъу­мартес хIей­рути. Гьар операция бирухIели, ну Че­­вяхI­силизи кумекбарахъес ул­гуси­­ра. Аллагьла ку­мекличирли сари нуни цархIил адамтала гIямру дерца­хъес вирути.

Гьари, ца-чумал ил госпитальлизир кадикибти анцIбукь гIуррара гьандуршис.

КIинкI (голень) бячунси фельд­шер 20 километр­ла гьарахъихIибти сунела юлдашуначи ваэс вецIал бархIи калири. ИлхIели илис гIергъи башулри ил кав­шес къайгъилизибси душмантала дронра. Халаси къи­ян кабихьили, ахирра ил юлдашуначи ваили сай. «Ил­дигъунти дахъал къиян-жапа чекасибти, халаси яхIла адамтачивад чилра чедивикес вируси ахIен. «Чедибдеш нушала саби, душман вячIи вирар!» — саби илдала жи. Ну­шала Ярагъладарибти ЦIакьа­на­зиб илдигъун­ти гIяхIгъубзни саби бургъути», — башар бекIлизи пикри.

Варглизивад вяхъибси, дебали зягIипси ва бем­­дурси каниличилси цагьатIи ургъан юлдашуни ле­бихIи ваэс урчIемал бархIи калири. Нушани илис­ра операция барили, даргмахла бузери гьунчибу­ши­ра.

«АлхIят бархIилизибалра гьанкI­ли велкъай­чи бурушлав калас, 9-10 сягIят дикайчилра», — пик­ри­икIулри ну. БетхIеур. Савли, верхIел сягIя­талра хIе­дикили лерай, нушачи кIелра кьяшра ца някъра къябдарибси ургъан хиб. Илала хIила гъяжра дебали гIяшсири. БусягIят гIягIниси кумек гIеб­ба­ахъили, реанимациялизи арукира. Илис гIер­гъи ца­гьатIи декIли вяхъибси ургъан нушачи киб. ГIур – хIябэсилра, авэсилра ва бахъал цархIилтира. Ду­ге­ли сягIят вецIал дикибхIели сайри ну акьуухъунси.

ДекIли дарглизивад вяхъибси ца ургъан набзи тиладивикIес вехIихьиб: «Тухтур, ну верцахъаба. Гьанна наб вебкIес асубируси ахIен: даг наб рурси акIубли сари. Чили арилкьусив ил, рахли ну вебкIасли?» Даг ил рурси акIниличи разили уилри, ишбархIи – декIли вяхъилри ва вебкIишагу или урухкIулри. Илди сари адамла гIямру. Аллагьлизи шукру, нушани илис гьарбизурси операция барира. Ну вирхулра, ишбархIи аравиубси дила зягIипси сунела хъалибаргличил варх виъниличи.

Дила командировкала гIергъити бурхIназирра дахъал душмантала дронти нушачи дакIиб. Игъбарлисван, ахирличи бикиб СВО-лизи дила гехIъ­ибил командировкара. Хъули чарухъес иш­тяхI­­ду­хъун. ИштяхIдухъун хъулибси хурегличира, гьуцIбухъун уркIи риштIаси рурси чераэсра.

ХIяжимурад Ражабов