Дубуртазир дебш касибси

Сегъунали виэс гIягIниси дубуртазир дебш касибси адам? Гьайгьайрагу, бегI гьалабси яргализив, сунечиб халатала хIурматбарес балуси, рухIлашал дебаси, халаси къуллукъли уркIи хIебуцибси, адамдеш лерси, аслу-минала дурхъати гIядатуни далуси ва илди дузахъес цархIилтира жибируси, кайзурси гъабза.

ХIера, лерилра илдигъунти чихъти къиликъуначил вегIиубси, пергер дубурлан сайри БяхIянд Халадаевич МяхIяммадовра. Россияла пачалихъла урибси хIяракатчи виубли хьалли, илини нушаб хала бегIтани букьурли датурти гIядатуначила сеналра хъумхIерти, нешла мезличил дурадуркIути далдуцуначирра жигарла бутIакьяндеш дири, даргала культура гьалабяхI арбукес суненира вирусигъуна къайгъи дакIубирули вири.

Гьай, вегIебшла гIямру. ХIерагу, илдигъунти адамтачилара убла заманализив гъайикIес чевкъули саби. Сен-биалра, БяхIянд МяхIяммадовла пергер баркьудлуми даргантани сеналра хъумхIерту.

АкIубсири БяхIянд Халадаевич 1955 ибил дусла январьла 1-личив Сергокъалала районна Буцрамахьилизив. Бахъал поэтуни-писательти, гIялимти акIубси мер-мусаличив халаваибси ил цархIилсигъунали ветаэсра сеналра хIейри.

Багьудлумачи гъаргъси жагьилли, Владикавказлизиб лицей-интернат таманбарили, 1972 ибил дуслизив Ленинградла пачалихъла театрла, музыкала ва кинематографияла институтлизи керхурсири. СанигIятличи ункъли вегIиубси илини сунела бузерила цаибти гунзри ГIямарла Батирайла уличилси Даргала пачалихъла драмала театрлизир кацIиб. 1980 ибил дусличирад 1989 ибил дусличи бикайчи Даргала театрла директорла къуллукъуни дузахъули калунсири. Илала дурарад, цазаманализир илини Избербашла шагьарла базарла тяхIяр-кьяйдара къелгIердикутири.

Касибти багьудлуми гIягIниси тяхIярли пайдаладирес балуси Б.МяхIяммадов устадешчевси гIяртистлира ветаур,  илини художестволашалти вецIну кIира фильм кайснилизир бутIакьяндеш дариб. Халати устадешличил илини ролани дузахъи «Хочбарличила бурала», «ЦIуба балагь», «Кьуръа дигIянти белкIани» ва цархIилти фильмабазир. Ил багьанданра дииши Б.МяхIяммадовли сунела уркIилизир миллатла культураличи алкунти диги лерилра гIямруличилра цIацIали дархдасахъунти, даргантала рухIла давла чебицIахъес халаси къайгъи бируси. ДяхI-дяхIли чеваэс, ихтилатбарес хIебикили хьалли, мурталра ил нуни даргала поэтуни-писательтас биаб, культурала бурибти хIяракатчибас биаб, жамигIятла гьавкьянабас биаб, дурабуркIуси балбуц жагабирули чейаси. Илини сунела бутIакьяндешличил даргантала къугъаси къушум шаласили бетарахъи. УркIилизир хIиличил дарх минадиубти дарган мезличи ва даргантачи дигили сайри ил миллатла культурала дайлавра вагьаривирахъуси. Суненира мекелли халаси пай кабихьиб ил гьалабяхI арбукьяхъес, вавалибяхъяхъес.

КIинайс БяхIянд МяхIяммадов керхурсири Дагъиста пачалихъла университетла юридический факультетлизи. Илра 1998 ибил дуслизиб ункъли хъараахъур.

БяхIянд Халадаевичли жигарла бутIакьяндеш дирутири Дагъиста жамигIятла ва политикала гIямрулизирра. ХIера, нушала биштIаси ВатIайс къияндикибси заманара, ил шайчив кавлули ахIен. Дагъистайзи къачагъуни бухIнаберхурси замана илини «Интербригада»-лизи керхурли, вайнукьабас къаршидеш дарес дуравхъунсири. ВегIла халкьличи уркIи изни ва гьарли-марси патриот виъни марбирули саби ил баркьудили.

БяхIянд МяхIяммадов Дагъистан Республикала кIинайс бикIибси Халкьла Собраниела депутатлира калунсири. Илкьяйдали илини халаси жавабкардешличил дузахъутири МяхIячкъала шагьарла бекIла цаибил заместительла къуллукъунира. 2013 ибил дусла июньничирад июльличи бикайчи биалли, тах шагьарла бекIла къуллукъуни заманалис дузахъулира калун.

Дубуртани абикьурти жагьилти мурталра спортличи дигичебтили бирар. Илгъуна сайри нушала белкIла авторра. Ил спортла ушу-саньдала журала шайчив СССР-ла спортла мастерла уличи лайикьикиб.

ХIушанира чебиуливан, ил гьарра шайчивад пагьмучевси, бехIбуцибси баркьуди ахирличи бикайчи паргъатли хIевъуси, сунела улка машгьурбарес къайгъичевси дарган сайри. Тяп илгъуна сайхIели, илала бузери пачалихълира чихъли кьиматлабариб. Б.МяхIяммадов театрла ва кино-искусствола шайчив Дагъистан Республикала пачалихъла премияла лауреат ветаур. Илкьяйдали илала шабагъатуни-ургар гьандушес вирар Гъабзадешла, Гьалмагъдешла, «Дагъистан Республикала гьаларти къуллукъуни багьандан» орденти. 1999 ибил дуслизив ил, гъабзадеш дакIударни багьандан, РФ-ла Правительствола Председательла уличилси сягIятличил шабагъатлаварибсири.

БикIаргу, ВатIайчи диги адамла гьарил баркьудилизир чедаэс вирар или. Тяп илгъуна сайри БяхIянд Халадаевичра. Сегъуна баркьудилизи ахъалра, илини ил халаси гьарбизличил хъарарахъули вири. Гьайгьайрагу, къиянни саби иличила убла заманализирра гъайрикIес, биалра, сунела кабизалачерти баркьудлумачил сархибти халкьла хIурмат-хатир, шаласи дунъяличив мицIирли агарли виалра, илдала уркIбазив даимлис кавлан. Республикала культурала, спортла, политикала, жамигIятла гIямрула дурхъаси тарихлизир БяхIянд МяхIяммадовли мурхьти къел датур. Илала асилси гьуни ишхIелла жагьилтани даимбирниличи уркIи-уркIиларад дирхехIе.

Салимат ГIялиева