Имам Шамил сунени сунес челябкьла хIядур­ба­риб­си, хабардерхурси игит сайри. Илала гIямрула гьу­ни, баркьудлуми дархьти диън­и кабизахъес багьандан, илдас далилти дургес, яра ил марвирахъу­ти­ цархIилти тяхIяр-кьяйдаличила гьанбуршес гIягI­ни­деш лебси ахIен.

Сена­хIенну имам Шамил илдачи хIяжатиркуси адам ахIен. Дагъиста ва Чеч­няла имам, Северный Кавказла халкьла гьавкьяна, накьшу­бан­ди­ла тIа­ри­кьат­ла шайх, Кавказла миллатла игит – имам Шамил чевяхIси сардар сайри, суненира бахъал писательти, тарихчиби художествола ва су­не­ла гIям­рула анцIбукьуни хьулчили дуцибти произведениеби акIахъес гьав бедибси ва гьирбарибси. Даимдешлизир сунела къел датурс­и, тарихлизи сунела у мургьила хатIличил белкIунси гIялим сайри имам Ша­мил.
ХIушанира балуливан, гIергъиси замана имам Шамилличила хIей­гидизести гъай тIинтIдирули, Интернетла майдунтачиб гъай­­би­кIути адамти ахъиб. ЦабехIтани имам Шамилла баркьдулуми­ гIер­дул­цулри, цархIилтани биалли, илди далтIули, илала ха­тIа­бачила гъайбикIес бумсули ахIенри. Илди гъай-мезлис сабабли бетаурсири Чечентала Республикала бекI Рамзан Кьадировла журналистличилси ихтилат. Илизиб Р.Кьадировли имам Шамилли бахъал чеченти къирбарниличила, имам Чечентала ванзаличи вакIниличила, сунес гIергъи халкь арбукниличила бурулри. Илала­ дуравад Чечняла бекIли Дагъистайзир 1999 ибил дуслизир кади­кибти дявила анцIбукьунира гьандушили, илди кадикнилизиб да­гъис­танланти гIяйиблабирулри. Дагъистанланти вагьабиюнтачил вягI­далабиубли чула ванзаличи бакIахъибтази халбирули… Илди­гъунти гъай-мез илцадра дазуагартази ва абдултази халдирулра, хIят­та илди баяндаресра гIягIнидеш чебиули ахIенра. Халкьли илди­гъунти гъайличи итмадан пикри бяхIчиаили, саби-ургаб жалтази ахъиб. Наб гьанбикибсири, селис гIягIниси бекIлизиб хIяжатагар гъай­личи ваэс ва иличивли сунела хIулбазив ил адам ахъуцес или. Биалра, тема ахъбуцили гIергъи иличила дилара пикри бурес дигулра.
Бархьли буралли, Рамзан Кьадировли дагъистанлантала шайчир илдигъунти «чябхъинти» гьачамцун ахIен дурадеркIибси. Мурталра илини унруби-ургаб бижгурси аги алкIахъути масъулти, тIама-гьама ахъдурцули сай. ГьанбиркахъехIе, бара гьаларван Къизларла районна ванзаличир чечентани чула дазурби кадатурли, дагъистанланти гIясибарибтири. Илис гьалабра илдани Ауховла районна шимазиб хIербирути дагъистанлантани саби гечбарили гIергъи чула хъулри дуцили, чускадарали сари, гьанна илди хъулри чардарес замана баили саби ибти гъай-мез ахъдуцибтири. Илкьяйдали Каспи урхьула «Чечен» бикIуси островра чечентани чулайзи халбирули, зигарбикIули лебтири. Ишди бурхIназибра чечентала халкьли «Санкт-Петербург-МяхIячкъала» поездличиб аркьути дагъистанлантачи къаркъуби чекьурли сари. Гьар бархIи чечентани дагъистанлантала шайчир дакIудирути хьулчи агарти гIяйибти ва тIалабуни тамандирули ахIен. Дила пикрили, чеченти къугънас ахIен илкьяйдали вяшбикIути, чис-биалра нушала халкьани цаличи ца гьир-кусбарес дигули саби. Ил барес дигусира дебали сунела цIакьаначи вирхули сай, илала гIелаб халаси, игьдибар бихьеси гьар шайчибадси кумекра лебни якьинни саби. ЦархIилван, селис гIягIниси рах-рахли илди ташмишдеш алкIахъути масъулти ахъдурцес ва кахIедурхути гъай-мез тIинтIдирес? ИлхIелира халкь гьаргли дявтази ва къалмакъарлизи битIикIес? Дагъиста халкь дебали халаси сабурличилти ва яхIличилти хабардерхурти халкь саби. Ишаб наб арслан-къаплайчила бурала гьанбиркули саби, сабира лехIкахъили хьалли, сунечибад цархIилти урухкIути, амма хури гъямдикIухIели, илдас къаркъа игьубли гьарахъдиркахъули дирар. Арслан-къаплай дибгIян-хъяшти сейкIайчи пикри бяхIчихIейу, ва ил сабурлизибад бухъахъес багьандан халаси цIакь харжбарес чебиркур. Интернетлизибад бахъли чебаиб, чечентала бекIли дурути уряхIти гъай, чи урухварес дигулрил илис илди гъайличил, хIебалас…
Илкьяйдали аргъес къиянбулхъули саби, сегъуна бекI вируси­ унраличиб хIербирути халкьличил къалмакъар адикьес дигули, миллатуни-ургар дигиагардеш тIинтIдируси? Нушала халкьлис хьулчи агарти гьими-кьясдеш гIягнити ахIен. Даршани дусми гьалаб хIербирути халкьла баркьудлуми далтIути адамти бегIлара камли гIякьлу агарти адамти саби, илдала гIур цархIилти нукьсандешуначила гьанхIебушалра. Илдигъунтас бегI гьалаб чула багьудила даража гьалабяхI арбукес чараагарси саби. Багьуди агарсилис сунени гьар секIал далулра или гьанбиркули бирар.
Чечентала БекIли гьаладирхьути цалра суайчил кьабуликес хIей­рар баралра гIякьлу лебси адам.
Имам Шамилла баркьудлумас кьимат бедеси адам ахIен Р.Кьа­диров. Имамла гIямрула гьуни хIебяркъурси адамлизиб иличила­ гъай­викIес, кьимат кабалтес ихтияр лебси ахIен, хаслира илала даражаличивад гьарахъси адамлис. Гьамадли саби селра къия­н чехIе­баибси адамлис даршани имцIали дусми дикили гIергъи ит бархьси ахIенри, иш балкIсири или гъайвикIес. «ВегIла вегI че­вяхI­ви­ру­си адам, ил увяхIварили вирар, вегIла вегI увяхIвируси, че­вяхI­ви­рар», бурули саби Идбагла хIядислизиб. МяхIяммад Идбагли (с.гI.в.с.) халкь гIяхIси бурахъес, яра лехIкахъили буахъес, даршули­ хIер­бирахъес, цаличи цали зулму хIебирахъес жибирутири. Иш­бар­хIи лайикьагарта бугьули, халкь-ургар питна тIинтIдирутачила сей­кIу­си?…
Чи сая имам Шамил? Лебил дунъяличив машгьурси дагъистанлан сай, суненира дубурлантала хъархIерагардеш, дин далтахъули калунси, илдала саби-бегIси культура, гIядатуни мяхIкамдарибси ва нушачи даахъибси. ЧевяхIси имам Шамилличила аргъибси гьарилла уркIилизиб дяви бузахънила гIилмуличи вегIиубси, тактикала шайчивси специалист, пасихIси сардарла, кабизалачевси ургъанна, духуси бекIдешдиранна, машгьурси гIялимла, дебали мурхь­ти багьудлумала вегI шайхла сипат алкIули саби, ва ил нушаб гьуни чебиахъуси шалда зубари кьяйда ухули, черяхIти яхIла, адаб­-хIяяла, ВатIайчи, динничи дигила даимси мисалли бетарули саби.
Имам Шамилли деркIибти гIямрули ва ахъибси гIямрула гьунили ил дебали ахъси даражаличи лайикьиркахъули сай.
Ил Дагъиста дубурла шилизив акIубси адам, берхIила нургъуна Мадинала дурхъаси ванзализи хIяриихьес лайикьикибсири, илхIелира «Ал-Бакьия» бикIути хIябрази. Илди хIябразиб динна нешанили сабти (матери правоверных) МяхIяммад Идбагла (с.гI.в.с.) хьунри, илала тухумти ва асхIябти хIярибихьибти саби. Имам Шамил илгъуна даражаличи лайикьикнили, илала гIямрулис, баркьудлумас, гъазаватлис кьимат кабалтули саби, ва иличирли гьар секIал якьиндирули сари.
Дурала улкнала халкьли бархли имам Шамилличила балул­и саби, ва илала халаси хIурматбирули саби. Илала у бедлугули саби кьакьурбас, гIямрула кьиматчерти белшанас. Ил шайчир дагъистан­лантачир халати жавабкардеш лер, сенахIенну илкьяйдали чевяхI­си имам Шамилла наслулизибадтас гьар шайчибад цар­хIил­тас мисалли биэс хIяжатбиркур.
Ил багьандан нушаб гьар даим имам Шамил гьаниркахъес, илала баркьудлумачила, нуша багьандан дакIударибти черяхIти игитдешличила хъумхIертес гIягIнили саби.
Илала гIямрулизибад нушани чебиулра, ца адамлизир сецад че­ряхI­­ти адамдеш, кьиматуни цаладикес дирулил. Илала бегI­лара че­бяхI­си игитдешла баркьудилизи хал­­бирулра сунела ватIайзибси дергъ тIашаъни. Имам Шамилли урусла пачас гьаладихьибти лерил тIа­ла­буни гIямрулизир детурхахънилис, сунес дигуси Дагъистан батурли, сай чархIелхъуси мерла вархьнилис дарсур, илини дя­ви тIашаиб. Илдигъунтили биэс гIягIнити саби гьарли-марли чула Ва­тIан дигути. Илди гIягIнибикибхIели гъармукабазибад ВатIан батахъес хIядурли саби, илхIелира хIи кертIнилизибад халкь берцахъесра балули саби, саби-бегIти хьуланала ва кьасанала асарлиу хIебикили, халкьла челябкьлара уцахъули саби.
Имам Шамилла игитдешли ва пасихIкардешли Дагъистайзир даршудеш минабиахъуб. Лерилра нуша имам Шамилла наслулизирадти сарра, хIи хIясибли хIедиахIелра, рухIласи гьуцI хIясибли. Имам Ша­милличирад нушачи даибти гIяхIти шалуби Дагъистайзир калахъни, ил­ди мяхIкамдарни нушала халкь цабируси, бекIлибиубси мурадли калахъес чебси саби. Нушаб ва нушала баркьибтас имам Шамилла гIям­ру руркъес, илизибад мисал кайсес хIяжатли саби. Нушала багьудлуми ва устадеш гIямрулизир детурхахъес къайгъибирехIе!