Нушала цIакь – мезлизиб

«Мез дубкIниличил барх миллатра беткайхъур» ибти Конфуцийла дугьби ишбархIира аргъбаибтили кавлули сари. Сепайда, гьаннала наслулис вегIла мез руркъес дигули ахIен. ДурхIя виштIали левай нешла мез дяркъяхъялли, илини касибти багьудлуми гIямрулис кавлути сари. Нешла мезли сари тарих, культура, дин цаладирхъути, наслуби дархдирхъуси, рухIла давла чебирцIахъуси. Дагъистанлан Дагъиста дурав хIериралли, сен ил сунела аслу-миналичи карцIируси, дурала мерличиб илис анцIдулкьуси? ДигIяндеш нешла мезлизиб саби, илала цIакьлизиб. Нешла мезли адам, сунесра хабарагарли, мегьли макьлатIисван вегIла мер-мусаличи витIикIули сай. УркIила хIяланира нешла  мезличилван къугъали аргъахъес хIейрар. Мисаллис кайсехIе даргала поэтуни-писательтани делкIунти произведениеби, поэмаби, назмурти. Илди дучIухIели, илдазибси мурхьси мягIнали, къугъали каргьурдешли уркIиличи халаси асар бирули саби.

ВегIла культура ва мез хIедузахъули, урхIла гIерисалли, миллатунани чула хасдешуни ва цIакь детихъахъу. Гьайгьайрагу, гIямру заманаличил дарх гьаладяхI дашниличибли, гьар бархIи сагати дугьби дакIудулхъули сари ва дунъякад тIинтIдирули сари. Сагаси наслули дурала улкнала мезани сари ахъли кьиматладирути, илди дяркъес ва пайдаладирес къайгъни дакIудирути. Амма, вегIла хьулчни мяхIкамдарни дебали мягIничебси саби.

Миллатла рухIла давлали сарти нешла мез ишбархIи чили  мяхIкамдирули? Чили илдала дурхъадешла мягIна дурхIнази иргъахъули? Гьайгьайрагу, нешла мезла мугIяллимли. ЧIянкIли илини саби сунела пасихIти дугьбачил ва багьудлумачил дурхIназиб нешла мез, литература, культура, хала бегIтала дурхъати гIядатуни дяркъяхъес иштяхI алкIахъуси, илди ахIерти мер-мусала жагадеш чебиахъес бурсибирути. МугIяллимли гьарил дурхIяличи балбиркуси тяхIяр баргес, дарс мурталра ца журала хIебиахъес, анцIхIедукьесили бетаахъес, дурхIназир нешла мезличи диги адикьес къайгъни дакIудиру. ХIера, илгъуна баркьудилизи ахъили сари ГIяймаумахьила школализир гIяхIцад дусмазир нешла мезла ва литературала мугIяллимли рузуси Зугьра Халимбековара.

Буралли, ил нешла мезличи гьарли-марли уркIи изуси, илди мяхIкамдирнилизи белгиси пай кабирхьуси педагог сари. БикIули бираргу, «велгIусила бирар хъу бухъуси» или. З.Халимбековани дурхIназир багьудлумала гье делгIули, сабухъчерли рузули сари. Илини бучIахъути дурхIнани олимпиадабачир гьаларти мерани сархутири ва гьаннара сархули бирар. Илала багьудлумала гье чедакIибти дурхIназирадли ца сари нушала газетала бекI редакторли калунси Салимат ГIялиевара. Сунела мугIяллимли гIерасахъибти багьудлумала хьулчначибли Салиматли нешла мез мяхIкамдирнилизи халаси пай кабирхьули сари. Салиматли бурни хIясибли, нешла мезла олимпиадаличи хIядурдикIуси замана, Зугьра Халимбековани ил сунечир дугели буланра тIашкайусири. Иличибли багьеслигу ил нешла мезличи ва дурхIначи уркIи изуси мугIяллим риъни.

Зугьра Халимбековала бузери хIукуматлира ахъли кьиматлабариб ва «РФ-ла багьудила хIурматла хIянчизар» ибси у бедиб.

Илини дарган мезлис хасдарибти декIар-декIарти далдуцуначир жигарла бутIакьяндеш диру. Илдазибад ца саби поэт-сатирик ГI.Иминагаев гьаниркахънилис хасбарили дураберкIибси «ГIязизла урги» бикIуси балбуц. Балбуцличи ГI.Иминагаевла рурсила урши Ибрагьим ГIялибековра живарибсири. Илини хала дудешлис хасдарили, сунени делкIунти назмурти делчIун, илкьяйдали школализиб бучIути дурхIнанира поэтла назмурти саркъахъили делчIун.

ГIязиз Иминагаевла творчестволи Дагъиста литература давлачеббариб. Мискин халкь гIязаббуркIниличи ва убяхIбирниличи къаршиси илала сатира гIядатла дубурлантас дебали гIяхIбилзусири. Поэтли гIямрулизиб бархьдеш агни дукелцIиличи бушили делкIунти произведениеби, маллаби пужбирути назмурти  цархIилталайзирад гIяхIцадла декIардулхъули сари.

ГIязиз Иминагаев Сергокъалала районна ГIяймаумахьилизив акIубсири. Ил махьилизибад дурабухъунти саби Социалист Бузерила Игит, набтла шайчивси специалист ХIусен ГIязизовра, Дагъиста халкьла поэт МяхIяммад ХIямидовра, писатель, РСФСР-ла культурала рурибси хIянчизар УмуряхIил Шапиевара. Илдани чула биштIаси махьи халаси пагьмуличил республикализибцунра ахIи, илала дурабра машгьурбариб.

С.Стальскийливан, ХI.ЦIадасаниван ГI.Иминагаевлира даргалацунра ахIи, арагIебли Дагъиста литературара гьалабяхI башахънилизи халаси пай кабихьибсири.

ГIязиз Иминагаевли Дунъяла Цаибси дергълизир, Граждан дергълизир, ЧебяхIси ВатIа дергълизир бутIакьяндеш дарибтири. Байхъу Европа чедибяхъибси ГI.Иминагаевли солдатунала ва нушала улкала гIядатла адамтала децI-шишимти ункъли чедаибтири ва сунела пикруми кагъуртази делкIунтири.

Чула произведениеби дучIули лерай я поэтуни бубкIути ахIен, мез дузахъули лерай я илди детихъути ахIен.

Нуша сецадла гьаладяхI дашутили диахIелра, сецад сархибдешуни диахъубли диахIелра, нушала цIакь рухIла давлализиб биъниличила хъумартес асухIебирар. Нушани нушала нешла мезла ва гIядатунала хIурмат хIебирахIелли, хала бегIтачибад нушаб букьурли баибси давла беткайхъур. Илди мяхIкамли калахънилизи ва гьаладяхI дашахънилизи гьарил дарган адамли белгиси пай кабирхьес чебиркур.

ПатIимат Мирзаева