— Курскла областьлизи дураберкIибси дила командировка ахирличи биркухIели, набчи телефонничи зянкъдяхъиб ва хьарбаиб: «ХIейишира хIу илавадли, хъули чархIевхъи, Донецкла Халкьла Республикализи укьес: бусягIят итаб хирургуни дебали гIягIнили саби».
«ГIяжаибли вирус», — сабри дила жаваб. Нуни илдани гьалабихьибси пикри кьабулхIебарес хIейраси, сенкIун дявила хасси балбуц лебихIи дурадеркIибти командировкабани ну итав чараагарли хIяжатли виъниличила дила бирхауди чеимцIабиахъуб. ГIурра бурасли, медицинализиб бузути адамтала кумекличилацун ахIенра ну викIуси, гIядатла гьарил адамли барес вируси кумекличилара сайра. Ил кумекли, дергълизиб биаб, тыллизиб биаб, нушала чедибдеш гIяхIцадла гъамбирули саби, — вехIихьиб Мурад СВО-лизи сунела гехIъибил командировкаличила гъайикIули. — Гьайгьайрагу, ил суалли ну узуси травматологияла центрла бекI тухтурличил дила цаси пикри акIахъес гIягIнисири. Гьалабра дила гьарил командировка нуни иличил ва илала заместительличил барх пикрибирусири. Илдани дила пикри гIеббурцусири, ил багьандан халаси баркалла биаб чус. Ил суал ирзухIели, илди наб диргалабулхъути ахIенри. Иличи ургIебли, ну гIевурцули вираси, гьар секIайзиб наб кумекбирули. Халаси хIяракат бирусири илдани нушала гIярмияли азаддатахъурти мер-мусаличибти адамти гIеббуцес ва илдас гIягIниси кумек гIеббаахъес. ГIяхIбаркьла хIянчила шайчибси кумекра бархли гIеббиахъусири. КъантIли бурасли, ну узуси больницала хIянчизартани СВО-лизиб къуллукъбирутас гьарра шайчиб чули бирусигъуна кумекбирули саби.
Курскла областьлизивад Донецкла Халкьла Республикализибси ца госпитальлизи ну набчил барх лебти тухтуртала кьукьяличил аркьусири. Гьунчир нуша Луганскла Халкьла Республикала Марковский районна больницализи гьардакIира. Больницала бекI тухтур нуни гьалавра валусири. Чебаэслири душмантани палакатбарибси район ва больница гьамадли убла даражаличи чардулхъули диъни. Душмантани гъятIаибси больница балбарилри, ила гIягIнити лерилра секIалра, баэсцада кьадарла больницализиб бузести тухтуртира заманаличиб тIалаббарилри. БиштIатала унхъри ва майдунти, школаби, паркани чула гьалабла куцличи дуршулри.
Нуша тухтуртани больницализибти зягIиптачи ярга хIясибли хIеръира, декIли бяхъибтас гIягIниси кумекра гIеббаахъира, больницалис хIедиути гIягIниахълумира дедира. Илис гIергъи нушани Донецкла областьлизи нушала архIяра даимбарира.
БархIехълис нуша Горловкализи даира. Нуни илди мер-муса цаибти командировкабачи вашухIели дагьуртири. Балусири илди урехила мер-муса диънира.
Илабси больница уркIецIидухъеси куцличи бикилри. Больницацунрив гьатIи ил куцличибси? Душмантани ила дронти имцIали дурхьниличирли, шагьарлизир гъятIдиибти хъулри далдирнила хIянчи дурадуркIес гьамадли ахIенри.
Больницализи имцIаливан бяхъибти бургъанти ахIи, гIядатла адамтири бихути.
Нуша ила дакIибмад нушаб больницала хирургуни гьунибаиб. Илдачил отделениела заведующийра леври, 2014 ибил дуслизивра бяхъибтас кумекбирули ишав калунси жагьил урши сайри ил. Ил гьар бархIи савли, сягIят верхIличив, больницализи вашусири ва дугели кьанни арвашусири. Илала адамтас кумекбирес ахIи цархIил пикри агарсири.
ХIера, ца бархIи савли отделениела заведующий автобусличив хIянчила аркьухIели, душмантала дрон автобусличи чегиб. Нушала тухтур декIли вяхъиб. Илала ца някъра ца кьяшра чердяхъес чебуркъуб. Вяхъибси тухтур реанимациялизи каркьиб. Иличил барх дяхъурби диуб чучиб сегъуналра гIяйибагарти, савли хIянчиличи аркьути адамталара.
ВСУ-ла бургъантани Донецкла Халкьла Республикаличи ибкьли цIа челкьулри. Ца жумягIла духIнар Донбассла чедирти гьавала цIакьаначи къаршиси «Донбасла Куполли» 720 лётчик агарли урцути аппаратуни (БПЛА) кадикахъилри.
Душмайс гъамси мерличив къаршивикибси хIу гIямруличила цархIилван пикривикIусири. Дарес бекIхIейубти секIал гIямрулизир чараагарли детерхахъес гIягIнити сари или гьанбиркур. ИтхIели дашути пикрумачила буресра хIейрар. БикIуливан, заманала бухъяндешли адам гьар секIайчи бурсикайруси сай. Илкьяйдали сагати ярагъличира хIу бурсикайрусири, иртути тупла хIярхIубачи ва дронтачи. ХIуни балулри, мякьлару яра тяйдиси мерличиру баргбердуни детаурти.
Хирург бурсивиэс хIейруси секIал ишаб цархIил саби. Чулахъдеш ва гIяргадеш! ЦацахIели вяхъибсини хьарбиули бирар, сецадла кьадарла чеббуршуси сунела кьяш яра някъ или, операция барибси хIуй гIур чедиутив или. Илдигъунти суалтачи сайра ну бурсивиэс хIейруси.
Горловкализивад ну цархIил дявила госпитальлизи арукира. Ила аркьухIели, нушаб къаршибикиб душмантани тамай заябарибси Авдеевка бикIуси ши. Иларти лерилра юртани гъятIаилри. Авдеевка буцес багьандан нушала гIяскурти 2022 ибил дусличирад дехIдихьили дургъулри. 2024 ибил дуслизибра ил тамай душмантазибад акьубатахъурли ахIенри.
Донецкла северла шайчибси ил ши душмантани ярагълизибад дебали балкьаахъурлири. Илаб ванзала удибра шагьар лебри, чедир — хандакьуни, минаби дигIяндарибти меранира. Украинала ярагъладарибти ЦIакьанас Авдеевка буцес хIебирар или гьанбиркусири, амма илди хатIабиркулри.
2024 ибил дуслизиб душманти Авдеевкализибадли Донецкличи, Макеевкаличи, Ясиноватаяличи пушкабазибад тупа иртутири. Бахъал бургъанти ахIенти адамтира бяхъиб иларадли иртути тупани.
Ну сагаси госпитальлизи ваибмадан, набчи хъарти хIянчи дехIдихьиб. Цаибил бархIи наб гехIел операция дарес чебуркъуб. Иша дергълизиб бяхъибти бихутири. Нясти, хIили бясунти, жярга-зекъли дицIибти дяхъурбачилти. Ишаб нушала медицинала рузбани ва узбани илди бирцили умубирутири, кьацIли балхутири.
Ишав ну тянишиубра Индиялизив акIубси ва хIерирули калунси дяхъурби сагъдируси тухтурличил (травматолог). Сунени бурни хIясибли, ил жагьилхIели Советский Союзлизи учIес вакIибси уилри. Телевизорлизир СССР-личила чедиахъути передачабачи хIерикIухIели, ил нушала улкаличи тамай гIяшикьиубсири, викIар. Школализиб белчIуди таманаибси илини Италиялизиб яра СССР-лизиб белчIуди даимбарес вирули уилри. Жагьил индусли СССР чеббикIилри ва итхIейчивадал пахрубирулри сунени чеббикIибси гIямрула гьунчи. Нушачиб медицинала шайчибси чебяхIси даражала белчIуди касибси ил, урус рурсиличи хъайчира кайили, Россияла гражданствора касили, СССР-лизив калири. Бурни хIясибли, илала халаси хъалибаргра гIяхIси хIянчира лерли дуилри. Сай хIерируси мерличив ил хIурматла санигIятчира сайри. Нушала гIярмияла дявила хасси балбуц бехIбихьибти цаибти бурхIназивадал илини, военкоматлизи вякьи, сайра СВО-лизи укахъес тиладибарилри. Госпитальлизив ил дебали хIяжатси дяхъурби сагъдируси тухтур сайри. Илгъуна травматолог цацун сайри илав левси, ил багьандан ну илис кумекбарес вашули вираси. ЦацахIеликIун нуша операцияби дируси палатализирад абзур бархIи дурадухъес хIедирутири.
Иткъира дила юлдаш индус дебали гIяхIси адам вири. Се гIяхIсири илдигъунти адамти ва санигIятчиби нушачиб имцIали биалри!
Бурес чебиркур, СВО-лизиб наб къаршибиркути дявила хирургуни ахъси даражала санигIят касибти сабри илира. Илдани бегIлара къиянти операцияби дирутири. Бяхъибси уркIилизи бархли. Гьанбиркур наб уркIилизибад бяхъибти кIел бургъан нушачи хили. Нушани илди, уркIи бирбубли, цархIил мерличи бархьибтири.
Ил госпитальлизир нушани хIила тумази, хургьрази, кьикIа канила небшанази дархли операцияби дирутири. Наб гьанбиркур, адамла чархлизиб нушани балхIебарибси биркIан хIебургар или.
Гьаниркур наб ца тамашала вяхъибсира. Анализунас хIи кайсухIели зигарикIусири ил. ГIе, тамашала адам сайри ил. Ца кьяш дергълизиб чеббикили, операция барахъес кайхьунси ил, анализлис хIи касахъес хIейгули, дяхъилизирад касая викIулри. Дергълизив ургъес ил урухкIули ахIенри, амма хIила тумлизирад хIи касахъес урухкIулри. Илдигъунти адамтачилра нуша, хирургуни, къаршидиркули дирахIери.
Ца бархIи наб генераллис медицинала кумек гIеббаахъесра чебуркъуб. Илгъуна анцIбукь кинолизибцун саби бируси или гьанбиркусиригу, амма бяхъибти бургъантала урга кайили гьарли-марси генерал леври. Лебилра бяхъибтас медицинала кумек гIеббаахъили ахIи, сунечи хIеръахъесра ил разихIейкиб. РазихIейкиб ил госпитальлизи кайхьесра. Хирургия гъудурхIебиахъубли дяхъи сагъбарахъес сабри илала пикри.
Бархьси саби, цархIилти госпитальтазибван, ил госпитальлизибра декIли бяхъибти лебри. Илдазивадси ца жагьил адамла някълизиб лебай граната баргбердилри. Илала кIелра някъ хъарчIайчи бикайчи къябдарилри. ИлхIели дяхъибти илала хIулбани гIур секIал чехIебии. Илизив виркьуси дила, бархьли бурасли, иличи уркIецIидухъи, хIулбазир биса дакIудухъун.
Нушачив цагьатIи тамашала ургъан леври. Душмантала дроннизивад вебшибси илини миналичи кьяш кацIилри. Минали илала някъ къяббарилри, сай биалли, дрон гIебхIебаахъира викIули, разили дукаркIулри.
Гьачам нушала госпитальлизи Украинала ярагъладарибти цIакьанала вяхъибси ургъан савкиб. Вяхъибси ил, сунела юлдашунани вархьватурли, 3-4 дуги-хIери сайцун блиндажлизив калири. Илини бурни хIясибли, сай илав вархьватурти гьалабла юлдашунани, урусла бургъантачи ясирлизи хIейкахъес багьандан, блиндажлизивси иличи гIяхIцад цIа чекьурлири. Илала кIелра кьяшла кIинкIуби чердикилри. Юлдашунани ил, бегI гьалабси медицинала кумек гIеббаахъили, вархьватурлири. Нуни илала дяхъи бигьунти бинтани урасирагу – набчи цIуба милкъили дицIибти кьяшми вякьдизур. Агь! УркIилис хIейгеси сурат! Милякълизирад кьяшмира умударили, цагьатIи чараагарли гIягIниси операцияра барили, нушани ил цархIил мерличи вархьира. Нушала бургъантала вяхъибси душмайчира уркIецIидулхъниличи ну илхIели тамай вирхаурра. Илгъуна сай урусла ургъан!
Бурес чебиркур ну иличил ихтилатикIулира калунра. «ГIяхIъулали хIушачил ургъес вакIибси ахIенрану, гIярмиялизи живарибсира, — викIи ил. — ГIямрулизиб нуни гьачамалра адамличи тупанг бяхIчиаибси ахIен». ХIебалас нуни, вирхарусирил ну илала гъайличи яра ахIенрил, амма дебали язихъси куц сабри илала. «Украиналис чебяхIдеш!» викIусигъуна ахIенри ил.
Савли-жявли машинабала бехIемцIлизи бикибти бургъанти ахIенти гIядатла адамти госпитальлизи хиб. Къалабаси кумекла машинара самосвалра цаличи ца хъячIдикилри. Ца вяхъибсини, бурни хIясибли, дисли тIул кьисбарилри ва хьунуй къалабаси кумекла машина тIалаббарилри. Иличиб больницализи аркьути илдачи самосвал чегилри. БехIемцIлизиб алхири къалабаси кумекла машинала шоферра, фельдшерра ва сай ил анцIбукьличила буруси адамла виштIасиличи раибси хьунулра. АнцIбукьличила бурусини сайцун сайри, хьуна гъайличи лехIяхъили, къалабаси кумекла машина тIалаббарахъес разивикили, гIяйибла вегIлизи халируси.
Ца вяхъибсиличил кабикибси цагьатIи анцIбукьличила бурисра. Илала хIули убасес чебуркъуб. «Дила дурасибси хIуйчибра жагаси имплант кабалтахъас», — викIи ил, гIяхIдешличи умутбихьибси адам.
Гьанбуршис ца анцIбукь. Нейрохирургли операция бирухIели, наб илис кумекбарес чебуркъуб. АвцIанну шура дус виубси ургъан къакъла чIалализивад вяхъилри ва иларти мехIелизиб тупла бургIяла дигIянбикилри. Операция бирухIели, илала уркIи тIашбизур. ВецIал минутла бухIнаб нушани ил бузесаира. Ил заманализив дила разидешличила гIядатла дугьбани бурес хIейрар. Илгъуна анцIбукьлизиб саби хIу итав, СВО-лизив, чараагарли гIягIнили виъниличила пикри башусира.
ГIергъиси бархIи ну, мицIирси ва араси иличи гьаввакIили, ихтилатикIулра. ИлхIелира бакIиб дила уркIилизи «асубирусив гьатIи наб иша хIевашес» ибси пикри. Нуша, дявила хирургуни, саррагу ишар бегIлара гIягIнити! ИкI нуни чедив гьанушибсигъунти бяхъибти бургар хирургли сеналра хъумартес хIейрути. Гьар операция бирухIели, ну ЧевяхIсилизи кумекбарахъес улгусира. Аллагьла кумекличирли сари нуни цархIил адамтала гIямру дерцахъес вирути.
Гьари, ца-чумал ил госпитальлизир кадикибти анцIбукь гIуррара гьандуршис.
КIинкI (голень) бячунси фельдшер 20 километрла гьарахъихIибти сунела юлдашуначи ваэс вецIал бархIи калири. ИлхIели илис гIергъи башулри ил кавшес къайгъилизибси душмантала дронра. Халаси къиян кабихьили, ахирра ил юлдашуначи ваили сай. «Илдигъунти дахъал къиян-жапа чекасибти, халаси яхIла адамтачивад чилра чедивикес вируси ахIен. «Чедибдеш нушала саби, душман вячIи вирар!» — саби илдала жи. Нушала Ярагъладарибти ЦIакьаназиб илдигъунти гIяхIгъубзни саби бургъути», — башар бекIлизи пикри.
Варглизивад вяхъибси, дебали зягIипси ва бемдурси каниличилси цагьатIи ургъан юлдашуни лебихIи ваэс урчIемал бархIи калири. Нушани илисра операция барили, даргмахла бузери гьунчибушира.
«АлхIят бархIилизибалра гьанкIли велкъайчи бурушлав калас, 9-10 сягIят дикайчилра», — пикриикIулри ну. БетхIеур. Савли, верхIел сягIяталра хIедикили лерай, нушачи кIелра кьяшра ца някъра къябдарибси ургъан хиб. Илала хIила гъяжра дебали гIяшсири. БусягIят гIягIниси кумек гIеббаахъили, реанимациялизи арукира. Илис гIергъи цагьатIи декIли вяхъибси ургъан нушачи киб. ГIур – хIябэсилра, авэсилра ва бахъал цархIилтира. Дугели сягIят вецIал дикибхIели сайри ну акьуухъунси.
ДекIли дарглизивад вяхъибси ца ургъан набзи тиладивикIес вехIихьиб: «Тухтур, ну верцахъаба. Гьанна наб вебкIес асубируси ахIен: даг наб рурси акIубли сари. Чили арилкьусив ил, рахли ну вебкIасли?» Даг ил рурси акIниличи разили уилри, ишбархIи – декIли вяхъилри ва вебкIишагу или урухкIулри. Илди сари адамла гIямру. Аллагьлизи шукру, нушани илис гьарбизурси операция барира. Ну вирхулра, ишбархIи аравиубси дила зягIипси сунела хъалибаргличил варх виъниличи.
Дила командировкала гIергъити бурхIназирра дахъал душмантала дронти нушачи дакIиб. Игъбарлисван, ахирличи бикиб СВО-лизи дила гехIъибил командировкара. Хъули чарухъес иштяхIдухъун. ИштяхIдухъун хъулибси хурегличира, гьуцIбухъун уркIи риштIаси рурси чераэсра.
ХIяжимурад Ражабов

