Асилти уршбачи пахрубирулра

80 дус гьалаб кьяркьси дергъ­ли­зиб сархибсири Че­диб­деш.
Ил дергъли советский 27 миллион адамла гIямру къябаибтири. БебкIализибад урух­хIекIули, вегIла ванза, хъалибаргуни датахъес гъазализи кабилзутири нушала бургъанти.
Иш макьала хасбарес дигулра гIяхI­гъабза, ЧебяхIси ВатIа дергъла жигарчевси бу­тIакьянчи, полковник ХIямзатов Ибрагьим ХIям­затовичлис. Ил акIубси сай Къарабудагъкентла районна Губданила шилизив, 1924 ибил дусла декабрьличив.
Дергъ бехIбихьниличила хабар нушала шимазира баибсири. Ибрагьимла кIелра халати узи фронтлизи арбукибтири. 1943 ибил дуслизив сай Ибрагьимра, халаси узи Айгум вебкIнила хабар бакIибхIели, военкоматлизи вякьунсири ва сай гIяхIъулали дергълизи укьес у белкIахъунсири. Ил Бакулизи дявила училищелизи вархьибсири, кIинайс – фронтлизи.
Сунела гьала тIашдатурти мурадуни детурхахънилис жавабкардеш дихни илала бекIлибиубси къиликъ сабри. 1944 ибил дуслизив Ибрагьим взводла командир варибсири. Жагьси офицер сунела взводла бургъантачил тянишвиэс бажардихIейкили левай, гьужумлизи дураухъес ибси буйрухъ бакIибсири.
Батальонна командирли жумягIла бухI­наб илди гьалабяхI арбукьяхъес мугьлат хIе­лугуси душма мер буцес къайгъибариб. ХIе­ри­ла замана ургъес урехиласири, ил багьандан дугели, шала диркуси замана чебухъес кьасбариб. Взводла бургъантас чула мурад сархес имканбакIиб. Немецунани сагадан чябхъин дураберкIибгу, И.ХIямзатовла бургъанти някъ-някъли дергълизи каберхур ва бекI­лидиубти цIакьани дакIайчи ил мер бата­хъес бажардибикиб.
1945 ибил дусла январьла 14-личиб, халаси хIядурдеш барили гIергъи, 211 ибил дивизияли Польшализибси Ясло шагьарла мер-мусаличиб душма оборона къяббердиб. И.ХIямзатовла лишанничибад взвод кIел метрла тяйдиливан батальоннис гьалаб башулри. Душма тыллизибти бургъанти илдала дебадешличил бяхIягиб. Къаркъала юртанази мерладиубти душма автоматунала кьукьнани мер-мусаличи цIа чекьурлири, нушала бургъантас гьалабяхI башахъес имкан хIелугули. И.ХIямзатовли командирличи хъарбариб хIярхIуби иртути душмантас, алавбиубли, бяхъ чегахъес. Душманти шакхIебикахъили, илдигъунти тяхIяр-кьяйда далдуцили, нушала бургъантас гьуни абхьиб.
Ибрагьим ХIямзатовли бутIакьяндеш дарибтири Украина, Польша, Чехославакия азаддалтнилизир. Ил дергълизир гъабзадеш дакIударни багьандан, гIяхIцад ордентачил ва медальтачил шабагъатлаварибси сай. Илдазирад цацадехIти: ЧебяхIси ВатIа дергъла 1-ибил ва 2-ибил даражала орденти, «ЧебяхIси ВатIа дергълизиб (1941-1945-ибти дусми) Германияличибад чедибдеш сархни багьандан» медаль, «Дявила къуллукъуни багьандан» медаль ва дахъал цархIилтира.

Илала гьанбикуназибад
1944 ибил дусла октябрьличир Черниговская Краснознамённая стрелковая дивизияли Карпатабазир цIакьани кадурхахъути, кьяркьти дургъби дурадуркIулри.
Совинформбюроли илди анцI­бу­кьу­на­чила «Мерличибси даражала дургъби детур­хулри» или балахъулри. Илди дугьбала гIе­лар биалли, нушала бургъанти бяхIягибти къиян­дешуни, детахълуми, децI-шишимти. Аргъ-бархIила шуртIрачи хIерхIеили, хIяр­хIу­бала удиб, хандакьуназиб, кьукьубау адиути чяртлизиб бургъес хIяжатлири.
Илини бурибсири: «БархIехъ набчи батальонна командир Газдановли зянкъдяхъиб (итхIели взводла командиртас авлахъла телефонти кадизахъуртири).
Ну хандакьлизиври, алавчарли шикьухъес къиянти аги-кьяйда, чярт. Илини хьарбиули сай: «ХIямзатов, немецунала дот чебиулрив?» «Чебиулра», — викIулра. «Савли ил буцес хIяжатли саби! Буцадли – орден кайсид. ХIебуцадли – къяйкбарили, каршури!»
Январьличиб сегъуна бугIярдеш бирара, дила къакълизибад бяргIибси ­майъа кIантIбикIулри. Савли нушаб дот буцес хIяжатлири. 200-300 метрла мерличи хъусли дашутири. Дила мякьлаб лебри лейтенант Дьяченко ва пулеметчик (кIинайс ил кьяшлизивад вяхъибсири). Савли 4 сягIятличиб немецунани бамсриихъулри, нушала хапли дураберкIибси чябхъин илдас гьанагарси бяхъли бетаур.
Фашистуни дотлизибад дурабухъун, илди алавбуцили саби или гьанбикили, урухбиубдешли заклизи пулеметлизибад иртесбяхIиб, гIур илдира лайдакIили, гьаббухъун.
Нушани ил дот детахълуми агарли буцира. 15 минут дикибхIели, душмантани ил сагадан чарбарес кьасбарили, гьужумлизи каберхур. Нуша биалли, илдала хандакьунази адацIес бажардидикира, ва иларад нуша дураэс хIебиуб».
Ибрагьим ХIямзатовлис ЧебяхIси ВатIа дергъла орден бедибсири.
Дергъ таманбиубхIелира, ил гIяхIцад дусмазив советский гIярмияла къяяназиб къуллукъбирули калунсири. 11 дус къуллукъбарибсири Закарпатский округлизиб – бандеровцыбас къаршидеш дирули. Илар илини сунела кьисмат цабареси исбагьи Мария Морозова раргибсири. Илди шуцIали дус барх хIеркабиубтири ва кIел дурхIя абикьуртири.
Ибрагьим ХIямзатовла фамилия Северный Кавказла дявила округла хIурматла жузлизи каберхахъурси саби, илала биография биалли – «Россияла бегIлара гIяхIти адамти» энциклопедиялизи. Ил Къарабудагъкентла районна хIурматла адам, ДР-ла Президентла гьалабси халатала Советла член сайри. ХIурматла гIяхIял сайливан, илини Москвализиб ХIунтIена майдайчиб бетурхуси Чедибдешла Парадлизир хIяйна бутIакьяндеш дарибтири.
Дявила къиянти дусмани ва балагьунани Ибрагьим ХIямзатовичла уркIи кьяркьхIебиахъуб. Ил малхIямси ва гIяхIти хIял-тIабигIятла адамри. ВатIа патриот сайливан, илис ишдигъунти дугьби тикрардирес дигахъи: «ВатIан дигахъницун баибси ахIен – иличи пахрубирес гIягIниси саби».
Наб гьанбиркуливан, ВатIай илдигъунти асил уршбачи пахрубирес гIягIнили саби.

ГIябдуллагь Ибрагьимов