АлкIалли хIугъунти алкIаб уршби

Дубуртала хужаимтази халдирули дирар илар азадли гIяйдикIути турани. Илди мурталра Кавказла дубуртала лишанти сарливан гьар мерличир хамли ахъдуцибти бургачил сипатдирутира сари. Дахъал дусми гьалар илдигъунти мицIираг някъличи дакIахъили, хъа мицIираг детаахъурти дургар дубурлантани. Гьарли-марли дубурлантала гIямру мицIирагличил илкьяйдали жявхIейчирадли дархдасунти сари. Совет хIукуматла замана колхозуни-совхозунала дахъал мицIираг лерхIели, илдас къуллукъличи кабилзути мицIираг адилкьанти ва илдала арадешлис къарауйчибти специалистуни дебали хIяжаттири. СирхIянти-ургаб КьурбанбяхIяммаевхъала хъалибарг тянишси саби мицIирагла арадешлис къарауйчибти-ургаб хIурматличил пайдалабикIниличибли. СанигIят сегъуна чеббикIаллира адамли, ил гIибратличил бузахъни баибси ахIен. Адам бегI гьалабси яргализив адамли калес хIяжатси саби. Дубурланна адаб-хIяяли ва ламус-хатирли жагаварибси адамли сегъуна санигIят чеббикIаллира, ил ахъси даражаличиб бузахъни чисалра дигIяндеш ахIен.

МицIирагла дебали тамашалати дирар гIямру. Илдани лугуси пайдаличилара хъумартес асухIебирар нушани.

ИшхIелла манзиллизир колхозуни-совхозуни агардарили диалра, дубурлантани хIяйван-къача ва мазала мас адилкьес даимбиъни чисалра дигIяндеш ахIен. Илди адикьницун баибси ахIен. Илдала арадеш гIеббурцниличира белгиси пикри бяхIчиаэс хIяжатси саби. Илкьяйдали хIяйвантала тухтуртани илди мурталра дармадирули ва илдала арадеш гIеббурцули бирар. Ил лебгIеб хIурматла ва пайдаласи санигIятра саби. Цаибилгъуна мицIираглис къуллукъ гIеббуцни кирила баркьуди саби, кIиибилгъуна адамтани пайдаладирути диъра ниъра ахъси даражала диахънира мягIничебси саби.

Илгъуна пайдаласи баркьудилизи ахъибти абзурли хъалибаргла члентачила саби иш белкIра.

Гьарил шила багьа ахъбурцути ва шантала хъарихъуни бетаурти адамти бирути саби. Илдигъунти багьадуртани дирар шила духIнар кадиркути анцIбукьуни къелгIердикути ва адамтала изу-зугIяла гьунчидиркахъути. Тяп илдигъунти шантала вайра гIяхIра чулаван кьабулдирули, хIеркабируси саби КьурбанбяхIяммаевхъала хъалибарг.

КьурбанбяхIямма Нуриллаев дахъал дусмазив сай акIубси СурсбукIла шилизив «Путь к коммунизму» бикIуси колхозла председательли узули калунси сай. Ил дебали гIяхIти хIял-тIабигIятла, бархьдеш дигуси ва  динничи чекайзурси вири. Илала хIябал дурхIя лебтири. ХIясанхIусен дергълизив ветахъиб. Маринна мурул БяхIмудлира ахIерсм ВатIан багьандан гIязиз жан кьурбандариб. МяхIяммад, хасси багьуди касили гIергъи, хIяйвантала тухтурли узес вехIихьиб. МТФ-ла бригадирли, ДугIахъарла шила Советла председательли узулира калун. Амма сунела уркIили чеббикIибси санигIят сеннира бархьхIебатур. Ил сунела гIямрула бегIла гIергъити бурхIначи бикайчи хIяйвантала тухтурли узули калунсири. Илала халалгъуна урши Шамиллира дудешла санигIят даимбариб ва «ДугIахъар» совхозлизив дахъал дусмазив хIяйвантала бекI тухтурли узули калун. Илини илцадра чебетаахъили ил санигIят бузахъусири, маза масла бургази операцияби дархли дирули, илди сагъдирахъули вири. ИшбархIи ил нуша-ургав агара, гIямру бегIлара вавалидяхъибхIели итил дунъяличи арякьун.

Шамилла урши Рабазайра чула хъалибаргли чеббикIибси санигIятлис мардеш дариб ва хIяйвантала тухтур ветаур. Гьанна илала уршили Шамилла у бихули сай ва илинира халакаибхIели, сунела хала дудешла гьуни даимбирниличи вирхес вирар.

ХIусенхIяжини гьала-гьала зоотехнический техникум таманбариб. ГIур институтлизиб белчIуди даимбариб. Илра хIяйвантала тухтурли узули, 1977 ибил дуслизир сунела бузерила цаибти гунзри кайцIес вехIихьиб. ГIур «ДугIахъар» совхозлизив 12 дус бекI зоотехникли узули калун. Ил санигIят гIибратличил бузахъи илини ва бахъла хIурматличи лайикьикиб. ХIусенхIяжи 5 дус узули калун «ДугIахъар» совхозлизибадли СурсбукIла ши декIарбарибхIели акIахъубси «СурсбукI» бикIуси колхозла председательлира. ИлхIели шилисра шантасра гIяхIцад къулайдешуни дирес кьаслизи кайзурсири ил. КIинайс хIяйвантала тухтурли узес вехIихьиб. Ил санигIят бузахъули сай илини ишхIелира.

Гьарли-марли КьурбанбяхIяммаевхъала хъалибаргла санигIятли бетаурли саби хIяйвантала тухтурла. ХIусенхIяжила уршби Абакар ва ШIягIпи, чебяхIси даражала багьудлумира касили, хIяйвантала тухтурти бетаур. ЧIянкIли МяхIяммадли МяхIячкъалализи гечиубли гIергъи, хIяйвантала тухтурти хIядурбируси белчIуди бархьбатур. Тах шагьарлизирра дарести камдирули ахIен бузериличи бегIтани ункъли вяркъурси сирхIян уршилис. Ил юртани лушан ветаур. Руслай чебяхIси даражала багьуди касили гIергъи, ВатIайс, вягIда бигьи, къуллукъбирнила санигIят чеббикIиб. БусягIятла манзиллизир илни Украинализиб бетурхуси дявила хасси балбуцлизир бутIакьяндеш дирули сари. ГIяйшат сунела хъалибаргличил Кочубейлизир хIеррирули сари ва школа-интернатлизир рузули сари.

ХIусенхIяжила юрт гьунила дублаб саби. СурсбукIантани мурталра тикрарбирули бирар: «Ил юрт имцIали гIяхIли хьурабируси юртличи ва ресторанничи мешубиркули бирар. Илаб мурталра бахъал гIяхIли, шанти ва гъамти  бирар. ХIусенхIяжира илала гIямрула марси гьалмагъ ПатIиматра цагъунти хIял-тIабигIятла, сахаватти ва дяхI шалати саби. Бахъал халкь башули хьалли, илдала хъулиб баракатра камхIебирар. ПатIиматлара ХIусенхIяжилара кьумур мурталра декIар-декIарти берклумани бицIили бирар».

Гьарли-марли СирхIязибцунра ахIи, Дахадаевла районна гIяхIцад цархIилти шимазибра ХIусенхIяжила у дубурлантала черикIла къиликъуначил бархбасахъи, бурули бирар. Сунела бегIтала хъулиб мурталра гIяхIял-шанти чебиули халаваибси илини илдала гIядат хIебузахъес вирив гьатIи. Амма ил бегIтачивра гьалаухъун викIалра хатIа бетхIерар. Илкьяйдали илала юрт шантас саби бегIсиван ва гIяхIлас чула кIиэсил хъаливан бетаурси саби. ХIусенхIяжила дурхIнира бегIтачи мешути бетаъни шантала игъбарлизи халбирули бирар сурсбукIантани.

ХIусенхIяжи КьурбанбяхIяммаевлис назмула чумал тугъра пешкешдирулра.

ГIяшул дархил чархлизи

Шурмани дебш дедибси,

Шандан дарх уркIилизи

Сабур-яхI хьурадибси.

 

ГIяхIлас кьумур гьарзаси

Сахават уркIила вегI,

Шантас хъарихъ аурси

Кагибти баркь-бацла вегI.

 

Хала бегIтачирадли

Даибти гIядатуни,

Дузахъулри черяхIли

ГIяхIял-шантачил хIуни.

 

ГIяхIгъубзна къушумлизир

Ахъдурцу дерхъаб или,

ХIед арадеш булгули,

ХIунтIен держла пигьлуми.

 

Дубуртазиб алкIалли

ХIугъунти багьадурти,

Багьа хIебубкIар бекIлил

Наслула чеалкIуси.

 

Дерхъаб, узикьар, хIела

ГIямру берхъибил анхъван,

ХIела авалра нартла

ХIулкIахъули талихIли.

ПатIимат Кьурбанова