Аги-кьяйдаличила

Дагъиста БекIли гIергъити кIел дусла бухIнаб республика секьяйдали хIер­би­рулил бу­риб. Республикалис бекI­деш­дирес ве­хIихьиб­­­­хIей­чибад Владимир Ва­си­льевли руш­бат­чидешличи къаршили халаси хIян­чи ду­раберкIиб. Иличибли бекI­деш­дир­­нила лебилра кабиз сагабирес бехI­­би­хьиб.

Кумекбарес иштяхI
— Владимир Абдуалиевич, Дагъиста челябкьла сегъуна саби?
— Гьанна республикализи бекIдеш­дир­нила кьялилизи багьудлуми, гIяхIти сиптаби ва устадеш лерти адамти башули саби, илди-ургаб бахъал жагьилтира леб. Илдани «Се бируси?» или хьарбиули ахIен. Илди итмаданал хIянчилизи ихъули саби. Россияла Президентла Администрацияла кумекличил нушани дураберкIибси «Дила Дагъистан» бикIуси кадровый конкурслизиб чедибикибти-ургаб тамашала адамти леб! Илди чеббикIибти саби урегал азир бутIакьянчизибад. 90 процентла кьадарлизиб биалли – илди дагъистанланти саби. Илди-ургаб леб республикала дураб ункъли бузули калунтира, амма илдани кьасбарили саби чула ватIайс кумекбарес ва иша бузес бакIили саби.
Илгъуна конкурс – студентунас, школала выпускникунас гIяхIси мисал саби, секьяйдали гIямрулизив гьалавяхI вашес вирусил чебиахъуси: арцла ва рушбатчидешла тяхIярличил ахIи, пагьмуртачил ва вегIла баркьудлумачил.
— Республика гьанна хъулкидешличибад ва рушбатчидешличибад чедибиркули саби…
— Гьанналаур кадиркути анцI­бу­кьу­начил баришкайэс хIейрусири. ГIяхI­цад заманализиб бюджетла арц гIягI­ни­си тяхIярли пайдалахIедирулри. Жа­ми­гIят­лис мягIничерти кьялубазирад – арадеш­ бихIнилизирад, гьундури сагадир­ни­лизирад – декIар-декIарти тя­хIур­та­чил миллиардуни ардашулри. Нушаб ил тIа­шаэс имканбакIиб. Амма мягIничебси са­би асарчерли харждиресцунра ахIи, бюд­жетла дурарти сурсатуни дитIикIесра бурсидиъни.
Ириъ «100 школа» программа бузесаира. Республикала бюджетлизирад 200 миллион къуруш декIардарира, муниципалитетунанира бутIакьяндеш дариб, гьатIира 30 миллион декIардарили. Ва пикридарибти гIямрулизир детерхахъес гIуррара 85 миллион къуруш кадихьибти меценатуни багьарбиуб! Илгъуна бархси бузерила кумекличил 117 школа къулайдарес имканбакIиб. Ишдуслизир 200 школа къулайдарес пикрибарибси саби.
Ихтиюртала майдайчиб
— Амма, вехIихьес багьандан, бюджетлизир арц даргес гIягIнитири. Илди чинарад дакIиба, эгер Дагъистан дотациябалашалси республика биалли?
— Дахъал секIал дарес имканбикIусили бе­таур низам-кьяйда кадизахъурхIели, сур­сатуни мяхIкамдарибхIели ва бизне­с «дяхI­цIи­лиубад» дураибхIели. 2018 ибил дуслизир 7 миллиард къурушцад мя­хIкам­да­рира. Нушани ил шайчиб гьаб-гIер­гъидешличил хIянчи дурабуркIулра. Мисаллис, автозаправкабала станциябала руководительтачил гьунидаира. Гьар секIал баяндарира. Адамтани нушала гъай аргъиб, дусла духIнар «дяхIцIилиурти» вецIани АЗС-уни налогуналашал хIи­саблизи кайсутили детаур, хIисаблизи кахIесибти хIян­чи­­зар­тачил 1600 бузерила вягIда дигьун.
Безналичный (счетличирад счет­личи арц дурхьни) тя­хIяр­ли арц дедлугнила даража ахъ­би­кIу­ли саби, онлайн-кассаби ка­дил­зу­ли сари. Ил хIяракатлицун бюджет­ли­зи 180 миллион къурушцад хиб! АЗС-уна­чи­рад дашути налогунала кьадар дусла бухI­наб хIяйнали имцIабиуб. Бюджет гIягI­ни­си тя­хIярли пайдалахIебирнила далдуцуни кам­дарнила ва дашути налогунала кьадар им­цIабиънила кумекличил нушани гьалаб агарси хайри касира. Нушани кабиз барс­барибхIели, школабас, больницабас, са­гати гьундурас сурсатуни дагьардирес дехI­ди­хьиб.

Сахаватси Дагъистан
— Дагъистайзир гIяхIцад тамашала мерани лер: Сулахъла къярд, Самурла вацIа, «Сары-кум» гъумла авлахъ ва дахъал цархIилти. Амма республика халаси саби. ХIера, адамти бакIили саби, гIур кIинайс секьяйдали илди мер-мусаличи биути? Илар сегъунти шуртIри лера?
— Бархьси суал саби, нушани ил мурталра пикрибирулра. Нушачиб мегьла гьундурачибад адамти гечбирнира гьалабяхI башули саби, хаслира – шагьарла дурабси транспортличиб. МяхIячкъалализивад Дербентлизи укьес вирар, Хасавюртлизивад – МяхIячкъалализи, гьалав илкьяйда вируси ахIенри. Автобусунала ва маршруткабала шайчирра низам-кьяйда кадилзахъулра – пассажирти гечбирнила тяхIяр-кьяйдаличира хIеруди бирулра. Северличир ва югличир, Хасавюрт ва Дербент алавдарили, автомобильный кIел гьуни дарес пикри саби, машиналичив нушачи ваэс гьамадбиахъес багьандан.
— Лебилра архIяликьянабани буруливан, Дагъиста берклуми дебали бизити сари. ХIед бегIлара дигуси хурег сегъуна сабил бурес вируду?
— Дагъиста халкьла тамашалати хурегуни сари! Гьалабван нушачиб яргаличилси берк-бержла фестиваль бетерхур, 15 улкала вакилти бакIиб, ил лугIилизиб – кIел поварра, франциялан ва италиялан. Илдазивад цали набзи буриб, Дербентлизиб илизи тандырлизиб абзурли берцIахъибси урхIмешули ахIенси кигьала тIем багьахъур или. Дагъистайзиб мекелли гIяхIил балкьарахъули саби диъ! Къуллукъуни хIясибли, ну гIяхIцад мераначи ваира, амма ишартигъунти гIяхIси даражала берк-бержла продуктуни, чинаралра къаршихIедикиб. ГIуррара: нушачир арц мяхIкамдирути ахIен! Дагъистанланти – тамашала сахаватти адамти саби, ишаб се-биалра гIяхIил ва халаси кьадарлизиб бирес бурсибиубли саби!