Даршудеш калахъес жан дедиб

Дагъистайзирти шими тама­ша­ла тарихличил машгьурти сари. Дусмадли илар сецад мил­латуни лер диалра, илди уржили, ца­балги, цали цалис кумекла някъ гьа­балтули хIербирутири.

Гьар шилизиб тик­рархIедирути чула санигIятуни ва гIя­датуни дузахъути халкьли, душманти чебу­хъунхIели гьатIира цIакьбиубли илдас бяхъ чейга­хъусири. Дахъал сарри гьалар дура­бад бакIибти душмантани Дагъистан мутIигI­барес багьандан дурадер­кIибти чябхъинти. Амма миллатуни-ургаб се­гъунал­ра бижгурдеш бируси ахIенри.Сецад хIейгеси биалра, нушала манзиллизирра илдигъунти душмандешла лишанти мер-мераначирад дакIудулхъули дехI­ди­хьиб. Дунъяличир илди анцIбукьуни тIинтI­ди­рулри, нушала улкаличира къячдикиб. Шагьидуни сарра или бебкIала хIябнира даршибти жагьил уршбира рурсбира халати шагьуртазиб багьарбухъун, чумра мерличир хIиллаби дурадеркIиб. Илгъуна изала тIинтIбирни, гьайгьайрагу дебали хIейгеси анцIбукь саби, бекIла мехIе абдалдирути секIултани бахунти, яра арцлис биргIябиубти жагьилтани се-дигара барес хIядурли саби. Илдани гIячихъли балули хIебургар чули чеббикIибси гьуни челябкьла агарси биъни.  Хажалмахьи — ил ши Дагъистайзибцун ахIенну, илала дурабра машгьурси саби. Ил шила тарих бехIбихьибсири 15 ибил даршдуслизиб, Хужа бикIуси адамли акIахъубли. Гьалаб илис ХужалагIяя бикIули бахъхIи калун. Дусмад­ли някъла хIянчи дирули, гIинцбала, бягIлила ва курегала унхъри дузахъули хIербирутири. Ил шилизиб консервабала завод лебсири бузули ва давлачебси колхоз бирусири. Хьунул адамтани кьяцнала балализирад кIунби, мурул адамтани Россиялизирцунра ахIи машгьурти кьапIни дирутири.Гьанна илар вецIличир имцIали мижит лер, рурсбала ва уршбала мадрасаби дузули сари ва вецIал азирличиб имцIа жамигIят хIербируси, районнизиб бегIлара халатазибад цализи халбируси ши саби. Илабти лебил шила жамигIят ца халаси бекIлибиубси мижитлизи жумягIличи башути саби. ИмцIатигъунти шанти цала ца тухумтира саби ва дус­мадли цахIнаб хIербирули цалис ца кумекбикIути саби. ХIера, ил шилизибра чедир дурибтигъуна «зягIип­дешла» лишанти дакIудухъун. Илаб 2010-ибил дуслизиб «вацIала узби» дакIубухъниличила якьинни багьур, 20 дус имамли узули калунси ХIяжи ГIялиев кавшибхIели.  Илини чебетаахъили сунечи хъарси хIянчи бирусири, гIярабла гIилму дяркъурси, пасихIси, жамигIятлис бархьси гьуни чебиахъуси ил алхни шантас халаси бетахъри сабри. Шила жамигIят хIядурли ахIенри багьхIебагьахъурси дявилизи ахъес. Шиличи халаси урехи чебихьун, шанти-ургаб бижгурдеш бехIбихьиб. Амма илдани кьасбариб илгъуна изала чула шилизиб тIинтIхIебиахъес. Вагьабизмала лишанти имцIадиайчи илди къирдарес гIягIнилири. Илала челябкьла биэс гIягIниси ахIен. Ил илабти халкьлис, дусмадли азадли ва даршули хIербирути, гьарли-марси бяхъли уббухъун. Илдани цауркIбиубли кьасбариб хала мижитлизи имамли цархIил ви­кIес, ва илаб имамти ярга хIясибли барс­би­кIесбииб.Вагьабистунала кьас сабри илабти адам­тас урехи багьахъурли, чус мутIигI­ба­рес. БегI гьалабси бяхъ чегахъес дигулри шила бургачи, имамтачи, учительтачи, шила хIурматла адамтачи, предпринимательтачи ва полицияла хIянчизартачи, илдачи урехи балахъути багьа­хъниби дашулри. Ярга-яргали предприни­мательта­зирад миллионти тIалабдирулри, гьарилти хIекьлиуб калахъес дигулри.   ЖамигIятли пикрибарни хIясибли, ши къачагъуназибад берца­хъес багьандан, полицияла хIянчизартала кумек­личил шилизиб къараулбирес кьасбариб.    Ил агиличила багьурли, МяхIям­мад­хIя­жи ХIяжиев дуравад, бархьбатурли хIянчира илабси сунела лебдешра, сай акIуб­си шилизи чарухъун. Илини сунела юл­дашуначил барх шилизибти жагьилти бучили, илдази аргъахъиб шиличи ба­кIиб­си къияндешличила. Ил гIевуциб сунела юлдашунани: МяхIяммад Расуловли, ГъазимяхIяммад ГIямаровли, СягIид МяхIяммадзагьидовли. Илдазибад халкьла дружина акIахъуб ва гьар бархIи ши алавбуцили къараулбиресбяхIиб. Ил дружинализи кабурхути жагьилти саби гIяхIъулали сабри, илдала ярагъ сарри къараул­чила тупангуни ва травматический ярагъ, сарира удосто­верение хIясибли касибти. Шилизибад аркьуси гьарил машина ахтардибирусири. Амма итхIели илдани балули ахIенри илав чула юлдаш улхни.Илкьяйда, ши-алавти мер-муса ахтардидируси манзил, кIел дружинниклис къачагъуни дяхI-дяхIли каршибикиб ва ярагълизирад цIа чекьур. Илдазивад ца алхун. Кумек бакIайчи дружинникунани илди алавбуциб чула бункер­лизиб. Полицияла хIянчизартира кумеклис музабухъи дяви цIакьбиуб. Амма къачагъунас бебшес хIебикиб. Ил дявилизиб полицияла хIябал хIянчизарра алхун.  Илаб хIядурбарибси, ярагъли бицIибси бункер буил­ри. Машиналиу даршес хIядур­да­рибти, тротилличилти даргиути секIал, ярагъ даргиб.Гьайгьай, илди дружинникунира бирутири чула хъулрази пяхъбикили, урухбиубли гьар секIал лерти кьяйда датес, амма илдани чула шира шантира илдала азаддешра ахIердарили къачагъуначи къаршили дура­бухъунтири. Илар гIур я даргаибти машинаби, я алхунти адамти хIебиахъес багьанданра. ИшбархIила манзилра илдани шира алавти мер-мусара чула хIерудилиур дихIули сари.Илди чумал дус гьалар детаурти анцI­бу­кьуни нушани гьандушибти сари Хажалмахьилизибти гьарли-марти игитунала хIурматлис. Илдани дакIударибти гъабзадешли, чула жан ахIерахIедарили, цархIилтала гIямру дерца­хъибтири. Дусмадли кадизахъурти шила низам-кьяйда,  ряхIятдеш, даршудеш, гIядатуни ва динна гIялимтани чеббикIибси бархьси гьуни калахъес багьандан.   МяхIяммадзагьидов СягIид Багьаутдинович Россияла, Дагъиста мер-муса, Конс­ти­туцияла бетуц ва Лавашала районна халкьла хIяжатуни мяхIкамли калахъ­нила шайчир гъабзадеш дакIударни багьандан, вебкIили гIергъи даимлис «Интербригадала» сияхIлизи керха­хъурси сай. Илис «Россияла халкьла ополчениела игит» ибси у бедиб.Илкьяйдали МяхIяммадхIяжи ХIяжиев, Мя­хIяммад Расулов, ГъазимяхIяммад ГIя­маров Лавашала районна администрациялизиб шабагъатлабариб ва гъабзадеш дакIударни багьандан «Россияла халкьла ополчениела игит» ибти уми дедиб.