Дигила ва хIурматла гьуни

Дунъяличиб, бурес агарли, гIяхIти адамти бахъал саби, или хIебиаллири дунъя гьалабяхI хIебаши, жагахIебикIи. Вайтира лебли бургар, вайти биъниличила чули хIебалули биалра. Илданира, дунъя гьалабяхI башахъес кумекбирули бургар. Карилизиб кьацI буцIухIели цIа имцIабаралли, берцIес гьалаб цIухбарили, кьацI игахъу. Дунъя, гIяхIла шайчи гьалакли гьайхIебиахъес, гIур къардбухъи кахIебикахъес, машинабас тор­мо­зуниван, дунъялис «вайти» адамтанира кумекбирули бургар. Ну вайсира, нуни чисалра гIяхIдеш хIебирис викIуси адам, левси ургар или наб гьанбиркули ахIен. Вайти адамти — илди цацахIели шайтIай чеббалкIахъунти саби.

Дарган мезличил дурабулхъуси «Дагъиста хьунул адам» журналла редактор ПатIимат ВяхIидовас дигуливан иш дунъя гьайбиаллири, нуша хIердируси манзиллизибал, ил гьалжаналичи шурбулхъи.
Дарган ва урус мезличил дурадухъунти «Редакторла дневник» бикIути халали ахIенти жузазир гьанналаур нуни хIедалути дахъал гIякьлула дугьби даргира.
«Дунъяличиб, вегIла муруйчилара дурхIначилара дакIубируси къайгъиличибра дурхъаси секIал, хьунул адамла гIям­ру­лизиб лебси ахIен», — лукIули сари илини. Наб илкьяйда гьанбиркуси ахIен­ри, дигуси барес диргаладулхъути, амма хIедарес чараагарти къайгъниван кьабулдирутири хъали-цIализирти хIянчи. Аллагьли гибси дурхъадеш кьиматлабарес хIебагьалли, вегIлис дигусиличи аркьуси дякьра бухъянбирули саби илини.
Дила белкIани гIердуцибси, ну аркьуси дякь гьарзабарибси кумекчили ретаур ПатIимат ВяхIидова.
Баргили замана, набчила пикририкIули, зянкърикIули кадухахъили нуни делкIунти хабурти, лукIутас бахъ кьакьаси, «Дагъис­та хьунул адам» журналла бяхIянази, ди­ла хабурти, гьачамцунра ахIи, кадяхъибти­ри. Хъулирси, газетабала, жур­налтала хIян­чи­лизирад гьа­рахъ­си наб, гьанбиркусири дила белкIани чараагарли гIягI­нити дургар или.
Илини делкIунти делчIун­хIели чебаира, уркIила гьарзадеш, цархIилтас гIяхIдеш барес, илала гьалакдеш.
Марли набцун сарив илала гIякьлуми, яра илди бахъал хьунул адамтас гIягIнилив? «Ца хьунул адамли лерилра хъали-цIала къайгъни сунечи чесили, илдала декIдеш чекасес хIериубли, итил дунъяличи аррякьи сари, илала хIябал цIуръабиубти дурхIя гIелаб кали саби», — лукIули сари ПатIиматли. Дила нешла рузикьарличилра илгъуна бетаурсири. Чула дурхIни багьандан биалра, саби ахIерабарахъес гIеббурули сари илини, хьунул адамтази.
ПатIиматла гьарил белкI­ли­зиб гIякьлу бургулра, гьанналауб нуни хIебалуси, —«Чедидикес багьандан, селисалра гьалаб нушани балули диэс гIягIнибиркур, нушаб се дигулрал чIумали багьес», — лукIули сари ПатIиматли. Пикри леб рякьи хьарбаэс, дунъяличир дарес дигути, дилаван дахъал лерхIели се барес гIягIнисил. Иличила дила белкIани дучIутазира бурис. Наб гьанбиркули саби, иличилара ПатIиматли балули рургар или.
«Дила нешли, хъалибарглизир алкIути тIягIямагарти аваралис, имцIати гъай-мезлис гIяйибла регIлизи мурталра хьунул адам халрирусири», — гIурра лукIули сари ПатIиматли.
Бархьли бурасли, дила неш­ра илкьяйда пикририкIусири: «Чучи пяхъбикIахъес тIер­хьу­би, хьунрани сари муйлала някъбази дедлугути».
Аллагьла дин-тIягIятличи чекаризурси, дурхъаси Кьуръа аятуначи ва нушала Идбагла хIядисуначи хъарихъули гIямру дуркIуси, дурхъаси хIяж барибси хIяжи, ПатIимат ВяхIидовала дахъал лер хьунул адамтази дурути гIякьлуми ва гIяхIти пикруми. Гьаннала заманала хьунул адамтас, жагьилтас, гIямру деркIибтасра бархли, илала гIякьлумани бархьси гьуни чебиахъули саби, ва секьяйда хIериэс гIягIнилил гIеббурули саби.
«Гьарил хьунул адамла чархлизир хIябал уркIи лер; рурсила уркIи, хьуна уркIи, нешла уркIи. Илди хIябалра уркIи сунечила пикридикIухIели, му­рул адам гьарли-марли та­лихI­чевли вирар. Ил илцадра талихIчевли сай, сецадла кьадар сунела талихI аргъес вирули виаллира». ПатIиматла ил пикри наб гIяхIбизур. Наб гьанбиркуливан, мурул адамтанира, мурталра-декIар балули ахIен, чула талихI кьиматлабарес. Илдира хатIабиркули саби, гIямрула гьундурачиб бархьси гьуни хIебаргили кавлутира камли ахIен.
«Ахъдешличи заклизибяхI гьуцIбикIуси галга, сагати кьялуби датаэс урузкIули хIебирар. ВегIличи вегI вирхули виэс гIягI­­ниси саби», — марли, наб бурибси­гъу­на гIякьлу саби ПатIиматла. Ну вас­вас­­рикIусира, гIяхIцад набчи бирхауди лебли-биалра, ил камли саби, гIурра им­цIа­ли биэс гIягIнили саби. Галгали, сунени хIе­дакIахъалли, илала кьялуби чилилра да­кIу­дарес хIебирар кьалли.
Галга ахъбикIес багьандан гIяхIси гIянжира, закла ряхIматра, берхIила ванадешра чараагарти сари. Адамлисра, узули ахъикIес багьандан, мякьлаб уркIи аргъибти адамти гIягIнили саби. Илди мурталра вегIла мякьлаб биахъес багьандан, гьариллис малхIямсили виэс чараагарси саби.
«МалхIямдеш – шала саби,
МалхIямти дугьби – мякьи са­ри,
ГIяхIти пикруми – сари вавни,
ГIяхIти баркьудлуми – сари цIе­деш».
Илди пикруми дурули сари ПатIиматли.
«ГIяхIти гъайличил барахъес хIейубси, къалмакъарличил барахъес хIейрар», —рикIусири дила нешра.
Дунъяличир вегIлис дигути секIал сархес малхIям­деш­личил гьамадли саби, жал­тачил гъай-мезличилван ахIи. Адамтачил малхIямли хIериэс балули виалли, Аллагьли илис бедибси давла саби. Чула ургаб малхIямдешличил хIербирути адамтала гIямрула галгуби ахъдикIар, илдачир вавнира пархдикIар, цIедешра дилкьан.
«БегIлара хIейгибизеси, — адамтас хIу хIейгахъули виъ­ниличила багьни саби», — рикIули сари ПатIимат сунела халали ахIенси жузла бехIбихьудлизир. Нунира гIячихъли балас, адам­тас хIейгули виалли, сел­ра гьа­лабяхI хIякьули тIаш­ка­билзан, лерилра къайгънира заяли аркьян. Алавчартас дигахъули калес багьандан, Аллагьла каламлизи делкIунти гIякьлумачи хъарихъули хIе­риэс чараагарси саби. ГIямру деркIили гIергъицун иличила аргъира. Гьалаб наб гьанбиркусири, вегIла бузерили, багьудили, бажардили лерил секIал сархес вирар или.
ГIурра ПатIиматла ца пикри наб гIяхIбизур, — «Дила пикрили, иш дунъяличиб бегI­лара халаси разидешлизи халбарес вирар бегIтасра, тухумтасра, бархкьябасра, алавчартасра хIу дигахъули виъни». ПатIиматла ил пикриличи чеимцIабарес рирус, — «Адамла халаси талихI саби, шалати пикрумазив, уркIилизирти дигилизив ха­тIахIейкили, гIямру ардякьи гIергъира, алав­чар­тачи, гъамтачи, ахIертачи ди­ги ур­кIи­лизир ламдикIули диалли». Дунъяли­чир лерти дахъал вайти-гIяхIтани, дусми аркьуцадра, бегIлара вегIлис дурхъати адамтачивад гьарахъиркахъути анцIбукьунира камли ахIен. Чилра чеваэс хIейгути анцIбукьунира дирар гIямрулизир. Ил багьандан бургар, вегIла гъамтазивад къябвердни, Аллагь чевхIерхути бунагьунази халбируси. Ил дебали бархьси саби, вегIла гъамтачи гъамли калес виалли, дунъяла давла илизиб саби. ГIямрулизиб бархьси гьуни, дигилизиб ва малхIямдешлизиб саби. ПатIимат рархьли ри­кIули сари.
Сунела белкIаначил Па­тIимат, наб гIяхI­си ихтилатчи ретаур. Нуни гIера­сес­ти дахъал гIякьлуми даргира илала белкIаназир. Ил гIядатла хьунул адам хIериъни итира балусири. Илини делкIунти делчIи гIергъи, алавчарси дунъяличи булан, декIарси хIерличил хIерризурра.
«АхIерти дила дагъистанланти» бикIуси жуз белчIи гIергъи аргъира, илала лерилра пикруми хIябал девлизир диъни. Ил жузлизиб гьанбушибтира, гьанхIебушили калунтира, лебилра дагъистанланти илис дебали ахIерли саби. Пикрибарая, илди лебтасалра ПатIиматра илкьяйда ахIерли риалли, сецад давла лебал илала. Ма ша Аллагь.
«Халкьла ургар гIялимти сарливан, нуша машгьур­май­раба Аллагь», — ЧIир­кIей­лизивадси СягIид Апандила (гьалжанала агьлула ветааб) илгъуна балга нуни уркIилизи буцибсири. Ил пикрили рургар ПатIиматра, машгьурриэс хьулхIерикIули, алавчартас дигила, малхIямдешла шала буртIули хIеррируси. Ил балгала чеди нунира балга бурулра, — «Гьарил хIела пикри-кьаслизир Аллагьли гIер­руцаби, ахIерарараби, дур­хъаси ула регI, ПатIимат ХIя­жиевна ВяхIидова.