Шанданван чIумал къала…

Дагъистаннизив машгьурси адам, поэт, гIялим, композитор, даргала миллатла гимнла автор Мя­хIяммадзапир ГIябдуллаевла сагаси жуз чеди­бир­хъухIели, МяхIяммадзапирла дудеш Нур­мя­хIям­мадличила, бунагь-хатIа урдуцаб сунела, халкьлизиб калунси гIяхIси хабар уркIиличи бакIиб.

Ашкарливан, 1944 ибил дуслизиб, мартла 13-личиб, ТIантIала шила шанти чечентала мер-мусаличи гечбарибтири. Илди гIур чархIебулхъан или гьанбикиб биэс, хъулразирад манпагIятдиэсти секIал хъямдарили, ахирра цIелдубачи ярга баили саби. Валлагь, цIелдубазибад дебаси гуми бетаруси саби или, цIелдуби дурчес бехIбихьибхIели, итхIели райкомла цаибил секретарьли узуси хIямшиман НурмяхIяммад ГIябдуллаевли ил баркьуди тIашаахъили сай. «Ми­цIир­тира дугIкаили, алхунтира паргъатагарбирес асухIебирар!» — викIусири ил.
Марлира, илдигъунти чихъти адамдешла, кабизалачебдешла вегI дудешла уршиличиб ункъли миллатла гимн чили хIядурбирив! ИлхIелира — макьамра сунела, гъайра.
Гимнла бекIлибиубси мягIна бархбаси саби «Ахъуша-Дарга» ибси уличил. Ахъуша-Дарга — ил даргала миллатлис халаси кьадрила Союзли калниличила чула белкIаназиб бурули саби мухIен Сагид ГIябдуллаевли, Ахъушабадти МяхIяммад Ибрагьимовли, МяхIяммадгIяли БяхIяндовли, машгьурси гIялим, хIямшиман тарихчи Расул МяхIяммадовли.
Жузлизиб леб Расул МяхIяммадовлис багъишлабарибси назмура. ХIера, се лукIулил авторли:
…ГIилму дархти майдунти
Бархьси ганзли ахъибси,
ГIякьлукар гIялим Расул,
ХIямшиманри духуси.

ХIялалли хIяниубси,
ГIилмулизив цаибси,
Пахру сайри Кавказла,
ГIякьлукар гIялим Расул….
ВегIла шантала, машгьурти адамтала хIурматбарес бални, илдачила гIяхIти гъай дурни — илра гъабзадешла лишан саби. Гьарил назмулизир, далайлизир З.ГIябдуллаевли гапдирули сай адамлизир диэс гIягIнити, гIяхIти къиликъуни. Къугъати дугьбачил гьаргбирули сай авторли дигайла тема, лайикьагарси цалра гъай гьанхIебушили, учIусила уркIилизи ванадеш ва разидеш хьурадиресли.
МяхIяммадзапир ГIябдуллаевли даргала далайлизи сагадеш хиб. Ашкарливан, даргала далай, илкьяйдали, цархIилти миллатуналара, верхIел биркIанна (слогла) яра вецIну царала назмуличи балбикахъибси макьамличил саби бучIуси. ЦархIил тяхIярли делкIунти назмуртачи далдикибти макьамти делкIунти Дагъистанна композитортазиб дебали камти саби лебти; мисаллис буралли, Исрапил ГIисаев, Кахриман Ибрагьимов, ХIясан Мурсалов, Валерий Шаулов.
БусягIят биалли, илгъуна пагьмула вегI ца МяхIям­мадзапирцун сай, илхIелира макьамличи далдикибти назмуртира сунени лукIуси. Илини цаладяхъибти назмурти ва илдачи далдикибти макьамти — халаси сагадеш саби даргала далайлизи хибси ва пагьмучебти бахъал адамтас, хаслира жагьилтас халкь-ургаб машгьурбиахъес хьулчили бетаурси:
ХIясан Маккашарипов, Ринат Каримов, Марина Мус­тапаева, Анора, Хасбулат РяхIманов ва гIяхIцад цар­хIил­ти пагьмучебти адамтала уми даргантас гIяхIил тяништили ва дигутили детаур. Ринат Каримовли ва Марина Мустапаевани бучIуси «Ванали набчи хIеръа» бикIуси далайлара макьамлара автор МяхIяммадзапир сай, ил даргала далайла хазнализи каберхур. З.ГIябдуллаевла пагьмули машгьурбиахъуб «ТалихI» бикIуси группара.
Жузла авторла бегIти ХIямшимала шилизиб, Ахъушала районнизиб машгьурти, халаси хIурмат сархибти адамти сабри.
Сунела цайли цаси узи МяхIяммад НурмяхIям­ма­довичлис ва рузбас багъишладарибти назмуртира кадерхахъурли сари. МяхIяммадзапирла рузбазирад ца — Ахъушала районнизир гIяхIил ралуси ва халкьлис дигуси тухтур Раисат, гIямрулизирад жявли аррякьун. ГIелаб калунти рузбас узби сецад ахIерлил аргъес къиянни ахIен.
Гьайгьайрагу, рузбира лебилра цагъунти хIебирар. Узбира, гIячихъсигу, декIар-декIарти бирар. Рузби сен-сен хIербирулил балуси, хIяжатбикибхIели —кумекла някъ гьабуцес шакиркуси узи вирар гьарли-марси игъбарла вегI! Узила хIурматбарес балуси рузи — хIяйна игъбарла регI!
Узби-рузбала, дурхIнала, цахIнабли миллатла ургарти бархбасуначила, адамдешличила, дигиличила темаби ахъдуцили сай МяхIяммадзапирли сунела поэзиялизир ва «Шанданван чIумал къала» ибти хIябал дев жузлизир, дила пикрили, хьулчилидиубтили детарули сари: илдигъунти чIумати диэс гIягIнили сари адамлизир яхI-ламус, мардеш, гъабзадеш, адамдеш.
— Бургьабгу хIела пагьму, гIурра черяхIдирахъес дунъяличир лерти лерилра гIяхIти ибти! — илкьяйда эс дигулра МяхIяммадзапир ГIябдуллаевлизи.