Чинаба берцуди?

Марлира, ишбархIила жагьилтас хIербиэс, дила пик­рили, дебали къиянни саби. Сен, сенахIенну ца шай­чирад гIямру кункдиахъес, гьамаддиахъес пикридарибти дахъал техникала гIягIниахълуми, компьютерти, телефонти лер. ИмцIатала гIямрулизир илдани хIянчилис ва белчIудилис имканти гьаргдирули сари. Амма илди хIязла шайчирцун пайдаладирутира камли ахIен. Илдала телефонтачи мусаллатдеш алкIули саби, ва илди агарли буэс бирули ахIен. Дахъал сари мисалти ил сабабли жагьилти хIянчиличибад акьубалтнила, бел­чIуди нукьсанбиркахънила. Ил сабабли, белчIуди ва хIян­чи агарли калунти жагьилти уркIиагарбирули саби ва ца ити, баркьагарли гIямру дуркIули сари. Илдала я гъира, я иштяхI кавлули ахIен чула гIямрулизиб се-биал­ра барсбарес.

Илала дурабадра, Интернетла душилизиб замана буркIутира бахъбаили саби. Ишаб гьанбушес вирар хIязла автоматуназиб ва «фонбетлизиб» спортлис арцла ставкаби дирутачила. ХIера, илди гьар секIай адамти белчIуди, хIянчи агарлицун кавлахъули ахIенну, хъалибаргуназибадра мяхIрумбирахъули саби. Илдани, бегIти мицIирли хьалли, дурхIни ятимбирули саби. ИшбархIила хIякьикьатлизиб жагьилтала дагьриличи ил журала «дяви» дурабуркIули саби, амма «душман» агарварес илдала ахъри агара.
Илдигъунти масъулти арзес, гьайгьайрагу, икьалабирутира леб, мисаллис, Дагъиста спортла ва жагьилтала къуллукъунала шайчибси Министерство. Илдани жагьилти спортлизи битIакIес, илди арати гIямру дуркIниличи жибарес дахъал далдуцуни дурадуркIули сари. Жагьилти хIянчиличил гIеббурцнила «Успех» центрлира санигIят хIясибли хIянчи баргес кумекбиру, гIурра илдани санигIятлашалти курсанира гьаладирхьули сари. Илкьяйдали Динна Идарали ва Муфтиятла багьудила отделли школабазир, учреждениябазир, спортзалтазир ва цархIилти мераначир арадешлис зараллати ва мусаллатдеш алкIахъути секIултала вайдешличила балахъути лекцияби дурадуркIули саби.
Амма гьарли-марли жагьилтала масъулти ирзес хъарси саби пачалихъличиб. Илди биалли чеди­хIярт­ли ирзули сари. Багьудилизиб, хIянчилизиб гьала­бухъунти илдани грантаначил шабагъатлабирули саби. ГIямрулизиб, къардбухъи, хатIабикибти ца шайчиб кавлули саби. СССР-ла манзиллизибван дурхIни биш­тIахIейчибад халабаайчи, белчIуди касахъили, гIур илди хIянчиличил гIеббурцнила цаси кабиз агара. Жагьилтани ишбархIила хIякьикьатлизиб чус мер баргес бирули ахIен, ил сабабли мусаллатдеш алкIахъути держ, наркотикуни, хIязла автоматуни, ва бирхаудигарти Интернетла сайтани дургули саби.
ХIеруди бузахъес, низам-кьяйда ахтардидирес хъарти органтани, монополиябачи къаршити кабизунани ил­ди нукьсандешуни къадагъадирули ахIенну, гIякIа белкIи, яра чус рушбат сасили, лерти кьяйда далтули сари. Ил багьандан сари нушала тах шагьарлизир дахъдаибти «дугила мерани»: Караоке-клуб, спорт-бар, саунаби ва ил журала дугели жагьилтани замана буркIути мерани. Илар къадагъадарибти секIал — держра наркотикунира тIинтIдирули сари.
Дагъистайзир чумал реабилитационный центр лер, наркотикунала ва держла асарлиу бикибтала арадеш къулайбирути, илдира вегIдешлизир сари. Илабти имцIатигъунти 16-35 дусла жагьил адамти саби. Илдас кумекбарес центрлизиб психологуни, тухтурти, инструкторти бузули саби. Пикрибарибси хасси программа бузахъули, «детоксикация» или кьаркьайзирти агъулати секIал дурайуси процедура ва дахъал цархIилтира тя­хIурти дурадуркIули, илабти зягIибти гIядатла гIям­руличи чарбирути саби. Руководительли илаб бузутас алапа чинад лугуси? Держла ва наркотикунала асарлиу бикибти илдигъунти цетртазиб бихIес багьандан 30 азирличирад 50 азирличи бикайчи арц базлис дедлугес гIягI­нити сари. Гьайгьайрагу, мусаллатдешлизи бикили бу­зес хIебирутала илдицад арц хIедирар ва бегIтани, ту­хум­тани цархIил бареси агарли, дедлугули сари.
Зараллати секIал къадагъати диъниличила бурес, арадеш мяхIкамли бихIяхъес, дехIибайчи бурсибарес Дагъиста Муфтиятла багьудила отделла хIян­чизарти илдигъунти центртази гьаман башар. Адамла кьаркьайчи ва дагьриличи вайси асарбирути секIал бусурмантала диннизир къадагъадарибти са­ри, арадеш нукьсанбиркахъни багьандан. Арадеш биалли, Че­­вяхIсини нушаб аманатлис гиб­си саби ва нушачи хъарси — ил мяхIкамбарни. Илдигъун­ти адамтани чеалкIуси нас­лулис, чула дурхIнас сегъуна бяркъ бедес бирути ибси суал алкIули саби? Ил суайс ишбархIи, пачалихъла кумек ва хасси программа агарли, жаваб баргес къиянни саби. Ну рирхулра, илдигъунти масъулти арзес пачалихъли сурсатуни дургниличи.