Идрис Исмаков Каспийск шагьарлизивад сай акIубси ЧяхIдикIна шилизи гечиуб. Илав хIерируси бегIлара гIергъиси адамли ил ши шел дус гьалаб бархьбатур. Идрисли сунела ши «мицIирбиахъес» халаси къайгъи дакIубирули сай: шинна линия балбариб, гьуни гъягъяли буциб, ЧебяхIси ВатIа дергълизиб алхунти игитунала хIурматлис памятник кабизахъур. Амма шанти чула мер-мусаличи чарбухъес гьалакбикIули ахIен.
ЦIуба урчиличивси гъабза
ЧяхIдикIна шилизиб телефонничибад бархбас кабизахъес дебали къиянни саби. Чичил-биалра гъайухъес, 55 дус виубси Идрис дубураличи чевяхIиркуси сай. «Юртличибад 500 метрла гьарахъдешличиб саби ил дубура. Ила зумали вашес чевкъули саби, алавчарли буцIи диалра», — викIи ил.
Идрисла дурхIядеш ва жагьилдеш Хайдакьла районна ЧяхIдикIла шилизир ардякьунти сари. Шила школа белчIи, ил МяхIячкъалализибси политехнический институтлизи керхур. ГIярмияла къяяназиб къуллукъбарили, заводлизив узес вехIихьиб. «Заводлизив узухIели, дила хьунуйчил тянишиубсири. Гьаланачи шагьарлизир хIердирули калунра. 90 ибти дусмазир шилизи чардиубра. Почтализи хIянчиличи кайили, цIуба урчиличивси гъабзаливан хIябал шилизи почтара биахъира, хозяйствора бузахъира. Ну бузери дигуси адам сайра. Почтализиб камси алапа лугни багьандан, ну илавадли арякьунра. ДекIар-декIарти районтазив сварщикли узира. Замана арбякьи гIергъи, Каспийсклизиб юртра тIашбатурра. ДурхIнас гIяхIси бяркъ бедира, багьуди касахъира ва чула гIямрула гьунчи дураира. Лебилра ункъли хIербирули саби», — викIи Идрис.
Шилизив бегIлара гIергъиси
ВацIала сиртличиб мерлабиубси ши саби ЧяхIдикIна, илар 30 хозяйствоцун сари лерти. Каспийсклизи гечиубли гIергъира, Идрис сунела шилизи гьар дус вашусири. Замана арбашуцад илав чилра кавлули ахIенри: бегIти алхун, узби ва рузби шагьуртази гечбиуб. «2015 ибил дуслизив вакIибхIели, шилизив цалра адам аги. Лерилра мер-муса хъалта-кьарли дуцилри. УркIи дебали кьакьабакIиб, дила ши унраличибси Иричиван тамай «бебкIили» хIейгули ахъира. Ишар нушала хала бегIтала, бегIтала хIябри лер. Ши гьалабяхI арбукес илдани халаси къайгъи дакIубарибсири», — викIи ил. ИлхIели Идрисли чIумали кьасбариб шилизи чарухъес. «Хъалибарг цалабяхъили, дила пикри бурира. Лебтанилра ну гIевуцира. Бархьли бурасли, арадеш нукьсанбикни багьандан, хьунул ракIес хьулхIерухъун. ДурхIнала дурхIначи хIеррикIес калун», — буриб Идрисли.
2016 ибил дуслизив Идрис шилизи гечиуб. «Гьаланачи бархбасла линия бузесаира, гьуни сагабарира. БилхIлумачилси мер биънили, машина хIилхIи башулри. Гьанна илала шайчибси агира къулайли саби. Гьайгьайрагу, шантала кумек агарли илди дарес ну бажардихIеркира. Лебтанилра арц учидяхъили, хIяжатти секIал асира ва километрла бухъянси гьуни барира. Шинна ва хутIла хIекьлизибси масъала арзахъесра дергъла бутIакьянчибас памятник кабизахъесра шанти икьалабиубти саби», — гьанбушиб илини.
Идрисли сунела юртла мякьлаб биштIаси ферма акIахъубли, мицIираг адилкьули сай. Илкьяйда, илини шин ванадирахъес гIяхIси тяхIярра баргили сай. Печьла турбализи шинни бирцIуси чарма (бачок) дебабарили, печь абикьурхIели, чармализирти шинра ванадирули сари.
БархIили
шел килограмм нусила
Идрисли гьанна лерилра цIакьани хозяйстволичи дяхIчиаили сай. Ил гьар бархIи гIянручI сягIят авличив айзурли, кьанси дуги баайчи узули сай. «Ферма умубирис, кьяли изис, нусби дирис. Савли дуки-гьунила мер-мусаличи дурхьис, хIерудира бузахъис, бархIехъ — хъули дикис. Гьар бархIи шел килограмм нусила бирис. Ниъ, нуси ва кIема шагьарлантас дирцути сари. ИмцIаливан, саби бакIили ардихули бирар. Бара гьалабван, унраличибси шилизирадси хьунул адамлизи кьули изахъес тиладибарира. Ил бегIтала юртличи каратурлира. Дебали дахъал хIянчи лер, хозяйство халабаахъес дигулра. Багьлабаресалра замана агара. ЦацахIели вашукад кьацIли укусира», — викIар ил.
«Дигалли вявикIен,
дигалли авъикIен — чилра агара»
Илини бархбас гIяхIил бузахъули сай. «Гьар жумягI чи-биалра гIяхIладли башули саби викIаслира къяна бетхIерар. Гьалмагъуначил ца сягIятла чеди кайэс вируси ахIенра, чулира балуси саби. Дарести дахъал сари, ну ца сайра. Рахли савли къуллукъ лебли укьясли, бархIехълис хъули чарухъес гIягIнили саби». Фермерли сунела хозяйство хIеруди агарли балтуси ахIен.
Сепайда, Идрисли сецад цIакьани ибкьаили хьалли, гьачамлис шилизи чарулхъуси агара. «Гьайгьайрагу, кумекбарибти лебтасалра баркалла балахъулра. ГьатIира гIяхIси бииши, шанти чула ванзаличи чарбиубли, ши гьалабяхI башахъес набчил барх бузалри», — викIи ил. Идрисла унраличиб хIербирули калунтани балули саби ши бацIли хIебиъниличила. «ДуцIрум ца-чумал адам башули бирар, акьуси бархIи багьлабарес. БугIярси замана чилра хIейрар, дигалли вявикIен, дигалли авъикIен», — халаси гьигь абатурли буриб Идрисли. Амма сунени балбуцибси бархьбатес пикри агара. Шанти шилизи чарбулхъниличи ва ши сагадан «мицIирбирниличи» вирхули сай.