Нушани иличи пахрубирусири

2012 ибил дуслизиб писатель, поэт ва журналист МяхIяммад Рабадановлира нунира пикрибарибсири сай акIубси Дибгашила шилизиб ХIябиб Наврузов акIубхIейчирад 80 дус дикнила балбуц дураберкIес. Ил пикриличил нушани ХIябибла рурсиличил ихтилатра барибсири. Дебали разириубсири ХIялимат нушала пикриличи ва, сунечи хьурадарили, МяхIяммадлара дилара гIяхIси хIурматбарибсири. Тамашадиубтири нуша ил хьунул адамлис сунела дудеш цIакьли дигахъниличи. Илала хъулирад дурадухъунхIели, нуни МяхIяммадлис Расул ХIямзатовла «ШигIру» («Поэзия») бикIуси назмулизибад ца тугъра белчIунсири. Илав, сунела поэзияличи дугьаилзули, Р. ХIямзатов викIули сай: «Рурсили тяхIярли хIердирид дила ухънадеш» («Дочерью будешь беречь мою старость»). Илди дугьбазибад аргъесли саби дудешла ухънадеш рурсиличир гIяхIли чилилра хIерхIедирниличила. Бархьси саби, уршбасра дигахъугу чула дудешуни, амма рурсилис дудеш дебали дигахъуси сай.

ХIябиб Наврузовла гIямруличил бархбасунси сегъуналра балбуц дураберкIес МяхIяммадра нура далкьхIеурра. РакIиб, бикIар, ХIялимат итди бурхIназир сунела дудешла шилизи, школалис савгъатлис халаси, бяхIличи биршуси сягIятра хили. БусягIятра школала юртла жаняхIлизиб, мицIирхIели ХIябибла уркIиван сунела шантачи изули, бузули лебал, бикIар, ил сягIятра. Мякьлар лер нуни Наврузла ХIябиблис багъишладарибти назмула тугъира…
Дила белкIаназив цацахIели нуни гьануршули вирус писатель, поэт, драматург ва Даргала музыкала-драмала театрла гIяртист ХIябиб Наврузов. Бархьси саби, нуни иличила урус мезли хабарра белкIунси саби («Храбрый Гасан», газета «Молодежь Дагестана», 2014 ибил дус). ВахъхIи хьуликIусири ну иличила цагьатIи гIяхIси макьала белкIесра. 85 дусла юбилейлис. Се багьанданрил, хIебалас, амма бетхIеур.
53 дусла гIямрури ХIябиб Наврузовлис ЧевяхIсини дедибти (1932 – 1985). Илала 90 дусла юбилей бетарули саби челябкьуси 2022 ибил дуслизиб. ГIяхIсири, гIягIниси тяхIярли ил дураберкIес чили-биалра сиптакардеш даралри. Амма иш бархибси замана, гьамадли ахIен, «ит бирис, их бирис» викIули, селичила-биалра гьала хили гъайикIес.
Ил багьандан, ишдусла сентябрьличир Даргала музыкала-драмала театр 60 дус бирнилис дурадуркIути далдуцуни пикрилизи касили (рахли детерхалли), нуни бархьсили чебиулра, ил театрла цаибти гIяртистунала кьукьялизив вируси ХIябиб Наврузов гьаниркахъули, иличила ца-чумал гIяхIти дев делкIни.
Дила столличиб Ереванна худо­жест­венно-театральный институтлизиб бу­чIу­ти даргала театрла цаибил студияла студентунала сурат леб. Суратлизиб 15 урши ва рурси леб. Илдала урга кайили сай АССР-ла халкьла гIяртист, профессор В.Т.Вартанянра. Ил сайри даргала цаибил студияла руководитель. Гьайгьайрагу, суратлизив тIашси, алгъай шайчивад кIиибил жагьси урши дила шан Наврузла ХIябиб нуни бусягIят вагьурра. БикIули бири, ХIябиб сай дибгашантазивад цаибси чебяхIси даражала багьуди касибси адам или. Ил нушала пахрули вирусири.
1960-ибил дуслизиб бурги, Дибгаши халаси разидешла хабар баибсири, Даргала театрличил Наврузла ХIябиб сунела шилизи лявкьули сай бикIуси. Гьайгьайра. Даргала театрличил сунела шилизи машгьурси гIяртист лявкьни дибгашантас халаси савгъат сабри. Ну итхIели 13 дус сайри виубси, ил багьандан камси хатIавиркули виэсра асубирар. Биалра, наб гьанбиркуси тяхIярли ил анцIбукьличила бурисра. Уркарахъибад бакIибтири халати хIякимти, унра шимазибад — бахъал гIяхIлира. Колхозла правлениела хIукму хIясибли, гIяртистунас ва гIяхIлас чучи лайикьси хIурматбарес багьандан, унц белгьунсири. Спектакль чебаахъили гIергъи, кIиэсил бархIира гIяртистуни байрамличиб калунтири. Гьанна нуни бархьли бурес хIейрус, се спектакль сабрил итхIели Даргала театрли нушачи хибси. М.Лермонтовла «Бэла» бурги, яра Шекспирла «Отелло».
Илала гIергъи Сергокъалала культурала Юртлизирра нуни Даргала театрли сценаличир тIашдатурти пьесаби чедаибти сари. Набчил педучилищелизиб барх бучIутази Наврузла ХIябиб чейахъули, ну дебали уктемли гъайикIули вираси ургус (Дила пикрили, дархьли аргъес гIягIнитири юлдашунани итди гIулухъа дурхIяла гапла дугьби: 17 дус виубхIели нуни педучилище таманаибсири).
1966 ибил дуслизив ну ДГУ-лизи учIес керхурсира. Ца алхIят бархIилизив У.Буйнакъскийла уличилси кьакьакад юлдашуначил къунзикIуси нуни Дагъистанна писательтала Союз мерлабиубси Юртла бяхIличи баршили куклабала театрла афиша чебаибсири. Илизи халати, жагати хIурпрачил белкIири: «Храбрый Гасан» ва биштIали — «ХIябиб Наврузов».
ГIурра пахрули хIебицIесу дила жагьил уркIи! Илавра гапухъунра ну дила юлдашуни-кIарахъантази («Наврузла ХIябиб дила дудешла узикьар сай» или вииши викIулра). БахъхIи калунсири ХIябибла «ГIяхIгъабза ХIясан» Дагъистанна биштIатала театрла репертуарлизиб. ИлхIели сайри нуни ХIябиб Наврузов писатель, поэт ва драматург виъни багьурсира. Наб хIушазира бурес дигулра, ахIерти газета бучIанти, чи сайрил ит замана машгьурси дила шан.
Писатель, поэт, драматург ва гIяртист ХIябиб Наврузов акIубси сай Дахадаевла районна Дибгашила шилизив. Илини Ереванна театральный институтлизиб даргала студия таманаибси саби, илис гIергъи – М.Горькийла у бихуси Литературный институтлизир – литературала курсани. Дявила-Урхьула флотлизиб къуллукъбарибсири. Узиб Даргала музыкала ва драмала театрла гIяртистли, ил театрла директорли, Дагоблсовпрофла художественный самодеятельностьла Юртла директорли, Дагъистанна писательтала Союзлизибси художественный литература пропагандала бюрола заведующийли, «Ленинна байрахъ» газетала корреспондентли. 1978 ибил дусличивад СССР-ла писательтала Союзла член сайри.
1958 ибил дуслизиб ХIябиб Наврузовли сунела цаибси «Сагаси тяхIярли» бикIуси ца актла пьеса белкIунсири саби. ГIергъити дусмазир ишди удир гьандушибти пьесабира делкIунтири: «Ахир бируси саби», «Унруби», «Жибарибти гIяхIли», «АнкIила бугIми», «ГIяшикьти», «Дудешла тур», «Баргаибси сабур». Илдазирад дахъалгъунти «Гьалмагъдеш» альманахлизир ва ца актла дегIти пьесабала сборникуназир дурадухъунти сари, сарира «Советская Россия» ва «Искусство» издательствобани дураибти. ЦацадехIти ГI. Батирайла у бихуси Даргала театрла сценаличир тIашдатурти сари.
Илала пьесаби «ЦIуб арцла дубура», «Чарухъун», «Кьарли бакIибси дякьличиб», Дагъистанна цархIилти миллатунала мезаначи шурдатурли, илди театртала сценабачирра гьаладихьибти сари. И.Байгишиевлира ХI.Наврузовлира барх белкIунси «ГIялибек Багъатиров» бикIуси драма ХI.Цадасала у бихуси республикала премияличи лайикьбикибси саби.
1970-ибси дусличирад дехIдихьили, Дагъистанна жузала издательстволизир ХIябиб Наврузовла кIел хабуртала («ГIяртист ва хъярчи», «УмцIули левалра») ва назмуртала жуз «Кьаракьуреш» дурадухъун.
Ну гIярмиялизивад чарухъунси 1970-ибил дуслизив ХIябиб Наврузов Дагъистанна писательтала Союзлизив художественная литература бучIахъес иргъахънила хIянчи дурабуркIуси бюрола заведующийли узусири. Бахъал бири ХIябибла юлдашуни, ва ил хIурматла адам вирусири. Дигахъи ХIябиблис вируси тяхIярли цархIилтас кумекбиресра. Наб илини барибси кумекличила нуни «Ца студентлис лекция» бикIуси хабарлизиб белкIи леб.