ПасихIти жузазив даимлис мицIирси

Тарихлизир далтули

Мургьили къел делкIунти,

ШягIирти арбашалли

Дилшан цацали урми.

Шалати дяхI-някъличилси ва умутличил гьалавяхI вашуси «Замана» газетала вахъхIила марси юлдаш ГIиса ГIямаров вакIалри, нушала газетала авид дугати масхуртачил разибирахъусири ва аргъбаибти макьалабачил газета давлачеббирахъусири. Илини мурталра бутIакьяндеш дирутири даргала поэтунала ва писательтала творчествобас хасдарибти далдуцуназирра. ИлхIелира ил къугъали гъайулхъи, гIямрулизирадли касибти мягIничерти далилти гьандиркахъи. Илкьяйдали иличи бузерила мерличирра шадлихъуначирра нуша мурталра хIерли дирутири ва уркIила дигиличил ил кьабулвирусири.

ГIергъиси замана илини масхараличил тикрарбирусири: «Ишдуслизив ну 90 дус вирусира. ИлхIели газетала хIянчизартачил шадлихъ дурабуркIехIе ва цахIнар делхълизи кадулхъехIе…». Серхурси ва мурталра разиси хIяйчивси илис нушани илдицад дусми деркIиб эсра дирули ахIенри. Сепайда, кьисматли цархIилти гьундури хIядурдарили дуилри илис… Нушачил, сунела къугъаси кулпетличил, марти узи-уршиличил 90 дус виънила юбилей дураберкIахъес кьадархIебиахъуб хабарагарси изай. Илкьяйдали нуша – газетала хIянчизарти гьаннара дирхаэс хIедирули лералра ил нушала ургав агниличи…

Ишди бурхIназиб ГIиса ГIямаров 90 дус виънилис хасбарибси ДР-ла культурала Министерствола план хIясибли, республикала байрумти дурадуркIнила дазурбазиб Дагъиста писательтала Союзлизиб Расул ХIямзатовла уличилси литературала музейлизиб балбуц дураберкIиб. Ила цалабикилри Россияла писательтала Союзла член, ДР-ла культурала урибси хIянчизар ГIиса ГIямаровла гъамти, шанти, поэтуни, писательти, журналистуни ва юбилярла творчество диганти.

ГIиса ГIямаров машгьурси даргала фольклорист, поэт, прозаик, публицист, педагог ва край руркъян сайри. Республикала Р.ХIямзатовла уличилси Миллатла библиотекала краеведениела ва литературала отделла хIянчизартанира балбуц хIядурбарахъес ва дураберкIахъес кумекбариб. Илдани сабри «Педагог, фольклорист, край руркъян» ибси ГI.ГIямаровла жузала выставкара балкьаахъурси. Иларти жузи-ургар лерри Къуппала шиличила 1996 ва 2022 ибти дусмазир дурадухъунтира. Илди жузазир дахъал давлачерти археологияла кьиматчерти гIягIниахълумачила къуппакунтла тарихла, культурала, хъалибаргла гIядатуначила баянти лер.

ГIиса ГIямаров акIубси сай 1934 ибил дуслизив Лавашала районна Къуппала шилизив. 1958 ибил дуслизив ил ДГУ-ла филологияла факультетла студент ветаурсири. Илини дахъал дусмазир Къуппала урга даражала школализир дарган мезла ва литературала дурсри кадирхьутири. Илаб краеведениела кружоклисра бекIдеш дирутири. 50 дусличивра имцIали республикала ва районна газетабала, журналтала, радиола, телевидениела штатлизив ахIенси корреспондентли узусири. Илини сунела макьалабазир шимала адамтала челукьути ва аргъбаибти масъулти ахъдурцутири.

Балбуц бузахъулри филологияла гIилмуртала доктор, профессор Муса БяхIяммадовли. Илини Лавашала районна халкьличила, ГIиса ГIямаровла гIямрула ва бузерила бетуцуначила далилти гьаладихьиб. Илини бурни хIясибли, студентли вирухIейчивадли ГI.ГIямаровли фольклор бурчусири. Илини магнитофоннизи гьести гIямрула адамтани дурути хабурти, халкьла далуйти, буралаби, багьираби лукIутири. Дубурлантала гIядатуни руркъутири. Пенсияличи ваибхIели ил творчестволизи ахъиб, Къуппала шиличила ва шантачила давлачебси материал цалабяхъиб.

Балбуцличиб гъайбухъун: Лавашала районна бекIла цаибил заместитель ГIябдусалам Дибиров, «Дагъиста тарихла ва культурала рухIла давла» бикIуси регионна жамигIятла организацияла руководитель Перзият БяхIяндова, «Дагъиста ши» этнографияла комплексла руководитель Зумруд Сулайбанова, Дагъиста писательтала Союзла табасарантала секцияла руководитель Сувайнат Кюребекова, ДГУ-ла профессор, тарихла гIилмуртала доктор Руслан Сефербеков, Дагъиста халкьла поэт Аминат ГIябдулманапова, суненира ГI.ГIямаровлис иш назму багъишлабарибси:

«ТIашбатурра рухIла кIялгIя

Балас, давлачебтира

Мас-мулкли белкъунтира,

Нушала ГIиса-ази

Вири яхIла ламусла.

Иш палакатси дунъя

Кьадарбиубгу хIедра,

Амма хатIа агарли

ГIямру деркIес виубри.

Бархьси гьуйчибра айгъир

Къардбулхъули бираргу,

ГIямрула хIябкьяйтачив

ЧевхIелкIи, вашадигу.

Игъбарла бегIти саби

ХIела гIязизти дурхIни,

Белкъахъунри, багьадур,

Илди рухIла давлали.

ГIямру кадерхаллира

АхIенри хIу манзилла

Абадлис тIашбатурри

КIялгIя рухIла давлала.

Гьанбуцес хIела агри

Гьамадли ахIен нушаб,

Усен гьанна паргъатли

Анкъанив гьалжунтала.

Илабси ахиратра

Биаб хIед баракатла,

ГIеркъадешличи архIя

Биаб гьарбизунала.

ЛукIен, илавра лукIен

ПасихI дугьбала жуза,

Гьалжунтала балгнани

Илабтира бучIахъен», Дагъиста жузала издательствола директор Марина ГIямарова, филологияла гIилмуртала кандидат, ДФИЦ РАН-ла лексикологияла ва лексикографияла отделла заведующий Хизри Юсупов, дарган мезли дурабулхъуси «Дагъиста хьунул адам» журналла редактор ПатIимат ВяхIидова, «ЦIудахъария» ибси даргала девла ва культурала центрла руководитель Жалалудин ГIябдулгIязизов, «Замана» газетала культурала отделла редактор ПатIимат Кьурбанова, даргала поэтуни Аминат ХIяпизова, Байгинат Кьурбанова ва цархIилтира. Илдани ГIиса ГIямаровла гIямруличила, творчестволичила баянти гьаладихьиб ва илис хасдарибти назмурти делчIун.

Гьарил гъайухъунсини ГIиса ГIямаровла малхIямдеш, гIяхIбаркьуни, бархьдеш, кумекличи музаухъес мурталра хIядурли виъни уркIила дигиличил сипатдирулри. Илини сунела къугъаси, цабалгунси ва берхъибси хъалибаргличил 50 дусличибра имцIали сунени акIахъубси ва бахълис гIяхIбилзуси музейлизиб халаси хIянчи дураберкIиб. Ила башути адамтачил экскурсияби ва ихтилатуни дурадуркIни дигеси саби. Азирти ва миллионти дусмала бикьрумили детаурти экспонатуназирадли гьарилличила илдани чедетаахъибти баянти гьаладирхьути сари.

Поэтли гIяхIли ва юлдашуни мурталра дигиличил кьабулбирутири. Илдас дубурлантала гIяхIялдешра чедиахъутири. Гьарахълабад бакIибтала хIурматбиресра гIела витIикIуси ахIенри ил. Иличи вакIибси гьарил адам малхIямдешла хIялалти пикрумани уркIи гарчли бицIахъили чарулхъусири.

Балбуц ахирличи биркухIели, ГIиса ГIямаровла гъамти гъайбухъун ва иличила гьанбикуни дуриб. Илала урши тарихла гIилмуртала кандидат, «Палеонтологияла, археологияла ва край руркънила Къуппала музей» ибси МКУК-ла заведующий Шамил ГIисаевич ГIямаровли балбуц хIядурбарибтас ва балкьаахъуртас уркIи-уркIилабадси баркалла багьахъур ва давлачебси кьумурличи балбуцла бутIакьянчиби жибариб.

БелкIла ахирличир ГIиса ГIямаровличила назмула ишди тугъи учIаннис гьаладирхьулра:

Даргала дянг майдунти

Ихъул хабарла чаргас,

Чис аманатбарири

Тарихла дурхъаси мас.

 

ЦIудхъурла ахъ дубурти

Чедидирхъул сартан бецI,

Чис савгъатлис бедири

ШигIрули лукIул кьалам.

 

Закла ари дуцибил

Дуклуми арцла къиргъу,

ШигIрула авидлизи

Дякь хъумартурли буру.

 

Бирхули ахIен дарга

ШягIир чехIейъниличи,

Батурли дигул дарга

ЦIяб хIябла керхниличи.

 

ХIугъунти гIяхIгъубзнани

Бархьбалталли иш дунъя,

ГъятIкабирар илхIели

БегIла ахъси дубура.

 

Баалли буцIар хабар

Поэт шалгIевухънила,

Дисур Бацра БерхIира

Нургъбачил заб-маркала.

 

ИлхIели заклизибси

Билшан цагьатIи ури,

Даимлис урдалтули

Жузазир нурла чурми.

 

ГIиса, илди жузазив

Даимлис мицIирлири,

ГIялам халкьла уркIбазив

Ламиван улкусири.

ПатIимат Кьурбанова