Гьарил адамла сунела хасият лебси саби. Лебилра илдачибли цализибад ца декIарбулхъули саби. Амма лерти сари мешути къиликъунира. ИмцIаливан, илди вайтили урдулхъули сари.
Нушала ургаб бахъал адамти держли ва папрусли бужули саби. ЦацабехIти бикIули саби, илдани чули чус саби зарал бируси, нушаб илдала авара агара или. Бархьси саби. Илдани гьаланачи чула арадешлис саби вайдеш бируси. Аммаки цацабехIтани алавчартасра нукьсандешуни алкIахъули сари. Папрус пIагьбирусини сунесичиб халаси зарал бируси саби алавтасра. Ца адамла хургьразиб изала баргибсири. Илизи папрус хIебужахъес тухтурли маслигIятбариб. Илини папрус гIямрулизиб гьачамалра пIагьбарибси ахIенри. Юлдашуни биалли, лебилра папрус бужутири. Илизиб сабри иза сабаб.
Держли жамигIятлис халаси зарал бирули саби. Машинаби хъячIдиркнила анцIбукьуни имцIаливан держ пайдаладарили гьунчи дурабухъунти адамтала гIяйибличибли кадиркути сари. ИмцIаливан, къалмакъарра бержибтала ургар кадиркули дирар. Хъалибарглизир далагардешунира «цIакьти шин» пайдаладарибхIели кадиркули сари. Муйли держли бужули хъали-цIа тIутIудиубти гIяхIцад анцIбукьунира тIинтIдиубли сари нушала гIямрулизир. ГIергъиси замана хIейгеси секIал саби хьунул адамти держла изайзи биркнира. Марлира, держличи мусаллаткайъни декIси изала саби. Илдигъунти адамти сецадла жявли тухтурличи дугьабизалра, илцадла гьамадли бирар сагъбиэс. Яра психологличи дугьабизес чебиркур.
Нуни держ ва папрус бужути бахъал балас. «Се дирутив илди хIушаб?» ибси суайс, илдани декIар-декIарти жавабти лугули бирар. ЦабехIла держли гьав гIяхIбулхъахъули саби, цархIилтани – гIямрулизир лерти нукьсандешуназибад шишализиб дигIяндеш бургули саби. Дагьри агарси адамла зугIялабира хIедирар. Илкьяйда гьанбиркули саб илдас. Нуша бусурманти сарра. Нуни балуливан, нушала диннизиб дагьриличи асарбирути секIал пайдаладирахъес къадагъабарибси саби. ХIера, бужутала ургаб леб дин бузахъути адамтира. Илдани, дила чедибси суайс, гIярякьи дужахъес къадагъа бирниличила Кьуръайзиб белкIи ахIен или бурули саби. Марлира, сегъунти къадагълуми лерти бусурман адамлис. Ил суайчил ну дугьаизурра нушала шила будун МяхIяммад ГIябдуллаевич Итоновличи.
— ШаригIятлизиб держ пайдаладирес ихтияр лебниличила яра агниличила гъайдикIахIелли, гьаланачи илди пайдаладирахъес къадагъа лебси ахIенри. Бусурмантала дин дакIубиайчи адамти дебали бужутири. Даршани журала держ дуили сари. Нушала МяхIяммад Идбаг (с.гI.в.с.) вархьибсири ит манзиллизиб бегIлара жяргати, бунагьунази гIелабикибти адамтачи. Мисаллис, илдани, чула биштIати рурсби, хIейгули биалри, мицIир-мицIирли гIянжилизи укабалтули буили саби. Нушала Идбагли (с.гI.в.с.) илди лерилра секIал къадагъадарибти сари. ГIяраб мезлизиб «хамру» бикIуси дев леб. Илала мягIна адамла дагьриличи асарбирути секIал ибси саби. МяхIяммад Идбагли (с.гI.в.с.), имцIали пайдаладарибхIели адамлис заралбирути секIал, камси лугIилизирра пайдаладирес асухIебирниличила багьахъурсири. Бунагьлизи викес багьандан кепиэс гIягIнили ахIен, кIантI бержаллира, бунагьлизи виркуси сай. Нушала цацабехIти адамти бикIули саби хурегличи иштяхI бакIахъес багьандан шуцIали грамм бержалли, селра хIебирар, илди «граммани» адамла арадешлис пайдалати сари или. ШаригIятлизиб адамла дагьри зугIяйзи диркахъути секIал пайдаладирахъес къадагъабарибси саби. ХIебиалли, Кьуръайзиб «гIярякьи», «виски», «ром» или лерилра секIал чедиахъес хIяжатдеш агара. Нуни буриливан, гьаланачи диннизиб держ пайдаладирахъес къадагъа лебси ахIенри. Абубакр викIусири: «Нуни держ диннис гьаларра пайдаладирути ахIенри, диннизи вакIибхIелира. СенкIун наб дила дагьри мурталра сагътили диахъес дигусири». Гьаланачи держ пайдаладирахъес къадагъа агнилис бикьри саби ишгъуна мисал: Аллагьли (гI.т.) бархьибси цаибси аятлизиб къадагъабирули саби держ пайдаладарили дехIибайчи тIашилзахъес. Ил багьандан бахъли держ дархьдатуртири. Нушала шаригIятлизиб ишгъуна секIал лебси саби: къадагъахIебарибси секIал пайдалабирахъес ихтияр лебси саби. Къадагъадарибти секIал илцад-декIар дахъал ахIен. Аллагьли (гI.т.), адам вирухIели, арадешлис зараллати секIал далути сархIели, илди пайдалахIедирахъес чебаахъибсири. БегIлара дурхъати адамлис дедибти дагьри сари. КIинайс Аллагьли МяхIяммад Идбагличи (с.гI.в.с.) цагьатIи аят бархьибсири. Илизир держли ва адам мусаллаткайрахъути хIязанани (азартные) заралбирули саби или бурули саби. Амма пайда лебниличилара балахъули саби. Нушани балуливан, ишбархIи медицинализир дармунти дирухIели спирт ва наркотикуни пайдаладирули сари. Арадеш мяхIкамбарес багьандан илди пайдаладирни диннизиб къадагъабирули ахIен. СенкIун, адамла кепиэс пикри агарли саби. Аллагьли (гI.т.) бурули сай: «Зарал леб, леб пайдара. Амма, зарал халаси саби». Нушала Идбаг (с.гI.в.с.) викIули сай: «Держ жяргнала бегIлара халаси мина саби. Лерилра вайти ибти держлизирад сари». КIинайс Аллагьли (гI.т.) хIябъибил аятра бурхьули сай. Илизиб держ, чедир гьандушибти журала хIязани тамай къадагъадирули сай. Аят халаси саби.
МягIна буралли, адамтас къадагъалати сари Аллагьла (гI.т.) у хIехъили, белгьунси, гIяндбакIибси, ахъдешлизибад кабикили бебкIибси, жанивартани кабушибси мицIирагла диъ, хIи, цурала диъ. Рахли мицIираг бебкIайчи белгьес имканбакIалли, илала диъ пайдалабарес ихтияр лебси саби. БекIлибиубси сабаб, мицIираглизирад хIи дурадухъес хIяжатбиркур…
МяхIяммад ГIябдуллаевичли набчил халаси ихтилатбарибсири. Илини диннизир асубирути ва къадагъалати дахъал баянтачила буриб. Макьалализир лерилра илди гьаладихьесра хIейрар. Амма нуни ишгъуна секIайчилара суал хьарбаибсири.
– МяхIяммад, ну адамтачил ихтилатикIухIели, илдани набзи иш секIайс ца бунагь, итиллис цархIил бунагь лебси саби или бурули бирар. Илдани дехIибала дирули сари, амма держ пайдаладирулира, папрус битIикIулира чебиу. Нуни дила бунагьлис жаваб бедлугас бикIар илдигъунти. Иличилара бурили дигахъира.
– Цаибилгъуна, адамли дин хIебални саби. КIиибилгъуна – адамла кIантIидеш саби. ХIябъибил – илини сай Аллагьлизивад (гI.т.) уруххIекIули виъни чебиахъули сай. Нуни жаваб лугас викIули виалли. Секьяйда? Балулив севан бедлугусил жаваб? Аллагьли (гI.т.) бедибси чарх, адамли ахIерабирес хIяжатбиркур. Амма, сунела вяшатIай, вайси хасиятли арадеш нукьсанбиркахъули саби. Ил бегIлара халаси бунагь саби. Бунагьуни цаладиркути сари. Ислам ибси – Аллагьлис мутIигIси ибси саби. Чинара илгъуна адамла Аллагьлис мутIигIдеш?
– Ишгъуна цагьатIи суал. ЦацабехIти «тавба даралли, бунагь ихъуси саби» или бикIули бирар. Амма, сагадан гьаларла вяшатIала даимдирули сари.
– Тавба дирухIели, хIябал сабаб лерти сари дарес хIяжатти. Илдазибад цалра баталли, адамла тавба кьабулбируси ахIен. Цаибилгъуна – мукIурвакIес. КIиибилгъуна – сагали бунагь хIебирес. Кайили ужули, нуни тавба дарира икIес асухIебирар. ХIябъибил сабаб – челябкьлализиб бунагьлизи халбируси баркьуди хIебирес кьасбарес. ХIябалра илди сабабти дузахъалли саби тавба кьабулбируси. ЦацабехIтас гьанбиркули саби «астагъпируллагь» алли, биуси саби. ЦархIилти биалли, «тавба» эс хIяжатли саби бикIули саби. Ишаб бурес хIяжатли саби илди кIелра девла ургаб сегъуна декIардеш лебсил. Адамли халаси бунагь барили виалли, тавба хIеили, бунагьлизивад улхъуси ахIен. Астагъпируллагь викIуси сай хIебалули барибси бунагьлис. Кьакьализивад аркьухIели имиулачи ганзухъаллира адам «астагъпируллагь» викIули вирар. Мисалти дахъал сари.
– Бусурмай цархIилли бунагьлизи халбируси баркьуди бирни чебиули виалли, се барес хIяжатси?
– Нушачи хъарси саби динна узизи хатIа чебаахъес. Илис кумекбарес. Бархьси гьунчи кайзахъес. Адамли цархIилличи гIяйиббарес хIейруси анцIбукьра бирар. ИлхIели вегIла уркIилизиб биалра бируси секIал кьабулхIебарес хIяжатли саби.
Баркалла МяхIяммадлис набчил ихтилатбарнилис. Марлира, ишбархIи нушала республикализиб дин гьалабяхI башули саби. Совет хIукуматла замана ил гьаргли бузахъес адамти урухкIутири. ИшбархIи вегIлис дигуси дин бузахъес ихтияр леб. Амма бахъал саби чули исламла бухIнабуц хIебалули, тамай мягIна хIергъили, цархIилтас диргалабикIути. Хаслира – жагьилти-ургаб. Супел бялгIи, муцIур батнилизиб, «астагъпируллагь» викIнилизиб ахIен бусурмантала дин. Динна бекIлибиубси шали саби Аллагьлизи (гI.т.) улгни, вегIла чархлизиб «умудеш» бихIни, «гьалавяхI» вашес гьар бархIи къайгъи дакIубирни ва цархIилтала хIурматбирни. Диннизиб адамли секьяйда гIямру дуркIес хIяжатлил чебаахъили саби. Иличила багьес багьандан дин бяркъес чебиркур. Гьаланачи вегIла шикьатIала пикрилизи касили, кIинайс цархIилтала хIисабдирес гIягIнибиркур. Нушала адамтас лерилра секIал гьамадли дигули сари. Илкьяйда бируси ахIен. Се-биалра барес багьандан, къиян кабихьес хIяжатбиркур. Аллагьли (гI.т.) имкан габ лебтасалра бунагьунази хIебиркули хIербиахъес.