«Ил анцIбукьли биэс иштяхI акIахъубсира»

Да­гъис­танна па­чалихъла уни­верситетла фи­ло­логияла фа­культетлизиб дар­­ганти студен­ту­нала «Абик» би­кIуси жузла ав­тор­личил гьунибаъни бе­тер­­хур. Нушачил гьу­ниваэс вакIиб «Замана» газетала кор­респондент, жур­­налист ва писатель ХIя­жи­­мурад ГIяммаевич Ража­бов. Ил гьу­ни­баъни бузахъи ДГУ-ла Да­гъис­­танна миллатунала ме­за­нала ка­фед­­рала заве­дую­щий, филологияла гIил­мур­тала доктор, ДГУ-ла про­фессор, ДР-ла писательтала Союзла дар­гала секторла за­ве­дующий Му­са Расулович Бя­хIя­м­ма­довли.

Гьунибаънила мурад ХIя­жи­мурад Ражабовла сагаси жуз ДГУ-ла студентунас чебаахъни сабри. «Абик» бикIуси саби иш яргалис гьалабихьибси илала хабуртала жузлис. Муса Расуловичли вецIал бархIира–сера гьалар ДГУ-ла издательстволи дураибти ХIяжимурад ГIяммаевичла жузи нушази делчIахъес гибтири. «Абик» бикIуси жуз белчIи гIергъи сарри илала авторличил гьунидаибтира.
Муса Расуловичли нуша жузла авторличил тянишдарира. Илинира ДГУ-ла нуша дучIуси факультет таманаибси саби. Ил Дахадаевла районнизив, сай акIубси Дибгашила шилизив 40 дусцадхIи урус мезла учительли узули калунси сай. Ахъли кьиматлабарибси саби илала мугIяллимла хIянчи. ХIяжимурад ГIяммаевич Бузерила Асилдеш орденничил шабагъатлаварибси сай ва ДР-ла урибси учительла уличи лайикьикибси сай. ГIергъити урегал дус ил «Замана» газетализив узули сай. Бурес чебиркур ХIяжимурад ГIяммаевич кIел урус мезли ва ца даргала мезли делкIунти хабуртала жузла автор сай илира. Нушани белчIунси «Абик» бикIуси жузла ахирлизиб нушала преподаватель профессор Муса Расуловичли жузлизи кадерхахъурти писательла хабуртачила сунела пикри бурули сай. Нуни илра белчIунра, илини наб ХIяжимурад ГIяммаевичла хабуртала мягIна ункъли аргъахъес кумекбариб.
КъантIли буралли, нуша лерилра гьунибаъниличи хIядурдиубли дакIилри. ХI.Ра­жабовли нушала суалтас чедетаибти жавабтира гиб. Суалти имцIаливан набчил барх бучIути рурсбани сарри хьардиути. Илдазирадси цали, мурт ва секьяйда сай лукIес вехIихьибсил или писательлизи хьарбаиб. ХIяжимурадли ил суаллис ишгъуна жаваб гиб: «Ну урег-ибил класслизив учIухIели, камси замана жагьси поэт Сулайбан Рабадановли нушаб дарган мезла дурсри кадирхьутири. Дарсличиб илини нушачи хъарбарибсири хъулир ца-ца назму пикридарахъес. Гьайгьайрагу, дарсличиб бурибсири сегъуна бирусил назму, чум биркIанна тугъи дирутил, рифма се сабсил ва сегъуна бирусил. Нуни учибяхъибси наз­му илис гIяхIбизурсири. Ил анцIбукьли биэс ну лукIахъес иштяхI акIахъубсира».
Суалти имцIаливан «Абик» бикIуси хабарличила сарри. «Гьарли-марли лебсирив гIямрулизиб Абик бикIуси хя? Ил хяличила белкIес пикри сен акIубсирив хIела?» — хьарбаира нушани. «ЧебяхIси Чедибдешла 75 дусла юбилейлис нуни дергъличила ца гIяхIси хабар белкIес пикрибарибсири. Наб ну виштIахIели лебси нушала Абик бикIуси халаси цIуба хя ва иличила дудешли дурути хабурти гьандикиб. Дудешли дурутачи дила пикрумира чедатурли, урус мезли хабар белкIунра ва Москвализи «Литературная Россия» бикIуси газетализи бархьира. 2020-ибил ду­сла, апрельла 16-личиб газетализиб ди­ла хабар дурабухънили ну дебали ур­кIи­чевварира. КIинайс дурабухъун ил «Дагестанская правда» газетализиб, «Кавказский экспресс» бикIуси хабуртала халаси сборниклизиб. Даргала мезли белкIунси «Абик» бикIуси хабар «Замана» газетали­зибра дурабухъун. ИлхIели дила пикри акIуб ил хабар декIарси жузван дуракаэс. Са­бицун ил дураэс бетхIеур. ИлхIели нуни кьасбарира «Абик» цархIилти хабуртачил барх дураэс. Дураэс гIягIниси жузла «Гьунарла кьимат» бикIуси цаибси бутIализи кIел-гьатIи хабар кадикахъира. ВерхIел хабар «ГIяяркьянала белкIани» бикIуси бутIализирра лер. ВецIну цара диштIати хабар «Масхарала хабурти» бикIуси бу­тIа­лизир гьаладихьира. Баркалла биаб ДГУ-ла ректор МуртазагIяли Рабадановлис, уни­верситетла типографиялизиб дила жуз ду­ра­ахъес кумекбарнилис».
— ГIурра баркалла, — викIар ХIяжи­му­рад ГIяммаевич, — иш дила мякьла кайибси Муса Расуловичлис, илини сайри ну жуз дарган мезли дураахъес гьуцIварибсира.
Жузла кIиибил бутIализи кадерхурти хабурти урусла чевяхIси писатель И.Тур­ге­невла «ГIяяркьянала белкIаначи» мешудиркули сари ибхIели, ХIяжимурад ГIяммаевич дила гъайличил разихIейкиб. «Тургеневли, — викIар ил, — сунела «ГIяяр­кья­нала белкIани» гьаларла замана нушала улкализиб лебси рягIятдешла тяхIяр-кьяйдаличи (крепостное право) къаршили делкIунтири. Дила «ГIяяркьянала бел­кIа­назив» ну дугIла мицIирагличи диги адикьес къайгъназивра».
«Абик» бикIуси хабар бучIухIели, нушала хIулбазирадли биса дурадиркулри», — бикIи дила цакурсланти. Бархьли бурасли, дилара дебали уркIецIидухъун сунела юлдаш-ургъан варгес хIебиубси хяличи.
Ахирличив Муса Расуловичли писатель лебилра студентуначил тянишвариб. Дила дудеш Мухтар Матаев ХIяжимурад ГIяммаевичла гъамси юлдашли увухъун. Ил секIал наб дебали гIяхIбизур, гьунибаъни таманбиубхIели, нуни дудешличи зянкъдяхъира. Дудешли писательли бурибси марбариб ва сунела юлдашличил дила мурталра бархбас биахъес набчи хъарбариб. Къайгъибирис нуни дудешла юлдашличилти тянишдеш къябхIедердахъес.