Сен пикрихIелхъусил хIебалас

Даудов МяхIяммад ва Пердаус гьанна 71 дус барх хIер­бирули, гьачамалра къал­ма­къар хIедиуб или бурули саби.

— Гелешмеш раргес ум­цIулра ибси багьахъни ишаб батес асубирару? – масхурта угьули сай 91 дус виубси хала дудеш МяхIяммад. – Уршила урши гьанна 26 дус виубли сай, университетра таманбарили сай. Хъайчикайи викIулра, сен пикрихIелхъуси хъайчикайэс, хIебалас. Ну 15 дус виубхIели гьатIира хIядурлиригу.
Амма МяхIяммад 20 дус виубхIели сайри хъайчикайибси. Пердаус биалли, илхIели 16 дусцун сарри риубси. Чула мекъличила илдани разили гьанбиркахъули саби. Мекъла бархIи сабри илди цали ца чебаибтира.
— Нуни иш я ралуси, я чераибси ахIенри. Нушала нешани цали ца балутири ва мекъличила вягIдара илдани сабри барибси. Амма чераибмад наб иш дебали гIяхIризур.
— Нушала Дибгашилизир шинкьби дирутири, — гьанбир­ка­хъу­ли сари Пердаусли, — ризкьи делкьес алавти шимазибадти адамти ила башутири. Кубачила шилизибад бакIибтани, нушала гьелис чула арцла ваяхI дарсдирутири. Иларад сарри мачнира, тIулекара Мя­хIям­мадлисра дикибти. ИтхIели замана къиянсири, илала хъали­баргли чула лерти, гIяхI­ти­гъунти секIал наб садухибтири.
— Дила кьяшмачи чегьес дабрилра аги. Журабтази балча кадихьили, мекъличи дураухъунсири.
Мискинси биалра, дебали разиси мекъ сабри. Лебилра гъамти, тухумти ва юлдашуни цалабикилри. Далай-делхъ­лизиб хъалч тIашбатурси ца зехни бячунсири.
— Дусми дикибхIели, илар кIелра уршила мукъри дарибтири. Ил бархIи авал зехни дячи, хъалч гъятIбиибсири, —дукаркIули иб МяхIяммадли.
— Нушала кьисмат тикрарбиуб. Жагьилтала саби – бегIти хъулри аги. Чула имкантачил дарибти сари илди.
— Пердаус риштIаси риъниличи хIермадикIудая. Ил наб гIелахIерухъи рузусири. Дила някъ бячунси замана илини сунела къакъличир урцул ва гIягIнити ваяхI гечдирутири.
ХIянчила арвашуси Мя­хIям­­мад халасигъуна замана хъу­лив хIейри. ХIяйванти ду­ки ди­кули ил дунъяла жура-жу­рала мераначи (Грузия, Азербайжан, Туркмения, Узбекистан, Монголия ва цархIилтира) виусири.
БиштIати дурхIначил хъулир кавлуси Пердаусли мурул адамлара лерил хIянчи дирутири. ГIямрула къияндешуначи хIер­хIеили, илдани 8 дурхIя абикьур. Гьанна илдала 22 дурхI­нала дурхIя ва илдала 24 биш­тIати леб.

БекIлибиубси – масхара
МяхIяммадли сунела гIеркъати гIямрула баянтази халдирули сари: бируси хIянчи, дубурла умуси гьава, сунени кацIибти гунзри. 70 дусцадхIи ил хьурали вашули сунела шилизивад Къаякентлизи виусири. Ил гьуни 30 километрлайчибра гIеркъаси бири.
— ДехIибала дарили гIер­гъи, дудешлис 100 дусла гIям­ру­личила Аллагьлизи тиладибирули бакьалли, ил набзи сен камти дулгулрив рурси, «азир дусалра агу», викIули вирар, — бурули сари илала рурси Насибатли.
— Илцад дусми хIелугагу дудеш ибхIели,— хIуни тиладибара гьатIи, —викIар ил набзи.
91 дус виубси МяхIяммад ра­зили хIеркайрули сай. Илала масхуртачила, шиличила ва шан­тачила жузлизи балли, бел­кIи саби.
— Дудешлизи мурт саби ил акIубси бархIи или хьар­баиб­хIели, «Ну вебкIиб­хIели, лерилра учидиркудая, илхIели ша­дибгьуни барес дирудая», — викIар. Илала ихтилатуни да­хъал дирар.
Чула дигайличила, хIялана­чила цализи ца илдани дугьбачил бурули ахIенри, амма гьар бархIила гIямрулизир илди дакIудирулри. Илкьяйда уржили хIеркабирулри МяхIям­мадра Пердаусра.
— Нуша мискинни ди­ахIеллира, разили хIер­ка­диуб­ра. Жалти, гьуя-вяв хIедири нушала. ДурхIни абикьес, арц барес ибси пикриличил мурталра хIянчилизи ахъили дирутири.
— Диванничивад айзахъес дудешлис кумекбарес нушаб къиянни бирар. Неш гъамриалли, ил бусягIят харчилзан. Неш-дудеш гьаннара ца кьямлизибад букули бирар. Мурталра хурег беркунхIели, дудеш ЧевяхIсилис ва В.Путиннис баркалла викIуси сай, пенсияра кайсули хIерирнилис, — бурули сари рурси ПатIиматли.

ДурхIнала дурхIнази
тилади (насихIятуни)
МяхIяммад ва Перда­ус Диб­гашила шилизиб хIер­би­ру­ти саби. Дусла бухI­наб илди кIи­на-хIяйна МяхIячкъалализи На­сибат бикIуси рурсиличи ша­диб башули бирар. Илала юрт чулаван кабилзули саби бегI­­тас. Рурсили илдас ца хъа­ли декIарбарили, лерилра­ гIягI­ниахълуми кадихьили са­ри.
— Чула гIямру илдани нушаб хасдарибти сари. ДурхIнас секIал дучес мурталра пикрилизиб бири илди. Гьанна илдачи хIеруди барес нушала чебла саби, — рикIар Насибат.
Саби хIянчилизи ахъиб­хIе­ли, Пердаусли биштIати дурхI­начи хъулирти хIянчи хъардирутири: хъулри умударахъес, шин кадухахъес, беркала ва хIяй­вантачи хIеруди барахъес…
— БегIтани чули бирусигъуна нушаб барибси саби. Халасигъуна замана илди хIянчилаб бирули хьалли, разидеш, диги ва уржибдеш нушазир адикьес илди бажардибикиб. Нушала бегI­лара халаси давла узи-ру­зи лебни саби.
МяхIяммадли ва Пердаусли дурхIни дубурлантала гIяда­ту­назиб абилкьутири.
— Гьанбиркур, бархIехъла манзил нешли нуша лерилра жидарили ихтилатбирусири, — буриб Марзини. «Дила дурхI­ни, севан жагали мургьи лямцI­бикIалра, хIулби гIекIили, шал­гIердулхъеная. УрхIла се­кIайчи някъ гьабатни – дебали халаси бунагь саби».
— Стол-алав кадиибхIели, дудеш мурталра викIуси сай: «Чинар дирутири ишди секIал дила цулби лерхIели ва ну укес вирухIели. Ишдицад жура-журала берклуми дирар или, итхIели гьанра хIебирки», — бурули саби рурсбани.
МяхIяммадлизи насихIят бурахъес дурхIни, дурхIнала дурхIни ва шила адамти дугьабилзули бирар. Сунела дурхIнала дурхIни илини багьуди касахъес жибирули саби. Илкьяйда разили ва хIулкIули хIеркабирули саби МяхIяммад ва Пердаус.