Урхьначирти цIакьани

Россияла урхьула дявила цалабяхъли сабси Каспийская флотилиялис бехIбихьуд каби­хьиб­ла 3 даршдусличирра имцIаси за­мана дикили сари. Илала тарих бехI­кабихьибсири хIябал тIайчилси дявила «Орел» гамиличибад, сунесра Рос­сия­ла гербла сурат хIясибли у бихьибси. Ил тIашбатурсири, Россиялара Пер­сия­лара вачар-чакарлати бархбасуни гьарзадиахъес багьандан ва Волжский ибси вачар-чакарла гьуни батахъес багьандан. Илкьяйда, Россияла тарихлизи белкIни хIясибли, 1667 ибил дусла июльличиб Романовхъала кьамлизивадси урусунала кIиибил талхъан Алексей Михайловичли «урхьнала гамурби диаб…» или саби, ва «Коломенский уездлизи ка­бурхуси Дединово шилизир гамурби тIаш­далтахъес» или буйрухъбарили саби.

Ил мер чеббикIибсира ца ити ахIенри — тяп илаб жагьси хала вацIа лебри, сабира селичибра гIяхIли дявила гамурби тIашдалтнилис далдикибти галгубала бегI. Илкьяйда Дединово Россияла флотла гамурби тIашдалтуси центрли бетаурсири. Шел базлис гIергъи, дурусли бурасли, 1667 ибил дусла ноябрьла 14-личиб Россиялис дебали мягIничебси анцIбукь кабикибсири – 22 тупличил балкьаахъурси дявила цаибил гами «Орел» бирес бехIбихьибсири.
Даршути замунтазиб Каспийская флотилияли бузерила вачар-чакарла ва бялихъчибала кьялуби далтахъутири, илкьяйда урусунала Иранничилти масани дурайънила ва илди дирцни-иснила шайчирти бархбасунира дархли. Дявила шайчирти сархибдешуни багьандан ил Георгиевла чялличил шабагъатлабарибсири, сабира гьанна илаб къуллукъбирутани дубхъи агар кьапIаличиб бихуси. 1920-ибил дуслизиб флотилия ВЦИК-ла ХIурматла хIунтIена лишайчил шабагъатлабарибсири, Энзелийская операция дурабуркIухIели, цIубабала флотилия буцни багьандан.
ЧебяхIси ВатIа дяви бехIбихьайчи, Каспи урхьуличиб сегъуналра урехи аги, ил багьандан флотилияли сунела гьаларла къуллукъуни дирес даимбиублири. Дявила дусмазиб биалли, илала гамурби, Иранна Пехлеви, Ноушехр, Бендер-Шах портаназир къуллукъуни тамандирули, дузулри.
Граждан ва ЧебяхIси ВатIа дургъбазир диахъубти сархибдешуни багьандан Каспийская флотилия ХIунтIена Байрахъла орденничил шабагъатлабарибсири.
Дявтас гIергъити дусмазиб флотилияла мурад регионнизиб паргъатдеш акIахънилизиб сабри. Амма СССР пашбехъубхIели, ва гьаларла республикаби хъархIерагартили детаурхIели, флотилияла цIакьани Бакулизирад МяхIячкъалализи ва Астраханьнизи гечдарибтири.
Гьанна ила кадурхули сари къараулбирнила ракетабачилти гамурби, диштIати ракетабачилти ва артиллерияла гамурби, катерти, десантлати гамурби, урхьула пехотала ва урхьу дублабси артиллерияла частани ва цархIилти цIакьани.
2012 ибил дуслизиб флотилиялис къараулчибала цагьатIи гами бедибсири — «Дагестан».
2015 ибил дусла октябрьла 7-личиб илини Россияли Сириялизиб дураберкIибси дявила балбуцлизир бутIакьяндеш дарибтири. Илар урхьула дявила цIакьани пайдаладарнилис сабабли бетаурсири дявила анцIбукьуни имцIаливан Средиземное урхьула мякьлар кадиркули диъни. Урхьула дявила флотла бекIлибиубси мурад — ярагъ ва дявила цархIилти гIягIниахълуми къяббердни агарли ва заманаличир урхьукад ила диахъни сабри. Флотличиб илкьяйда дявиласи хъарбаркьра лебри – Россияла бургъанти лебти мерани, урхьуличибад къяйкбикIули, къачагъуназирад мяхIкамдирес.
Ил балбуцлизир бутIакьяндеш дарибтири Каспийская флотилияла авал гамили: Ракеталичилси гами «Дагестан», ракеталичилти диштIати гамурби «Град Свияжск», «Углич» ва «Великий Устюг», сарира МяхIячкъалализирадти.
2018 ибил дусла апрельличиб Россияла оборонала министр Сергей Шойгуни флотилия Каспийсклизи гечбарнила хIекьлизибси хIукму дурасибсири. Ил хIукму хIясибли, 2020-ибил дусла дуцIрумлизиб Астраханьна областьлизибад Каспийсклизи флотилияла командирти, штаб ва управление, илала гамурбала цIакьани ва урхьула дубларти частани Дагъистан Республикализи гечдирнила хIяракат таманбиубсири.
Иш базла бехIбихьудличир Мя­хIяч­къалализир Каспийская флотилияла бургъантала хъалибаргунас сагати хъулрала умхьни гиб. Ил разиси балбуцлизир бутIакьяндеш дариб флотилияла командующий контр-адмирал Сергей Пинчукли, МяхIячкъалала Администрацияла бекIла цаибил заместитель Мавлидин Маликовли ва «Росжилкомплекс» ФГАУ-ла филиалла начальник Сергей Терани.
Бургъантас тIашдатурти 528 квартираличилти авал юртлизирад кIел юрт тамандарили сари, ва гьанна илаб хIербирес бирар 264 хъалибарг. Квартираби лерилра хIяжатдиркути хъа ваяхIличил далкьаахъурти сари.