«Августла 31 набра байрам саби»

«Замана» газетала ре­дакцияла кон­фе­ренц-заллизир ну­ша челябкьуси хIяйвантала тух­­турла БархIиличила гъай­ди­кIу­хIели, ишар рахъхIи на­бор­­щицали рузуси Калимат ГIяб­дул­лаева, хапли нушала гъай­лизи гъудурриубли, ри­кIар:

— Августла 31 дила бархIира биэс гIягIниси саби. Нуни МяхIячкъалализиб шила хозяйствола техникум таманаибси саби. СанигIят хIясибли, ну зоотехник сарра. Августла 31 хIяйвантала арадеш бихIути хIянчизартала БархIи биъни нунира балуси саби. ХIебиалли, санигIят хIясибли зоотехник риасли, ил бархIи дилара байрам буилигу.
— ХIу рархьли рикIулри, хIяйвантала арадеш бихIути хIян­чизарталара хIяйвантала тухтурталара БархIи ца саби. ХIу зоотехник риадли, ил бархIиличил нушани хIура мубаракрирулри. Бура гьари, чинар ручIули касибсил хIуни зоотехникла санигIят?
—1987 ибил дуслизиб нуни, Ахъушала районна «ХIун­тIена партизан» колхозла правлениела секретарьли рузухIели, МяхIячкъалала шила хозяйствола тех­никум заочно ручIули таманаибси саби. Ну ил колхозлизир коммунист партияла члендешлизи кандидатлира руцибсира. Нушала колхоз хIяйванти адилкьуси ва картошка дашахъуси районна гьабкья хозяйство сабри. Ил багьандан нушала шила жагьилти, шила хозяйстволизиб хIяжатбиркуси санигIят касес къайгъназиб бирутири.
— БахъхIи хIечил барх бузути редакцияла хIян­чи­зартани бурни хIясибли, хIу Калининская областьлизирра (гьанна Тверская) хIеррирули кали руилри, Калимат. ХIу илар секьяйда къарширикибсири?
— Калининская областьла Кашин шагьарлизив шила хозяйствола техникумла зоотехникуни хIядурбируси отделение белчIунсири дила мурул МяхIяммад (имцIати илис Мурад бикIар) ГIяб­дул­­лаев­ли. Шилизиб мекъ барили, нуша, жагьил хъалибарг, ил хIерируси Братское шилизи ­ардякьунтири.
Мурад илав ­«Вос­ход» колхозлизив бекI (глав­ный) зоотехникли узусири. Ил кол­хозли­зи цаличирад итил 3-4 километрла тяйдити 4-5 шила хозяйство ка­дур­ху­тири. Мурад дуцIрум ва яни, гIягIнидеш хIя­сиб­ли, дуги-хIери хIеили, мотоциклличив ва тракторличив илди ши­мазирти фермабази вашусири. Гьамадли ахIенри илис илцадра халаси колхозла хIяй­ван-къа­ча­личи хIе­ру­ди бузахъес.
— Секьяйда хIердиубра хIуша, дубурланти, урусла авлахъличибси шилизир? Се хIянчи бирули риради хIуни? ХIед илаб анцI­хIебулкьив? ГьанхIедиркив хIед ХIямшимала шурми?
— Наб анцIбукьес замана чинаб бирусири? Нура хIян­чиларри, гьаланачир КБО-ла начальникли, гIур куль­турала Юртла директорли. Кандидатла замана та­манбиубли гIергъи, ну илар коммунист партияла член­ни ретаурсири. Илала дурарад, хъулир дирути хIян­чи­ра. Нушаб илаб сагаси, гIяхIси, дабзаби духьбазибад ба­рибси юрт гибсири, лерилра хъулри ванадируси печь­личил.
Мурад агархIели, нуни печьлис урцул кавдули рираси, бадирабачил шичи рашаси. Урус хьунри тамашабиубли набчи хIербикIутири: илар печьлис урцул чIянкIли мурул адамтани кавдути дуилри.
Ну доярка хIериубхьар, набра чуйнара кьадарбиуб нуша хIердируси шилизибси фермала кьули дирзес. Фермаби машинабачил далкьаахъурти хIедиалри, ну ил хIянчи барес бажардихIериркаси. Гьар алапа касибхIели, фермала дояркаби держли бужутири ва жумягIцадхIи хIянчила дурахIебулхъи. ИлхIели Мурадли набзи тиладибири, савли, жявли аризурли, кьули дирзес фермализи рукьяхъес. Рашаси. Се биру? Кьулачи хасти аппаратуни диршаси, ниъ сари-сарил холодильникунази дашутири. Нуни цайналра колхозла ниъ заяхIедиахъубра: ну кьалли коммунист сарри.
— ХIу раэс хIерирути фермабазирти кьулала ниъ чи­ли изутири? Илабти дояркабира хIебужути хIе­бур­ги?
— Нуни хIебалас, Мурадли бургули урги илдасра гIя­мал.
— ГIяжаибти халкьла ургар кали руилри хIу, дила рузи. ГIур се тамашала, хIяздухъеси хабар бурес рируда хIуни?
— Юх, или майкIуд. Нуша хIердирути шилизибти халкь гIяхIти бири, сахаватти, чисалра зарал хIебирути. Дила мурул хъули бархIехъ кьанни чарулхъусири. ЦацахIели дугели чархIевхъира вири. Чизибадалра сегъуналра урехи агарли, ну иличи хIерли кариили рираси. ЦайнакIун бугIярси янила дуги му­руй­гIир къяйцIрикIуси ну кIина нушала шилизибад 3 ки­­лометрла тяйдиси Огибалово бикIуси шилизи раира. Ил­хIели Мурад, Коженково бикIуси шила фермали­зирти кьули изути машинаби далдирули, абзур дуги калири. ИлхIели дебали тамашабиубтири набчи нуша хIердируси шилизибти хьунул адамти. «БуцIазирадалра уруххIериубрив дяхIили буцибси авлахъкад дугели ита-иша рашес?» — бикIутири илди.
Абзур яни дяхIили ургьуси саби итаб. Шилизибад шилизи дашути гьундури окопунигъунти дири, кIелра шайчиб метрла ахъси дяхIила бяхI. Май базличиб дяхIи бусягIят бицIур. Гьунби чяртли дирцIур. ГIебшни гIурра хапли дяхIи кабуршу. МиъбяргIили, бускалъан алавчарси тIабигIят. ЛехIдеш…
Таманбиуб Калиматличилси дила ихтилат. Ахирличиб хьарбиулра илизи:
— ГьуцIбикIару хIела уркIи хIуша 33 дус гьалар калунти урусунала мер-мусаличи? Дигахъадив хIед гьачам-гьатIи шинни дицIибти бадираби дихуси­ да­ра­зара хъарчIайчибли баягъи ит шила кьакьалар да­кIу­ру­хъес?
— ГIе, — рикIар ил, — нуни ит гьарахълабси урусунала ши ва нушала жагьти гIямру цацахIели гьаннара муэртазир чедиули рирус. Сеналра хъумартес рирули ахIенра дяхIила юргъай кIапIбарибси, та­машали кабизурси капарай.