Урми-ургав бацгъуна

Дай дугила зак зубартани би­рар шала­би­руси. Цаца­дехIти лергIер ша­­лали пархдикIар, цар­хIилти гьачамлис нурли хIед­и­цIибтиван гьанарули дирар. Ил­ди-ургаб шалал бацли тяп закла хужаимливан гьа­рил­личи сунела нурла чурми че­детаахъибсиван билзан. Нуни ил жагадеш редакцияла сунес «твоческий штаб» бикIуси секретариатличил мешубурцули рирус. Гьарли-марли редакцияла жавабла секретарьли, тяп зак бицIибти зубартазибад гIибрат кайсухIеливан, творческий хIянчизартас гьуни чебиахъуси саби ва газетализи кадирхьути материалтас жаваб бихуси саби. Бархьаначи буралли, жа­вабла секретарьли хIе­бел­чIи ва хIяжатси жу­ра­личи хIебикахъили, цалра ма­кьала газетализи кабихьес асу­бируси ахIен. Ил багьандан са­би илис жавабла секретарь би­­кIусира. Даргала рухIласи давлали бетаурси «Замана» газетала редакциялизив, да­хъал дусмазив узули ка­лунси Ильяс ХIусейнов, гьарли-марли газеталис гьарра шайчивад гьалавяхI ар­вя­кьунси пагьмуртала урунжли ветаурсири.

Ил 1965 ибил дуслизив редакциялизи узес вакIибхIели, газета балкьаахъес гьамадли ахIенри. Хасси багьудила бегIти хIянчизарти камлири ва жагьилти гьарра шайчибад гIеббурцес хIяжатлири. Илкьяйдали нушала редакциялизи бузес бакIибтала учительтили бетауртири Ильяс ХIусейнов, ГъазимяхIяммад Юсупов, Запир Харбилов, Ильяс ХIясанов, Ражаб Адамадзиев ва цархIилти дахъал дусмазиб гIяхIцадхIи бузути журналистуни.
Жавабла секретарь Ильяс ХIусейновла у итхIели «Ленинна байрахъ» бикIуси республикала дарган мезли дурабулхъуси газетала ахирличиб чебиухIели, наб мурталра гьанбиркусири ил сецад пагьмучевси ва дагьричевси адам саял или. СенахIенну илцад жагали балкьаахъурси газетализир, республикализиб гьабкьятили бетаурти, машгьурти даргантала гIибратла гIямруличила, къугъати баркьудлумачила чебетаахъили бурути ва халаси пагьмуличилти белкIани дири мурталра. Илаб цалра хатIа агнилира ну разирирахъусири, сенахIенну илцад наб дурхъасили ва дигусили бетаурси газета ахъси даражаличиб биубли дигулри набра.
Творческий адам­ти гIямру художникливан чеде­таахъили сипатди­рути пасихIкарти сабри. Наб бегIлара гIяхIдилзутири ГъазимяхIяммад Юсуповла масхарара писбалтути къугъати выступлениеби, Ильяс ХIусейновла кагибти пикруми, Ильяс ХIясановла пасихIти хабурти, Запир Харбиловла адамличи халаси асарбарести гIямрулизирад касибти мисалти, ГIяхIмадхан Абу-Бакарла ихтилатуни, Жамбулат МяхIяммадовла ва Писки МяхIла назмурти… Илкьяйдали Ильяс ХIусейновли ва илала кьаламла юлдашунани редакциялизиб сабухъчебли бузра бузули, дубурла районтази ва республикала, улкала декIар-декIарти шагьуртази башули, халкьличил гьунибаънибира дурадуркIутири мурталра. ИмцIаливан Ильяс ХIусейнов газетализив дебали хIяжатси хIянчизар сайри. Илини гьарил газетала лерилра макьалаби делчIес ва хатIаби гьардирес, илди чидил бяхIлизи, секьяйда кадирхьутил гьунчидуршутири. Гьалар ишхIелла манзиллизирван компьютерти дирути ахIенрину, линотипный машинабачир макьалаби кадирхъутири. Гьайгьайрагу, ил гьамадси хIянчи ахIенри. Гьала-гьала машинисткабани машинкабачир кадирхъутири макьалаби. Автортани илди диктоватьдирулира дири, цацахIели шимазибад лукIутала редакцияла хIянчизартани редактироватьдарибти макьалаби рурсбани чула чули кадирхъи. Гьар газета балкьаахъайчи, лебилра хIянчизартира цалабяхъили, жавабла секретарьли планерка дурабуркIусири. ИлхIели сагаси номерлизи кадирхьути лерилра макьалабала сияхI белгибирусири И.ХIусейновли.
Ил дубурланти бучIахъес, илдала хIял-тIа­би­гIят гIяхI­ди­ахъес, къулайдиахъес къайгъилизивси журналист, тилмаж, писатель вири. Илини даршани очеркуни, макьалаби, репортажуни, илкьяйдали хабурти ва повестуни делкIунти сари дергълизир, бузерилизир ва дигайлизир асилдеш дакIударибти адамтачила.
ХIусейнов Ильяс Хизриевич акIубси сай 1932 ибил дуслизив Сергокъалала районна Мургукла шилизив. Школа таманбарили гIергъи, ил Сергокъалала педучилищелизи керхур. 1964 ибил дуслизиб заочно Дагъистанна пачалихъла университетла филологический факультетра таманбариб.
Сергокъалала педучилище белчIи гIергъи, И.ХIусейнов Шу­рагъатла районнизив учительли, районола инспекторли узули калун. ГIур сай акIубси Мургукла шилизив дарган мезла ва литературала учительли, завучли, унраличибси Бурдекила школала директорли узиб.
1965 ибил дусличивад вехIихьили, журналистикализив узи. Гьала-гьала Сергокъалала районна «Эркиндешличи» бикIуси газетала редакторла заместительли, илис гIергъи, 40 дусличивра имцIали, республикала «Замана» газетала редакцияла жавабла секретарьли узули калун.
Литературализи гьуни Ильяс ХIусейновли (Машрикьовли – лит. псевдоним) назмуртачибад бехIбихьиб. Илала «Чирагъ» бикIуси назмуртала, «Къяйк», «Лами ва вавни», «БилтIикIан гIяйибкар ахIен», «Чаррухъенгу, неш» жузани даргала бучIанти разибариб. ГIур «ЧердикIибти», «Бац буркьла цIябил дуги», «Заблис гIергъи» ва цархIилти. Илала чумал жуз урус мезличира шурдатуртири.
Ильяс ХIусейновла «Чаррухъенгу, неш» бикIуси жузлизи гIергъити дусмазир писательли делкIунти хабурти кадерхахъурли сари. Илдазирад цацадехIти даргала мезличил дурадулхъути газетабази ва журналтази кадяхъили сари.
Даргала бучIантас Ильяс ХIусейнов чучи лайикьси пикри бяхIчиаибти чумал жузла автор сайливан тянишси сай. Иличи хасти сари жагаси ибси секIал гIяхIил хIисаббарес ва чебатаахъили сипатбарес бални, сунела хабуртала игитунала хIял-тIабигIят, къиликъуни, илдала уркIбала хIялани гьарра шайчирад руркъни.
Дубурлантала ва илдала дурхIнала гIямру гIяхIил далуси илис имканбикIулри адамтала кьисматунала тамашала сипатуни акIахъес, гIячихъти, саркъибти ва давлачерти мезличил илди бучIантас гьаладихьес.
Халали ахIенси жузлизибси гьарил хабар цархIилтачи мешуси ахIен. Нушала чеабиуси наслу гIямрулизиб чучи саби тIалабкарсили биахъес, дудешунала ва хала дудешунала пергер къиликъуни – адамдеш, яхI, сабур, халахIерхни, чебяхIси ламус, адамтачи кахIедурхути диги – нана хIуливан мяхIкамли дихIяхъес ва даимдарахъес махбирули сай авторли. Школала гIямрула дурхIнас хасбарибси саби жуз.
БегI гьалар ну Ильяс ХIу­сей­новличил тянишриубсири гьанналис 30 дусра-сера гьа­лар нуша — республикала жур­на­листуни —повышениеличи дар­хьибхIели. Республикала газета районна газетабас мурталра гIяхIси мисалли ва пайдаласи дяхIимцIалали бирусири. Ну итхIели Дахадаевла районна «Шила гIямру» газетала жавабла секретарьли рузусири ва наб кьадарбиубсири Ильяс ХIусейновличи ракIили, илала устадеш гIерасес. Чумал дус рузули риасра, ну илини дахъал са­гадешуначил тянишрари­ра. Илинира Запир Харбиловлира дебали пайдалати на­сихIятуни дуриб. Илди наб бу­зерилизир пайдалара диуб. Ил багьандан ну илис мурталра баркалла рикIусири ва гьар Мя­хIячкъалализи ракIибхIели, илди кIелра дила учительличи гьар­рикIес къайгъилизир рираси.
ХIера, илгъуна пагьмучевси журналист ва гIяхIси адамличил рарх рузесра игъбарбиуб наб. Ну тамашарирусири «Замана» газетала редакцияла хIян­чизартала устадешличи пагь­муртачи, чекабизурдешли­чи, хIялалдешличи, бархьдеш дигниличи, балгундешличи. Чи­дил кабинетлизи ухI­нав­хъал­­лира итхIели лебилра хIян­чизарти бузерилизи бархили бири, цацахIели дугати масхуртала ва дукелцIила тIам­рира гурдулхъи. ХIябилра къу­гъаси къушум бири кьалли твор­ческий адамтала. Гьанна итхIелла бахъхIила хIян­чи­зар­тазивад цалра кали ахIен. Ну­шала ургаб агарли хьалли, ил­ди нушани сеннира хъумуртути ахIен, хIябри нурли дицIабну чула.
И.ХIусейнов акьули гьачамалра чеэс хIейри. Ил мурталра вяхIчикайкили учIули вири. Барх бузутачилра валикибсири, хамдеш-халадеш хIедири. Къугъали ихтилатикIи ва хIяжатсилис кумек гIеб­ба­ахъес къалабаирки. Ил жагьилтала хъарихъри ва сабурчевси насихIятчири. Чуйнара иличи дугьабилзи жагьил хIянчизарти, амма гьачамалра зигарухъи я гIела витIакIибси анцIбукь хIебири. Илдигъунти учительти ва насихIятчиби лебхIели, ишхIели газетализиб бузути жагьил журналистунира ункъли бажардибиркули саби аргъбаибти ва халкьлис гIяхIдизести макьалаби лукIес ва шимазирад дашути назмурти, макьалаби, хабурти далкьарахъес.
Редакциялизир мурталра чила-биалра гъамтала мекъ-сяхIбат яра акIубси бархIила шадлихъуни диалри, коллективлисра цалабиркес дигахъи. ИлхIели хIянчизартани цабехIличир цабехIли къугъати мубаракла дугьби дурутири. Ильяс ХIусейновлира пикри-пикриухъи, кагибси дев бурес бали, цалабикибти рази­бирахъули бугаси масхарара писбалти. Бахъ къугъаси къушумригу нушала даргала журналистикализиб, бикIуливан, асани бетаурти гIяхIгъубзнала. Илдала гьарил гIякьлула дев, пайдаласи насихIят, адаб-хIяяла мисалти нушаб дурсри детаурли сари ва гьанна илдала кумекличил ишхIелла журналистуни гьаладяхIра дашулра.
Даргала бучIантас Ильяс ХIусейнов чучи лайикьси пикри бяхIчиаибти 10-личирра имцIали жузла автор сайливан тянишли сай.
Ил писательтала Союзла членра вири. Ильяс ХIусейнов гIямрулизивад литературализи вакIибси, белкIанала кабиз лебси писатель сай.
Ил Дагъистан Респуб­ли­кала культурала урибси хIян­чизар, Россияла Федерацияла культурала урибси хIянчизар сайри. Чуйнара республикала «Мургьила чIака» («Золотой орел»), «Мургьила перо» («Золотое перо») конкурсла лауреат ветаурсири.
Илала рурси Басиратлира дудешла пагьмула гьуни даимбариб. Ил «Орленок-Дагестан» бикIуси журналлис бекIдеш ди­рули, сабухъчерли рузули сари.
2011 ибил дуслизив Ильяс ХIусейнов гIяхIцадхIи зягIипли кали гIергъи, гIямрулизивад аря­кьун.
Илис назмула чумал тугъра пешкешдарес дигулра:
Мургьила бехI тIулбани
Арцла ручка дуцили,
Бугаси дарган девлис
Дебш лугули узади.

Заманала зайлизиб
«Замана» бузахъади,
Бухъянси манзиллизиб
Илис къуллукъбаради.

ХIугъунти гIяхIти гъубзни
ХъумхIерту даргантани,
ХIяяла дяхIимцIайзиб
Чула сипат калунти.

ЛукIантала уркIбазив
Даимлис мицIирлири,
Чула гьанбикуназив
Зубариван ухули.