Къадагъабирули саби

Гьарил адамла суне­ла ха­сият лебси саби. Ле­бил­ра илдачибли цализибад ца декIарбулхъули саби. Ам­ма лерти сари мешути къи­ли­­къунира. ИмцIаливан, илди вай­ти­ли урдулхъули сари.

Нушала ургаб бахъал адамти держли ва папрусли бужули саби. ЦацабехIти бикIули саби, илдани чули чус саби зарал бируси, нушаб илдала авара агара или. Бархьси саби. Илдани гьаланачи чула арадешлис саби вайдеш бируси. Аммаки цацабехIтани алавчартасра нукь­­сандешуни алкIахъули са­ри. Папрус пIагьбирусини су­не­сичиб халаси зарал бируси са­би алавтасра. Ца адамла хургь­разиб изала баргибсири. Или­зи папрус хIебужахъес тухтурли маслигIятбариб. Илини папрус гIямрулизиб гьачамалра пIагь­ба­риб­си ахIенри. Юлдашуни биалли, лебилра папрус бужутири. Илизиб сабри иза сабаб.
Держли жамигIятлис халаси зарал бирули саби. Машинаби хъячIдиркнила анцI­букьуни имцIаливан держ пайдаладарили гьунчи дурабухъунти адамтала гIяйибличибли кадиркути сари. ИмцIаливан, къалмакъарра бержибтала ургар кадиркули дирар. Хъалибарглизир далагардешунира «цIакьти шин» пайдаладарибхIели кадиркули сари. Муйли держли бужули хъали-цIа тIутIудиубти гIяхIцад анцIбукьунира тIин­тI­диубли сари нушала гIям­рулизир. ГIергъиси замана хIейгеси секIал саби хьунул адамти держла изайзи биркнира. Марлира, держличи мусаллаткайъни декIси изала саби. Илдигъунти адамти сецадла жявли тухтурличи дугьабизалра, илцадла гьамадли бирар сагъбиэс. Яра психологличи дугьабизес чебиркур.
Нуни держ ва папрус бужути бахъал балас. «Се дирутив илди хIушаб?» ибси суайс, илдани декIар-декIарти жавабти лугули бирар. ЦабехIла держли гьав гIяхIбулхъахъули саби, цархIилтани – гIямрулизир лер­ти нукьсандешуназибад ши­­­шализиб дигIяндеш бургули саби. Дагьри агарси адамла зугIялабира хIедирар. Илкьяйда гьанбиркули саб илдас. Нуша бусурманти сарра. Нуни балуливан, нушала диннизиб дагьриличи асарбирути секIал пайдаладирахъес къадагъабарибси саби. ХIера, бужутала ургаб леб дин бузахъути адамтира. Илдани, дила чедибси суайс, гIярякьи дужахъес къадагъа бирниличила Кьуръайзиб белкIи ахIен или бурули саби. Марлира, сегъунти къадагълуми лерти бусурман адамлис. Ил суайчил ну дугьаизурра нушала шила будун МяхIяммад ГIябдуллаевич Итоновличи.
— ШаригIятлизиб держ пай­даладирес ихтияр лебни­ли­чила яра агниличила гъай­дикIахIелли, гьаланачи илди пайдаладирахъес къа­дагъа лебси ахIенри. Бусур­ман­тала дин дакIубиайчи адам­ти дебали бужутири. Даршани журала держ дуили сари. Нушала МяхIяммад Ид­баг (с.гI.в.с.) вархьибсири ит манзиллизиб бегIлара жярга­ти, бунагьунази гIелабикибти адам­тачи. Мисаллис, илдани, чула биштIати рурсби, хIейгули би­алри, мицIир-мицIирли гIян­­жилизи укабалтули буили са­­би. Нушала Идбагли (с.гI.в.с.) ил­ди лерилра секIал къадагъада­риб­ти сари. ГIяраб мезлизиб «хам­ру» бикIуси дев леб. Илала мягIна адамла дагьриличи асарбирути секIал ибси саби. МяхIяммад Идбагли (с.гI.в.с.), имцIали пайдаладарибхIели адамлис заралбирути секIал, камси лугIилизирра пайдаладирес асухIебирниличила багьахъурсири. Бунагьлизи викес багьандан кепиэс гIягIнили ахIен, кIантI бержаллира, бунагьлизи виркуси сай. Нушала ца­цабехIти адамти бикIули са­би хурегличи иштяхI бакIахъес ба­гьандан шуцIали грамм бер­жалли, селра хIебирар, илди «граммани» адамла арадешлис пайдалати сари или. ШаригIятлизиб адамла дагьри зугIяйзи диркахъути секIал пайдаладирахъес къадагъабарибси саби. ХIебиалли, Кьуръайзиб «гIярякьи», «виски», «ром» или лерилра секIал чедиахъес хIяжатдеш агара. Нуни буриливан, гьаланачи диннизиб держ пайдаладирахъес къадагъа лебси ахIенри. Абу­бакр викIусири: «Нуни держ диннис гьаларра пайда­ла­дирути ахIенри, диннизи ва­кIиб­хIелира. СенкIун наб дила дагьри мурталра сагътили ди­а­хъес дигусири». Гьаланачи держ пайдаладирахъес къадагъа агнилис бикьри саби ишгъуна мисал: Аллагьли (гI.т.) бар­хьибси цаибси аятлизиб къадагъабирули саби держ пай­даладарили дехIибайчи тIа­шилзахъес. Ил багьандан бахъ­ли держ дархьдатуртири. Нушала шаригIятлизиб иш­гъуна секIал лебси саби: къа­дагъахIебарибси секIал пай­далабирахъес ихтияр лебси саби. Къадагъадарибти се­кIал илцад-декIар дахъал ахIен. Аллагьли (гI.т.), адам ви­ру­хIе­ли, арадешлис зараллати се­кIал далути сархIели, илди пай­далахIедирахъес чебаа­хъиб­сири. БегIлара дурхъати адамлис дедибти дагьри сари. КIи­найс Аллагьли МяхIяммад Ид­багличи (с.гI.в.с.) цагьатIи аят бархьибсири. Илизир держ­ли ва адам мусаллаткайра­хъути хIязанани (азартные) заралбирули саби или бурули саби. Амма пайда лебниличилара балахъули саби. Нушани балуливан, ишбархIи медицинализир дармунти дирухIели спирт ва наркотикуни пайдаладирули сари. Арадеш мяхIкамбарес багьандан илди пайдаладирни диннизиб къадагъабирули ахIен. СенкIун, адамла кепиэс пикри агарли саби. Аллагьли (гI.т.) бурули сай: «Зарал леб, леб пайдара. Амма, зарал халаси саби». Нушала Идбаг (с.гI.в.с.) викIули сай: «Держ жяргнала бегIлара халаси мина саби. Лерилра вайти ибти держлизирад сари». КIинайс Аллагьли (гI.т.) хIябъибил аятра бурхьули сай. Илизиб держ, чедир гьандушибти журала хIязани тамай къадагъадирули сай. Аят халаси саби.
МягIна буралли, адамтас къа­дагъалати сари Аллагьла (гI.т.) у хIехъили, белгьунси, гIянд­бакIибси, ахъдешлизибад кабикили бебкIибси, жанивартани ка­бу­шибси ми­цIи­рагла диъ, хIи, цурала диъ. Рахли мицIираг бебкIайчи бел­гьес им­кан­бакIалли, илала диъ пайдалабарес ихтияр лебси саби. БекIлибиубси сабаб, ми­цIи­раглизирад хIи дурадухъес хIяжатбиркур…
МяхIяммад ГIябдул­лае­вич­ли набчил халаси ихтилатбарибсири. Илини диннизир асубирути ва къадагъалати дахъал баянтачила буриб. Макьалализир лерилра илди гьаладихьесра хIейрар. Амма нуни ишгъуна секIайчилара суал хьарбаибсири.
– МяхIяммад, ну адамтачил их­ти­латикIухIели, илдани набзи иш секIайс ца бунагь, итиллис цархIил бунагь лебси саби или бурули бирар. Илдани дехIибала дирули сари, амма держ пайдаладирулира, папрус битIикIулира чебиу. Нуни дила бунагьлис жаваб бедлугас бикIар илдигъунти. Иличилара бурили дигахъира.
– Цаибилгъуна, адамли дин хIебални саби. КIиибилгъуна – адамла кIантIидеш саби. ХIябъибил – илини сай Аллагьлизивад (гI.т.) уруххIекIули виъни чебиахъули сай. Нуни жаваб лугас викIули виалли. Секьяйда? Балулив севан бедлугусил жаваб? Аллагьли (гI.т.) бедибси чарх, адамли ахIерабирес хIяжатбиркур. Амма, сунела вяшатIай, вайси хасиятли арадеш нукьсанбиркахъули саби. Ил бегIлара халаси бунагь саби. Бунагьуни цаладиркути сари. Ислам ибси – Аллагьлис мутIигIси ибси саби. Чинара илгъуна адамла Аллагьлис мутIигIдеш?
– Ишгъуна цагьатIи суал. ЦацабехIти «тавба даралли, бунагь ихъуси саби» или бикIули бирар. Амма, сагадан гьаларла вяшатIала даимдирули сари.
– Тавба дирухIели, хIябал сабаб лерти сари дарес хIяжатти. Илдазибад цалра баталли, адамла тавба кьабулбируси ахIен. Цаибилгъуна – мукIурвакIес. КIиибилгъуна – сагали бунагь хIебирес. Кайили ужули, нуни тавба дарира икIес асухIебирар. ХIябъибил сабаб – челябкьлализиб бунагьлизи халбируси баркьуди хIебирес кьасбарес. ХIябалра илди сабабти дузахъалли саби тавба кьабулбируси. ЦацабехIтас гьанбиркули саби «астагъпируллагь» алли, биуси саби. ЦархIилти биалли, «тавба» эс хIяжатли саби бикIули саби. Ишаб бурес хIяжатли саби илди кIелра девла ургаб сегъуна декIардеш лебсил. Адамли халаси бунагь барили виалли, тавба хIеили, бунагьлизивад улхъуси ахIен. Астагъпируллагь викIуси сай хIебалули барибси бунагьлис. Кьакьализивад аркьухIели имиулачи ганзухъаллира адам «астагъпируллагь» викIули вирар. Мисалти дахъал сари.
– Бусурмай цархIилли бунагьлизи халбируси баркьуди бирни чебиули виалли, се барес хIяжатси?
– Нушачи хъарси саби динна узизи хатIа чебаахъес. Илис кумекбарес. Бархьси гьунчи кайзахъес. Адамли цархIилличи гIяйиббарес хIейруси анцIбукьра бирар. ИлхIели вегIла уркIилизиб биалра бируси секIал кьа­бул­хIе­барес хIяжатли саби.
Баркалла МяхIяммадлис наб­чил ихтилатбарнилис. Мар­­лира, ишбархIи нушала рес­­публикализиб дин гьала­бяхI башули саби. Совет хIу­ку­матла замана ил гьаргли бу­захъес адамти урухкIутири. Иш­бархIи вегIлис дигуси дин бу­захъес ихтияр леб. Амма ба­хъал саби чули исламла бухI­набуц хIебалули, тамай мягI­на хIергъили, цархIилтас дир­галабикIути. Хаслира – жа­гьил­ти-ургаб. Супел бялгIи, муцIур батнилизиб, «астагъпируллагь» викIнилизиб ахIен бусурмантала дин. Динна бекIли­биуб­си шали саби Аллагьлизи (гI.т.) улгни, вегIла чархлизиб «умудеш» бихIни, «гьа­лавяхI» вашес гьар бархIи къайгъи дакIу­бирни ва цархIилтала хIурматбирни. Дин­ни­зиб адамли секьяйда гIямру дуркIес хIяжатлил чебаахъили саби. Иличила багьес багьандан дин бяркъес чебиркур. Гьаланачи вегIла шикьатIала пикрилизи касили, кIинайс цархIилтала хIисабдирес гIягIнибиркур. Нушала адамтас лерилра секIал гьамадли дигули сари. Илкьяйда бируси ахIен. Се-биалра барес багьандан, къиян кабихьес хIяжатбиркур. Аллагьли (гI.т.) имкан габ лебтасалра бунагьунази хIебиркули хIербиахъес.